بحران کورونا، مانند سایر تجربه‌های دردناک، درس‌های مهمی برای ما دارد. تشویق جهانی به خانه‌نشینی، ناشی از ویروس کورونا، کاستی‌هایِ ذاتی اجتماعیِ مسکن‌های امروزی را بیش از پیش نمایان ساختهاست. بدیهی است که معماران باید از وضعیت فعلی، که در آن بیش از یک سوم جمعیت جهان مجبور هستند بیشتر وقت خود را در خانه‌هایشان بگذرانند، درس‌های مهمی بگیرند. باید از منظر معماری و برنامه ریزی شهری بررسی کرد که تعاملات اجتماعی در مناطق شهری چگونه و کجا اتفاق می‌افتد، تا بتوان ابزارهای لازم را در اختیار معماران قرار داد تا با اتکا بر آن‌ها مفاهیم مرتبط با فضاهای اشتراکی زیست را در کارهای خود در نظر بگیرند. این دغدغه هم‌گام با تحولات سبک زندگی و افزایش چالش‌های محیط زیستی ضروری به نظر می‌رسد.
آن‌چه این بحران در مورد رابطه‌ی ما با فضای زندگی فاش می‌کند
وضع کنونی باعث تعجب میلیون‌ها انسان شده‌است. همه ما را نسبت به مسئله‌ی اساسی مسكن در زندگی شهری و نابرابری‌هایی كه عیان شده‌است حساس كرده است. به دلیل این بحران، با از دست رفتن دست‌رسی به امکانات خارج از منزل مانند پارک‌ها، کافه‌ها و امکانات فرهنگی و ورزشی، ما در واقع در حال کشف مجدد امکانات بالقوه‌ی خانه‌های خود هستیم. فضاهای جمعی به خصوص برای افرادی که در خانه‌های کوچک و محله‌های فشرده و عرصه‌های محدود شهری، زندگی می‌کنند بسیار مهم است. به دلیل تراکم جمعیت، ساکنان شهر نسبت به افرادی که در حومه‌ها و روستاها زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض خطر آلودگی هستند. از دیدگاه عملی، محدودیت حرکتی که به واسطه‌ی این همه‌گیری گریبان‌گیر جوامع انسانی شده، به ما نشان می‌دهد که بیشتر خانه‌های امروزی برای کاربری‌های چندگانه طراحی نشده‌اند، مثلاً الان که بیشتر افراد مجبور به کار از خانه هستند، این مسئله بیشتر به چشم می‌آید.
درس‌هایی که معماران می‌توانند از این دوران عجیب و غریب بگیرند
این رشد فزاینده‌ی دورکاری و کار کردن در خانه ممکن است معماران را مجبور کند در مفهوم مسکن تجدید نظر کنند. با زندگی در قرنطینه، یاد گرفته‌ایم که، شاید خانه‌هایمان، بیش از این باید چند عملکردی باشند. البته با توجه به هزینه‌های لازم، ایجاد چنین تغییرهایی فقط مسئله معماری نیست؛ با این حال، در زمان رشد سریع دورکاری و کار از خانه، خرید و فروش دیجیتال و تحول شیوه‌های تولیداتِ محلی، معماران فرصت بیشتری برای مشارکت در این مباحث پیدا می‌کنند. این تحولات، نشان از لزوم تمرکز بیش از پیش به فضای زندگی دارد. خانه اکنون جایی است که ما در آن خرید، کار، معاشرت، ورزش و مطالعه می‌کنیم؛ مسئولیت اجتماعی را هم نباید از یاد برد، چرا که نجات جان آدم‌ها به همین سادگی و تنها با ماندن در خانه میسر نمی‌شود. یک خانه چند عملکردی و همه‌کاره هم محدودیت‌های خودش را دارد، مثلاً اینکه تا کجا می‌توانیم با آن سازگار شویم، قبل از اینکه تحمَل‌مان از بین برود! این چندگانگی که در کاربری خانه‌ها بروز پیدا کرده و تأثیر نمادینی که ایجاد کرده باید معماران را به سمت درک نیازها رهنمون کند و آن‌ها را به حفظ بعضی از تفاوت‌ها و ویژگی‌های آشنا در خانه سوق دهد. چگونه می‌توانیم خانه‌هایمان را ارتقا بدهیم بدون اینکه از راحتی و صمیمت آن‌ها کاسته شود؟ این احتمالاً مسئله‌ی اصلی خواهد بود.
آن‌چه تا کنون پدیدار شده
هنوز این بحران به خودی خود وضعیت جدیدی را به لحاظ مسکن ایجاد نکرده‌است. اتفاقی که افتاده، عیان کردن نیازهای اساسی ما و بیش از آن سرعت بخشیدن روزافزون به برخی از فعالیت‌هاست مانند دورکاری، خرید آنلاین و آموزش آنلاین. بروز چنین فعالیت‌هایی لزوماً تغییراتِ مثبتی نیست، اما بدون شک در حال حاضر در دوره‌‌ای زندگی می‌کنیم که تغییرات و پیامدهای عمیق ناشی از این وضع بر فضاهای زندگی ما اثر خواهد گذاشت. در این اوقات چالش‌برانگیز، خانه‌نشینی به ما یادآوری می‌کند که شهرها از چه ساخته شده‌اند: مکان‌های جمعی و فضاهای عمومی. دوری موقت ما از آن‌ها باعث می‌شود ارزش واقعی آن‌ها را درک کنیم و از آن‌ها بیشتر مراقبت کنیم. آن‌چه جالب است این هست که در غیاب این فضاهای عمومی، ما برای تعامل اجتماعی به همسایگان خود متوسل می‌شویم. پنجره‌ها و بالکن‌های ما به وسیله‌ای برای ارتباط تبدیل شده‌است، از طریق آن‌ها اخبار را با همسایگان خود به اشتراک می‌گذاریم و دورادور از هم مراقبت می‌کنیم. ابتکارات همسایگی هم بیش از پیش شده‌است، مانند همین انجام خرید و کارهای بیرون خانه برای سالمندان ساکن در ساختمان و محله. ما شاهد افزایش مشارکت و همیاری در حوالی خانه‌ها هستیم.
لزوم توجه بیشتر به پیوندها
می‌دانیم وقتی صحبت پایداری و تاب‌آوری به میان می‌آید، می‌توان کارهای زیادی را در حیطه‌ی ساختمان‌های آپارتمانی انجام داد؛ از منابع انرژی مشترک مانند پانل‌های خورشیدی گرفته تا فضاهای مشترکی چون پارکینگ دوچرخه، اتاق‌های مهمانی، اتاق‌های ورزشی، حیاط، بالکن و حتی کارگاه، اتاق مطالعه، سالن اجتماعات و اتاق مهمان. نگرش امروز در مورد مسکن مشارکتی، در پی افزایش توجه به همین‌هاست. خانه‌نشینیِ اجباری فعلی نشان می‌دهد که باید بیش از پیش به کیفیت فضای زندگی و اهمیت اجتماع توجه کنیم. با این کار، ما می‌توانیم اطمینان حاصل کنیم که تغییر جنبه‌های بیرونیِ سبک زندگیِ ما به تقویت پیوند بین شهرها و فضاهای زندگی منجر می‌شود، پیوندی که اکنون به وضوح اهمیتش را درک کرده‌ایم.
این مطلب در غالب مصاحبه، با عنوان اصلی «تأثیرات ویروس کرونا بر معماری»، در تاریخ اول آوریل 2020 در سایت دانشگاه EPFL انتشار یافته‌‌است.
