درباره محمود دولتآبادی
محمود دولتآبادی نویسنده برجسته ایرانی است که در داستان‌نویسی معاصر ایران سهم بسزایی دارد و داستایفسکی ایرانی نیز لقب گرفته است. نویسنده‌ای توانا با سبک رئالیستی و ناتورالیستی که شوالیه فرهنگ و این سرزمین است. در این مقاله مفصل به زندگی وی و آثارش پرداخته‌ام. با ما همراه باشید.
محمود دولتآبادی (۱۳۱۹ تاکنون)، نویسنده و پژوهشگر ایرانی است که در روستای دولت‌آباد سبزوار متولد شد. در کودکی تمام کتب عاشقانه روستا را خواند. دولتآبادی به واسطه پدرش که انسان مذهبی بود؛ با شعرای کلاسیک آشنایی پیدا کرد. زمان زندگی در مشهد و در جوانی، با سینما و نمایش آشنا شد. او برای یادگیری سینما به تهران آمد و در تئاتر شروع به فعالیت کرد. دولت آبادی اولین تجربه‌های نویسندگی خود را با شرکت در کلاس‌های بازیگری آناهیتا تجربه کرد، سپس در نمایش‌هایی از برتولت برشت، بهرام بیضایی و اکبر رادی نیز به ایفای نقش پرداخت.او در دهه چهل به طور جدی نویسندگی را آغاز کرد و در سال ۱۳۴۷ دو اثر خود یعنی لایه‌های بیایانی و آوسنه باباسبحان را تألیف کرد. دو سال بعد با مهرآذر ماهر ازدواج کرد که حاصل این ازدواج سه فرزند به نام‌های سیاوش، فرهاد و ساراست. در سال ۱۳۵۰، دولتآبادی به علت مسائل سیاسی به زندان رفت و پس از مدت کوتاهی در همان سال نوشتن رمان معروف و بلند خود یعنی کلیدر را آغاز کرد که تا سال ۱۳۵۷ سه جلد اول این رمان را نوشته بود. رمانی که هم بلندترین رمان تاریخ ادبیات معاصر محسوب می‌شود و هم تا چندین سال دولتآبادی را درگیر توصیفات بی‌نظیر خود کرد.
داستان‌های محمود دولتآبادی به اندازه‌ای در ساختار رئالیستی خود از بافت طبیعی برخوردارند که بایستی با ذره‌بین در پی کشف نمادهای جزئی در آن‌ها پرداخت. بسیاری از حقایق به ظاهر نمادین حاضر در آثارش چیزی جز واقعیت‌های محض در ساختار روایت نیستند.
مسائل سیاسی و اجتماعی در آثار دولتآبادی جایگاه ویژه‌ای دارند و بازتابشان در نوشته‌های او نوعی از سبک داستان‌نویسی است. شاید بتوان گفت که پداختن به مسائل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی، اساسی‌ترین دغدغه ذهنی دولتآبادی بوده است. وی هرگز از تخولات عمیق فکری نسبت به مسائل اجتماعی جدا نبوده است.
دولتآبادی فردی ایده‌آلیست است که در بطن جامعه در پی کشف بحران‌های اجتماعی است و اگر همواره در داستان‌هایش به بحران‌های سیاسی اشاره می‌کند به دنبال تأثیر شگرف آن بر اجتماع و سرنوشت آدم‌هاست.
او همچنین توجه ویژه‌ای به اقلیم و روستا دارد. او به وفور در آثارش از توصیفات اقلیمی بهره برده و نگاه ناتورالیستی به متن دارد.
از ویژگی‌های مهم و آشکار سبک دولتآبادی می‌توان به آهنگین بودن نثر و استفاده از ساختارها و واژه‌های محلی و قدیمی در کنار تشبیهات و توصیفات منحصر اشاره کرد.
آثار و نوشته‌های معروف محمود دولت آبادی که شامل رمان، مقاله، فیلمنامه و ... است، عبارتند از:
دولت آبادی قبل از انقلاب به خاطر تألیف دو کتاب باشُبیرو و گاواراه‌بان بازداشت شد، و در زندان اوین در کنار هاشمی رفسنجانی و آیت‌الله طالقانی زندانی شد. او در مصاحبه‌ای درباره‌ی زندان رفتنش می‌گوید:
«اگر زندان نرفته بودم، قطعا قسمت اعظم کلیدر را نوشته بودم، چون در اوج خلاقیت داستان بودم که مرا گرفتند و بردند. کتاب پایینی‌ها گم شد و از لحاظ اجتماعی و ادبی آنچه از دست دادم، زمانی مفید برای کار بود؛ ولی آنچه به‌دست آوردم این بود که مقدمات تحول تاریخ را را در مقطع زندان حس کردم،یعنی فهمیدم که تاریخ چگونه دارد تغییر می‌کند و به‌طور ملموس نشانه‌های آن را دیدم و برای نزدیکان هم کم و بیش توضیح می‌دادم، ولی آن‌ها متقاعد نمی‌شدند.»
سارا صفائی
