نقش و تأثیر «نامه‌رسان‌ها» در واقعه عاشورا
(مصاحبه با دکتر حجت بقایی، مشاور تحقیق و توسعه و فعال روابط عمومی)
اخبار مدیریت: جناب دکتر بقایی، بسیار خوشحالیم که وقت‌تان را در اختیار ما گذاشتید. سوال نخست ما این است که نقش «نامه‌رسان‌ها» در شکل‌گیری واقعه عاشورا را چگونه تحلیل می‌کنید؟
دکتر بقایی: من هم از دعوت شما سپاسگزارم. در نگاه تاریخی، نامه‌رسان‌ها در واقعه عاشورا نقشی کلیدی داشتند؛ نه فقط به عنوان انتقال‌دهندگان پیام، بلکه به‌مثابه حاملان اندیشه، تصمیم‌سازان ناخواسته و حتی محرک تحولات سیاسی. معروف‌ترین نمونه، نامه‌های مردم کوفه به امام حسین(ع) است که از طریق چندین نامه‌رسان، از جمله عبدالله بن مسمع و قیس بن مسهر صیداوی به امام رسید. این نامه‌ها امید دعوت و قیام را در دل امام زنده کردند.
اخبار مدیریت: به نظر شما این نامه‌ها چه تأثیری بر تصمیم‌گیری امام حسین(ع) گذاشتند؟
دکتر بقایی: بسیار تأثیرگذار بودند. وقتی امام در مکه حضور داشتند، دچار نوعی دوگانگی بودند؛ هم خطر را می‌دیدند و هم ندای مسئولیت را حس می‌کردند. وقتی نامه‌ها به‌صورت مکرر و از طرف بزرگان کوفه رسید، تصمیم خروج از مکه به‌سمت کوفه تقویت شد. در واقع، نامه‌ها یک فضای اجتماعی و روانی ساختند که امام را به سمت پاسخگویی به دعوت عمومی سوق دادند.
اخبار مدیریت : برخی می‌گویند مردم کوفه در نهایت امام را تنها گذاشتند. آیا می‌توان این تناقض را هم به عملکرد نامه‌رسان‌ها ربط داد؟
دکتر بقایی: بخشی از این تناقض، دقیقاً به فیلترهای اطلاعاتی و انتقال ناقص یا نادرست پیام‌ها برمی‌گردد. برخی از نامه‌رسان‌ها در مسیر بازداشت یا کشته شدند، مثل قیس بن مسهر که وقتی توسط نیروهای ابن‌زیاد دستگیر شد، قبل از مرگش، پیام امام را با صدای بلند در بازار کوفه خواند. این اقدام شجاعانه، هم باعث انتشار پیام امام شد و هم نشان داد که انتقال پیام در آن زمان با چه خطراتی همراه بوده است.
اخبار مدیریت: پس می‌توان گفت که نامه‌رسان‌ها فقط واسطه نبودند، بلکه خودشان بخشی از جریان عاشورا بودند؟
دکتر بقایی: دقیقاً. آن‌ها صرفاً پستچی نبودند؛ بلکه در برخی موارد تبدیل به مبلغ، مفسر یا حتی شهید راه حقیقت شدند. نقش‌شان از دید ارتباطات انسانی و روان‌شناسی اجتماعی بسیار مهم است. حتی اگر پیام‌ها به طور کامل منتقل نمی‌شد، حضور یک فرستاده از طرف امام در شهر، موجب امید، حرکت و شور اجتماعی می‌شد.
اخبار مدیریت : در پایان، آیا این نقش قابل بسط به دوران معاصر هم هست؟
دکتر بقایی: بله. امروزه هم کسانی که پیام حقیقت را منتقل می‌کنند، با چالش‌هایی مشابه روبه‌رو هستند: تحریف، سانسور، ترس، و خطر. عاشورا درس بزرگی است که گاه یک پیام، حتی اگر به‌ظاهر ساده باشد، می‌تواند روند تاریخ را تغییر دهد. مسئولیت فرستنده و گیرنده هر دو، بسیار سنگین است.
×گروه خبری اخبار مدیریت
+ روزنوشتهای مشاور تحقیق و توسعه
