یوزپلنگ ایرانی، یکی از گربه سانان زیبای جهان است که متاسفانه خطر انقراض، به طور جدی آن را تهدید میکند و تنها چند قلاده از آن باقی مانده است که تمام آنها در ایران هستند. به همین دلیل، به آن، یوزپلنگ ایرانی هم گفته میشود. احتمال انقراض چیتای ایرانی، یکی از دلایلی است که باعث اهمیت آن در بین هموطنانمان شده است. نیکران موتور نیز به عنوان حامی رسمی یوز ایرانی، از این فرصت استفاده کرده و در نوشته ای با عنوان یوزپلنگ ایرانی به معرفی این گونه ی جذاب پرداخته است.
یوزپلنگ آسیایی، دارای پوششی کرکی به رنگ نخودی است که البته رنگ بدنش در پهلو‌ها، جلوی پوزه، زیر چشم‌‌‌ها و در سمت داخلی پا‌ها، کم رنگ‌تر میشود و در زیر شکم، به سفید متمایل میشود. همانطور که میدانید بدن یوزپلنگ، پر از لکه‌‌‌های سیاه است که به صورت تقریبا هم اندازه ( با چینشی منحصر به فرد مثل اثر انگشت برای هر یوز) روی بدن، پا‌ها، پنجه‌‌‌ها و دم این جانور، پراکنده شده‌اند. لازم به ذکر است که پوشش بدن و یال یوزپلنگ آسیایی، کوتاه‌‌تر از زیرگونه‌‌‌های آفریقایی آن است. در کل، این یال، طول کمی داشته و میتوانیم بگوییم مو‌های پشت گردن یوز، کمی بلندتر از سیار نقاط بدن آن هستند. این جانور دارای وزنی در حدود ۴۳ تا ۵۴ کیلوگرم و قدی در حدود ۱۱۲ تا ۱۳۵ سانتی متر است. دُمی بلند، به طول ۶۶ تا ۸۴ سانتی متر و ارتفاع بدنی معادل ۶۰ تا ۸۰ سانتی متر از دیگر ویژگی‌‌های آن است. در یوز‌های آسیایی، نرها کمی بزرگتر از مادهها هستند.
یوزپلنگ، این تیزپای پستاندار،بیشتر در مناطق آفریقایی، مقداری از آسیای مرکزی و شبه قاره هند زندگی میکرد و خود به چهار گونه ی مختلف تقسیم میشد. یکی از این گونه ها، همان یوزپلنگ آسیایی است. از آنجایی که این گونه فقط در ایران، باقی مانده است، به یوزپلنگ ایرانی نیز معروف است.
یوز ایرانی، اندامی باریک و کشیده دارد و در کل، لاغر اندام است. بخصوص در مقایسه با پلنگ!! همین ویژگی های فیزیکی، باعث شده اند تا یوزپلنگ، به سریعترین حیوان خشکی تبدیل شود و بتواند سرعتی برابر با 128کیلومتر در ساعت داشته باشد. جالب اینجاست سرعت یوزپلنگ در عرض ۲ تا 3 ثانیه پس از شروع دویدن به ۷۵ کیلومتر در ساعت میرسد.
می‌توان گفت تک تک اعضای بدن یوزپلنگ، برای بیشتر شدن سرعت این حیوان، به آن کمک می‌کنند. به طور مثال، ریه، قلب، کبد و غده‌‌های فوق کلیوی یوزپلنگها بزرگ است و به دلیل همین امر، این اعضا، به حرکات سریع بدن این جانور به خوبی پاسخ می‌دهند. ستون فقرات بدن چیتا ، برای پا‌های عقب مانند فنر عمل کرده و سوراخ‌‌‌های بینی آنها نیز، بزرگ است. کف پا و ناخنهای بلند این گربه سان در حال انقراض، قابلیت چرخش ناگهانی و توقف سریع را نیز برای او امکان پذیر کرده است.
یوز آسیایی، پوششی کرکی دارد و همانطور که احتمالا میدانید به رنگ نخودی است. البته اگر دقت کنید متوجه میشوید که رنگ بدنش در پهلو‌ها، جلوی پوزه، زیر چشم‌‌‌ها و در سمت داخلی پا‌ها، کم رنگ‌تر میشود و در زیر شکم، به سفید متمایل میشود.
لکه های بدن یوزپلنگ، ریز، سیاه و توپر هستند و برای هر یوز، چینشی منحصر به فرد دارند(چیزی مشابه اثر انگشت انسان و خطوط بدن گورخر) لازم به ذکر است که پوشش بدن و یال یوزپلنگ آسیایی، کوتاه‌‌تر از زیرگونه‌‌‌های آفریقایی آن است. در کل، این یال، طول کمی داشته و میتوانیم بگوییم مو‌های پشت گردن یوز، کمی بلندتر از سیار نقاط بدن آن هستند.
این جانور دارای وزنی در حدود ۴۳تا ۵۴ کیلوگرم و قدی در حدود ۱۱۲ تا ۱۳۵سانتی متر است. دُمی بلند، به طول ۶۶تا ۸۴ سانتی متر و ارتفاع بدنی معادل ۶۰ تا ۸۰سانتی متر از دیگر ویژگی‌‌های آن است. در یوز‌های آسیایی، نرها کمی بزرگتر از مادهها هستند.
قوچ، میش، آهو، جبیر(نوعی آهو)، کل (نوعی بز)، بز و خرگوش از جمله مهمترین جانوارنی هستند که یوز ایرانی از آنها تغذیه میکند.
یوزپلنگ ایرانی، طعمه ی خود را با ضربه دست و فرو کردن ناخن در بدنش، به زمین می‌‌زند و با فشردن گلو آن را خفه میکند. البته گاهی اوقات، حیوانات شکاری دیگر مانند سگ، پلنگ و کفتار با حمله به پلنگ، طعمه را از او می‌ربایند.
یکی از نکاتی که لازم است در مورد یوزها بدانیم این است که طریقه زندگی و بقای یوز‌های نر و ماده، با هم متفاوت است. به طور مثال نر‌های جوان به صورت گروه‌‌های کوچک، به دنبال شکار و جفت می‌‌گردند و مادهها هم معمولا همراه با توله‌‌‌های خود زندگی و شکار می‌کنند.
این تیزپای جذاب، در 20 ماهگی به بلوغ میرسد و در تمامی فصول سال جفتگیری میکند. اما بهترین زمان برای آن، فصل زمستان است. گفتنی است، پس از گذشت ۱۷ تا ۲۰ ماه از زایمان، امکان جفت گیری مجدد برای یوز‌های ماده وجود دارد.
مدت زمان بارداری یوزپلنگ آسیایی، 90-98 روز بوده و در هر زایمان خود، 4-6 توله به دنیا می آورد. البته معمولا 15 روز پس از تولد، بین 3-4 توله، زنده میمانند. هفت تا چهارده روز پیش از آنکه یوز ماده آمادهٔ جفتگیری شود ادرارش بوی ویژه‌ای به خود می‌گیرد که به نرها این پیام را می‌رساند که ماده به زودی آمادهٔ پذیرش نر است. دورهٔ زمان موسوم به فحلی در یوزها ۱هفته طول می‌کشد. اگر در این هنگام ماده باردار نشد، ۱۰ روز دیگر دوباره وارد دورهٔ فحلی میشود؛ در غیر این صورت، توله‌هایش را ۳ ماه دیگر به دنیا می‌آورد.
نیکران موتور معقتد است، اگر دلایل انقراض یوزپلنگ ایرانی را بدانیم، میتوانیم به حفظ آن کمک کنیم.
به طور نرمال، طول عمر یوز ایرانی، 10 سال است البته استثناهایی نیز وجود دارد ولی در کل در طبیعت 10-11 سال و در اسارت، حدود 21 سال عمر میکند.
نیکران موتور، با توجه به مسئولیت اجتماعی خود و علاقه ای که به محیط زیست و به خصوص یوز ایرانی دارد، حمایت رسمی از این گونه ی در حال انقراض را به عهده گرفته و در تلاش است تا در جهت حمایت از آن، گام مهم و اثرگذاری بردارد. در صورتی که به مطالعه ی اخبار مربوط به یوزپلنگ ایرانی علاقه دارید، صفحه اخبار یوزپلنگ ایرانی را دنبال کنید.
