امروزه مواد آلی مختلفی وجود دارند که می‌توانند کاربردهای صنعتی و غیر صنعتی متعددی داشته باشند. قطران از جمله موادی است که معمولاً از فرآیند تقطیر مواد مختلفی همچون زغال سنگ، چوب، نفت و ... به دست می‌آید این ماده می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد و با توجه به کاربردهای متعددی از بازار پویایی در سراسر جهان برخوردار است. در ادامه مطلب به بررسی قطران، ویژگی‌ها و کاربردهای آن پرداخته خواهد شد.
همان‌طور که گفته شد قطران در حقیقت ماده صمغ مانند است که به رنگ سیاه و قهوه‌ای وجود دارد و از خاصیت چسبندگی بالایی برخوردار است. این ماده شامل ترکیبات متعددی همچون بنزوآپین، نیتروآمین، بنزوپیرون، فلزات سنگین، مواد رادیواکتیو، هیدروکربن‌های پلی آروماتیک و آمین‌های آروماتیک است به همین دلیل است که همواره توصیه می‌شود که از کشیدن سیگار خودداری شود چرا که قطران سیگار نیز به علت داشتن این ترکیبات به شدت سرطان‌زاست. قطران می‌تواند از مواد مختلفی همچون زغال سنگ، چوب، نفت خام، مواد گیاهی و ... به دست بیاید.
همان‌طور که گفته شد قطران با توجه به منبع و منشا خود می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد و هر کدام از آنها از ترکیبات متفاوتی تشکیل شده و در نهایت کاربردها و ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند. از جمله رایج‌ترین نوع قطران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
حاصل قطران زغال سنگ در اصل از گرم کردن زغال سنگ در مخازن آهنی به دست می‌آید. با گرم شدن زغال سنگ گازهای تبخیری در لوله‌ها جمع شده و مقداری از این مواد در داخل لوله‌ها رسوب می‌کنند و در نهایت قطران زغال سنگ به دست می‌آید. قطران زغال سنگ بوی قوی و تندی داشته و کاملاً به رنگ سیاه خواهد بود. قطران زغال سنگ معمولاً برای نگهداری و محافظت از سازه‌های چوبی، سنگ‌فرش‌ها و ... به کار می‌رود.
قطران چوب نیز نوع از قطران است که از چوب به دست می‌آید و مهم‌ترین کاربرد آن نیز نگهداری از چوب است. از جمله مهم‌ترین چوب‌هایی که می‌توانند برای تولید قطران استفاده شوند می‌توان به چوب درختان کاج، صنوبر، عرعر و ... اشاره کرد.
قطران معدنی از جمله انواع قطران است که با بهره‌برداری از کروژن ها تولید می‌شود و در اصل از سنگ‌های نفت زا به دست می‌آید. محتوای این قطران بسیار فرار است و معمولاً در مقیاس کمی نیز به دست می‌آید.
این نوع قطران نیز نوعی ماده رنگی و نیمه جامد و خمیری است که از تقطیر خشک گیاهان مختلف به دست می‌آید. قطرانی گیاهی را بعد از تقطیر به مدت یک هفته در حالت سکون قرار می‌دهند و با این کار به سه قشر تقسیم می‌شود که شامل آب، مواد مخلوط با قطران و روغن کاد هستند. بعد از تفکیک این سه قشر به راحتی می‌توان قطران اصلی گیاهی را به دست آورد.
از آنجایی که قطران یک ماده چسبناک و مایع است و مهم‌ترین ویژگی آن آبگریزی بالا است از گذشته تاکنون از آن برای محافظت از انواع سازه‌های چوبی مانند خانه، کشتی، قایق و ... استفاده می‌شده اما امروزه به دلیل دستیابی انسان به منابع نفتی و ... کمتر از این ماده استفاده می‌شود.
مهم‌ترین کاربرد قطران عایق سازی است که می‌تواند در صنایع مختلف استفاده شود. این ماده همچنین دارای ظاهری براق و درخشنده بوده و می‌تواند با مواد مختلفی همچون پلیمرها، سیلیکا و ... نیز ترکیب شود و به عنوان روکش برای محصولات فلزی و چوبی به کار برود.
یکی دیگر از کاربردهای مهم قطران استفاده در صنعت راه‌سازی است. همچنین از قطران در تولید کرئوزوت و همچنین در صنعت پزشکی نیز استفاده‌های متعددی دارد. در حقیقت هر کدام از انواع قطران‌های گیاهی، معدنی و ... دارای ترکیبات متفاوتی هستند و به همین دلیل می‌توانند کاربردهای متعددی داشته باشند.
همان‌طور که گفته شد بعد از تقطیر قطران گیاهی ماده‌ای به دست می‌آید که خود شامل چند قشر مختلف از جمله آب، قطران اصلی و روغنی به نام روغن قطران یا Tar Oil می‌باشند.
در حقیقت مواد آلی متعددی در قطران وجود دارند که مهم‌ترین آنها شامل مواد رادیواکتیو، بنزوآپین، فلزات سنگین، نیتروآمین، بنزوپیرون، هیدروکربن‌های پلی آروماتیک و آمین‌های آروماتیک هستند. تعداد زیادی از این ترکیبات که در این نوع گیلسونایت وجود دارند دارای خاصیت سرطان‌زایی هستند و تماس مستقیم و استنشاق آنها می‌تواند خطرات زیادی داشته باشد به همین دلیل در زمان استفاده از این ماده لازم است که تمامی نکات ایمنی رعایت شود.
جمع‌بندی نهایی
قطران به عنوان یکی از کاربردی‌ترین مواد شناخته می‌شود که می‌تواند از مواد مختلفی همچون چوب، گیاهان، زغال سنگ و مواد معدنی استخراج شود. این ماده به رنگ سیاه و قهوه‌ای بوده و از چسبندگی بسیار بالایی برخوردار است و می‌تواند در عایق‌بندی، صنعت پزشکی، راه‌سازی و ... کاربردهای متعددی داشته باشد اما سرطان‌زا بودن نیز از مهم‌ترین خطرات آن به شمار می‌رود و لازم است که در استفاده از آن به نکات و فاکتورهای امنیتی توجه ویژه‌ای شود.
