در دنیای امروز گاهی شاهد تعدی به اموال و حقوق مالکیت افراد هستیم. این تعرض علاوه بر اینکه جنبه کیفری دارد و بر اساس قانون محکوم به مجازات قانونی است، این تعرض به عنوان خلع ید نیز قابل تعقیب است.
خلع ید یک نوع دعوای حقوقی در مورد املاک (خانه، زمین، باغ) است. این ادعا زمانی تلقی می شود که شخصی به طور غیرقانونی در مال دیگری تصرف کند و مالک قصد دارد مال خود را از تصرف او خارج کند، طبق ماده 308 می تواند با تقدیم درخواست تخلیه به مرجع قضایی تقاضای تخلیه متصرف از ملک خود را مطرح کند.
در برخی موارد، ملک دارای چندین مالک است که یا به صورت مشارکتی خریداری شده یا به فرزندان یک خانواده به ارث رسیده است. در این صورت هیچ یک از مالکین نمی توانند بدون اجازه دیگران ادعای مالکیت مستقل و تصرف در ملک مشاع کنند. در این گونه موارد طبق ماده 43 قانون آیین دادرسی مدنی «در مواردی که حکم تخلیه مالک مال مشاع به نفع مالک قسمتی از آن صادر شده باشد، کل ملک خلع ید می شود. اما تصرف محکوم علیه در اموال توقیف شده تابع مقررات اموال مشاع است».
بدین معنا که خوانده در دعوای نقل و انتقال مال مشاع در صورت داشتن اذن سایر شرکا می تواند تقاضای انتقال ملک مورد اختلاف را بنماید.
پرونده خلع ید نیز مانند سایر اعمال مجرمانه پیچیده است، بنابراین بهتر است برای تسهیل و تسریع در رسیدگی به این عمل از وکیل متخصص در این کار استفاده شود. از جمله مزایای استفاده از وکیل خلع ید، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
در صورت خلع ید به موجب تبصره ماده 171 قانون آیین دادرسی مدنی، چنانچه شخصی ملک خود را برای مدت معینی به شخصی اجاره دهد، پس از انقضای مدت و با وجود درخواست موجر، مستاجر اقدامی نمی کند. برای آزادسازی ملک برای صدور حکم تخلیه به مستاجر، موجر باید دعوی خلع ید اقامه کند.
مهمترین تفاوت خلع ید در اثبات مالکیت است. در دعوای خلع ید، شاکی باید با ارائه سند رسمی مالکیت خود را ثابت کند، اما در پرونده تصرف عدوانی نیازی به اثبات مالکیت شاکی ندارد و شاکی فقط باید برتری سابقه تصرف خود را بر متصرف فعلی اثبات کند. به طور خلاصه، تفاوت بین سلب مالکیت و تصرف عدوانی عبارتند از:
در مورد دفاع در دعاوی خلع ید، اگر متهم سند رسمی یا حکم دادگاه مبنی بر اثبات مالکیت ارائه کند، از نظر قانونی امکانی برای دفاع وجود ندارد. اما در موارد دیگر، با تمرکز بر جنبه های صوری پرونده، شاید بتوان به موفقیت نسبی در پرونده خلع ید دست یافت.
هیچ محدودیت زمانی خاصی برای انواع دعاوی از جمله خلع ید نمی توان تعیین کرد. بسته به حجم کار شعب و تعیین ترتیب رسیدگی، به زمان تعیین شده توسط شعبه و روند رسیدگی به پرونده و صدور رای در شعبه بستگی دارد. این زمان می تواند از یک ماه تا 5 ماه متغیر باشد.
