حضانت طفل حق و در عین حال تکلیفی است که قانون برای حمایت از کودک بر عهده والدین گذاشته و یکی از مهم‌ترین دعاوی خانواده است.
سرپرستی مشترک فرزندان بر عهده والدین است، اما این امکان وجود دارد که آنها به صورت انفرادی این وظیفه را با رضایت طرفین و توافقی انجام دهند و در صورت عدم توافق، حضانت فرزندان تا هفت سالگی به عهده مادر . پس از آن له عهده پدر است. البته در این بین، میان دختر و پسر تفاوت است.
به عنوان مثال، دختر بعد از هفت سلگی و تا 9 سالگی که به سن بلوغ میرسد به مدت 2 سال پیش پدرش می‌ماند و سپس پدر یا مادرش را به صلاحدید خود برای ادامه زندگی انتخاب می کند ولی یک پسر از سن 7 سالگی تا 15 سالگی با پدرش زندگی می‌کند و پس از آن میتواند انتخاب کند که با پدر یا مادر خود زندگی کند.
حضانت والدین ممکن است در شرایط خاصی به درخواست بستگان یا قیم طفل لغو شود. قانون در این زمینه مقرر می دارد: هر گاه سلامت جسمانی یا تربیت اخلاقی طفل به دلیل عدم مراقبت یا انحطاط اخلاقی والدینی که طفل تحت حضانت آنهاست به خطر بیفتد، دادگاه می تواند بنا به درخواست بستگان، قیم یا رئیس قوه قضائیه ترتیبات مناسب مراقبت از کودکان را اتخاذ نماید. نمونه هایی که میتوانند باعث سلب حضانت شود عبارتند از:
اگر مادر در حین حضانت ازدواج کند یا زوج عدم صلاحیت او را ثابت کند، موارد فوق میتواند از مصادیق تغییر حضانت والدین باشد. هر پدر و مادری که ادعا می کند طرف مقابلش برای حضانت فرزند صلاحیت ندارد می تواند بر اساس یک یا چند مورد از موارد فوق درخواست حضانت کند.
البته ادعا به تنهایی کافی نیست و باید دلایل قابل قبولی را به دادگاه ارائه کند. دادگاه ممکن است موارد دیگری را نیز موضوع قصور یا انحطاط اخلاقی ولی دم بداند. مانند کارهای وقت گیر که مانع از مراقبت صحیح از کودک می شود و یا سهل انگاری و بی توجهی مداوم به سلامت جسمانی یا تربیت اخلاقی کودک که توسط دادگاه تعیین می شود.
قبل از طلاق حضانت فرزند بر عهده پدر و مادر است اما همانطور که قبلا ذکر شد حضانت فرزندان اعم از دختر و پسر تا سن هفت سالگی به عهده مادر و سپس پدر است.
همانطور که از نام این نوع طلاق مشخص است کلیه مسائل بین زوجین در این نوع طلاق قابل توافق است، زوجین در این صورت توافق می کنند و مثلاً حضانت فرزندان به طور کامل به عهده پدر یا مادر قرار میگیرد.
طبق ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی حضانت طفل هم حق و هم تکلیف پدر و مادر است. بنابراین، اگر زوجه بخواهد در ازای گرفتن حضانت فرزند، مهریه خود را ببخشد، در این مورد نظر وکلا متفاوت است، اما در دادگاه، دادن مهریه در مقابل طلاق، غالباً (طلاق) محسوب می شود نه حضانت. اما در هرحال زوجین میتوانند بر سر حضانت فرزند با یکدیگر توافق کنند و سپس آن را به دادگاه اعلام کنند.
