آلودگی هوا اکنون چهارمین عامل بزرگ در جهان برای مرگ زودهنگام است. بر اساس آخرین گزارشات فقط 4.5 میلیون مرگ با قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا در فضای باز در سال 2019 مرتبط بوده است و 2.2 میلیون مرگ دیگر ناشی از آلودگی هوای داخل خانه بوده است. علیرغم بهبود در کاهش میانگین جهانی مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا، پرجمعیت ترین کشورهای جهان، هند و چین، همچنان بیشترین بار بیماری را به دوش می کشند. پس اگر ما برای کاهش آلودگی هوا اقدام نکنیم، بحران آب و هوا به طور قابل توجهی مشکلات آلودگی هوا را بخصوص در کشورمان بدتر می کند.
آلودگی هوا به انتشار آلاینده ها در هوا اشاره دارد. آلاینده ها موادی هستند که برای سلامت انسان و کل کره زمین مضر هستند. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت ، آلودگی هوا هر ساله عامل مرگ حدود هفت میلیون نفر در سراسر جهان است. در حال حاضر از هر ده انسان، 9 نفر هوایی تنفس می کنند که بیش از حد مجاز آلوده بوده و برای انسان خطرناک است. آنهایی که در کشورهای با درآمد پایین و متوسط زندگی می کنند بیشترین آسیب را می‌بینند.
بیشتر آلودگی هوا ناشی از مصرف و تولید انرژی است. سوزاندن سوخت های فسیلی، گازها و مواد شیمیایی را در هوای آزاد است. آلودگی هوا نه تنها به تغییرات آب و هوایی کمک می کند، بلکه توسط آن تشدید می شود.
آلودگی هوا به شکل دی اکسید کربن و متان دمای زمین را افزایش می دهد. نوع دیگری از آلودگی هوا، مه دود، با گرمای افزایش یافته بدتر می شود و زمانی که هوا گرمتر است و تشعشعات فرابنفش بیشتری وجود دارد، ایجاد می شود.
تغییرات آب و هوایی همچنین تولید آلاینده های آلرژی زا را افزایش می دهد، از جمله کپک (با توجه به شرایط مرطوب ناشی از آب و هوای شدید و افزایش سیل) و گرده (به دلیل طولانی تر شدن فصل گرده).
این دو نوع شایع آلودگی هوا هستند. مه دود (گاهی اوقات به عنوان ازن سطح زمین شناخته می شود) زمانی رخ می دهد که انتشارات ناشی از احتراق سوخت های فسیلی با نور خورشید واکنش نشان می دهد. دوده (به عنوان ذرات معلق شناخته می شود) از ذرات ریز مواد شیمیایی، خاک، دود، گرد و غبار یا آلرژن ها - به شکل گاز یا جامد - که در هوا حمل می شوند، تشکیل شده است. منابع مه دود و دوده مشابه هستند. هر دو آلاینده از خودروها و کامیون‌ها، کارخانه‌ها، نیروگاه‌ها، زباله‌سوزها، موتورها، به طور کلی هر چیزی که سوخت‌های فسیلی را می‌سوزاند مانند زغال‌سنگ، گاز یا گاز طبیعی به وجود می‌آیند.
دود می تواند چشم ها و گلو را تحریک کند و همچنین به ریه ها، به ویژه به ریه های کودکان، سالمندان و افرادی که در فضای باز کار می کنند یا ورزش می کنند، آسیب می رساند. این آلاینده برای افرادی که آسم یا آلرژی دارند حتی بدتر است: این آلاینده های اضافی می توانند علائم آلرژی را تشدید کنند و حملات آسم را تحریک کنند. ریزترین ذرات معلق در دوده، چه گاز یا جامد خطرناک هستند، زیرا می توانند به ریه ها و جریان خون نفوذ کنند و برونشیت را بدتر کنند، منجر به حمله قلبی و تسریع مرگ شوند. در سال 2020 گزارشی از دانشکده بهداشت عمومی تی اچ چان هاروارد نشان داد که میزان مرگ و میر ناشی از کووید-19 در مناطقی که آلودگی دوده بیشتری دارند بیشتر از سایر مناطق است، که این موضوع نشان دهنده ارتباط بین مرگ و میر ویروس و قرار گرفتن طولانی مدت در معرض ذرات ریز است.
تعدادی از آلاینده های هوا خطرات جدی برای سلامتی دارند و گاهی اوقات حتی در مقادیر کم می توانند کشنده باشند. برخی از رایج ترین آنها جیوه، سرب، دیوکسین ها و بنزن هستند. این آلاینده‌ها اغلب در حین احتراق گاز یا زغال‌سنگ، یا در بنزن موجود در بنزین منتشر می‌شوند. بنزن که توسط EPA به عنوان یک ماده سرطان زا طبقه بندی شده است، می تواند در کوتاه مدت باعث تحریک چشم، پوست و ریه و در طولانی مدت موجب اختلالات خونی شود. دیوکسین‌ها که معمولاً در غذا یافت می‌شوند اما به مقدار کم در هوا نیز وجود دارند، می‌توانند در کوتاه‌مدت بر کبد تأثیر بگذارند و به سیستم ایمنی، عصبی و غدد درون‌ریز و همچنین عملکرد تولید مثل آسیب بزنند. جیوه به سیستم عصبی مرکزی حمله می کند. در مقادیر زیاد، سرب می‌تواند به مغز و کلیه‌های کودکان آسیب برساند، و حتی حداقل قرار گرفتن در معرض آن می‌تواند بر ضریب هوشی و توانایی یادگیری کودکان تأثیر بگذارد.
دسته دیگری از ترکیبات سمی از اگزوز ماشین‌ها در ترافیک و دود آتش سوزی به وجود می‌آیند. در مقادیر زیاد این ترکیبات باعث تحریک چشم و ریه، مشکلات خون و کبد و حتی سرطان مرتبط می‌شوند.
با به دام انداختن گرمای زمین در اتمسفر، گازهای گلخانه‌ای منجر به گرمتر شدن زمین می‌شود که به نوبه خود منجر به علائم بارز تغییرات آب و هوایی می‌شود: افزایش سطح آب دریاها، هوای گرمتر، مرگ‌ومیرهای ناشی از گرما، و افزایش انتقال بیماری‌های عفونی از تاثیرات افزایش گازهای گلخانه ای است. دی‌اکسید کربن از احتراق سوخت‌های فسیلی و متان از منابع طبیعی و صنعتی، از جمله مقادیر زیادی که در حین حفاری نفت و گاز آزاد می‌شوند، به دست می‌آید. ما انسانها مقادیر بسیار زیادی دی اکسید کربن منتشر می کنیم، متان به طور قابل توجهی قوی تر است، بنابراین بسیار مخرب‌تر هم است. دسته دیگری از گازهای گلخانه‌ای، هیدروفلوئوروکربن‌ها (HFCs)، هزاران بار بیشتر از دی‌اکسید کربن در به دام انداختن گرما توانایی دارند.
کپک‌ها و مواد حساسیت‌زای درختان، علف‌های هرز نیز در هوا حمل می‌شوند، این جا به جایی با تغییرات آب و هوایی تشدید می‌شوند و می‌توانند برای سلامتی مضر باشند. قرار گرفتن در معرض کپک می‌تواند حملات آسم یا واکنش آلرژیک را تسریع کند و برخی از کپک‌ها حتی می‌توانند سمومی تولید کنند که استنشاق آن برای هر کسی خطرناک است.
آلرژی به گرده به دلیل تغییرات آب و هوایی تشدید می شود. مطالعات آزمایشگاهی و صحرایی نشان می‌دهند که گیاهان تولیدکننده گرده وقتی میزان دی‌اکسید کربنی را که در آن رشد می‌کنند افزایش دهید، بزرگ‌تر می‌شوند و گرده بیشتری تولید می‌کنند. تغییرات اقلیمی فصل تولید گرده را طولانی می‌کند و برخی گیاهان ممکن است به یک آلرژن قوی‌تر تبدیل شود. در این صورت، افراد بیشتری دچار آبریزش بینی، تب، خارش چشم و سایر علائم خواهند شد.
بهترین و مؤثرترین راه برای کنترل آلودگی هوا، تسریع انتقال ما به سوخت‌های پاک‌تر و فرآیندهای صنعتی است. با روی آوردن به منابع انرژی تجدیدپذیر (مانند انرژی باد و خورشید)، جایگزینی بیشتر و بیشتر خودروها و کامیون های بنزینی خود با نسخه های برقی، آلودگی هوا را محدود خواهیم کرد. با این کار روند گرمایش جهانی نیز بسیار کندتر خواهد شد.
هرچه بنزین کمتری بسوزانیم، برای کاهش آلودگی هوا و اثرات مضر تغییرات آب و هوایی بهتر است. در مورد حمل و نقل انتخاب های خوبی داشته باشید. بهتر است پیاده روی کنید، دوچرخه سواری کنید یا از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کنید. یا حداقل برای رانندگی، خودرویی را انتخاب کنید که الکتریکی بوده یا مصرف سوخت کمتری داشته باشد. همچنین می‌توانید گزینه‌های ارائه‌دهنده برق خود را بررسی کنید. ممکن است بتوانید درخواست کنید که برق شما از باد یا خورشید تامین شود.
اثرات آلودگی هوا بر بدن انسان بسته به نوع آلاینده و میزان قرار گرفتن در معرض آن و همچنین عوامل دیگر، از جمله خطرات سلامت فردی و اثرات تجمعی آلاینده ها یا عوامل استرس زا متفاوت است.
· وقتی در اخبار می‌بینید یا در گزارش هواشناسی می‌شنوید که سطح آلودگی بالاست، بهتر است که زمان بیرون رفتن کودکان و سالمندان را محدود کنید. به طور کلی، سطح ازن در هنگام صبح کمتر است.
· اگر بیرون ورزش می‌کنید، تا جایی که می‌توانید از جاده‌های پر ترافیک فاصله بگیرید. سپس دوش بگیرید و لباس های خود را بشویید تا ذرات ریز آلوده از روی لباس از بین بروند.
· اگر در منطقه ای مستعد آتش سوزی زندگی می کنید یا کار می کنید، تا جایی که می توانید از دود مضر دوری کنید.
· در روزهای آلوده از ماسک مناسب استفاده کنید.
· کرم ضد آفتاب استفاده کنید. هنگامی که اشعه ماوراء بنفش از لایه اوزون ضعیف عبور می کند، می تواند باعث آسیب پوست و سرطان پوست شود.
· از دستگاه تصفیه هوا در خانه و مدارس استفاده کنید.
بیشتر بخوانید:
آیا دستگاه تصفیه هوا واقعا مفید است؟
مهمترین کاری که شما دانش آموزان می‌توانید انجام دهید حفظ سلامت خودتان است. از آنجایی که روز به روز میزان آلودگی هوا در کشور ما در حال افزایش است اولویت باید حفظ سلامت خودتان باشد. پس بهتر است در روزهای آلوده از خانه بیرون نرورید و در صورتی که مجبورید از ضد آفتاب و ماسک استفاده کنید و در نهایت زمان زیادی بیرون از خانه نمانید.
در مرحله بعدی کسب آگاهی است. سعی کنید مطالعه کنید و اطلاعات زیادی درباره دلایل آلودگی هوا و راه‌های پیشگیری و مقابله با آن به دست آورید. آینه این مرز و بوم در دستان شماست. قطعا آگاهی شما و اطلاع رسانی شما به سایر افراد موثر خواهد بود.
از پدر و مادر خود بخواهید برای خانه دستگاه تصفیه هوا تهیه کنند. همه ما زمان زیادی را بخصوص در روزهای آلودگی هوا در خانه سپری می‌کنیم اما این آلودگی‌ها به فضای خانه نیز نفوذ می‌کنند. با یک دستگاه تصفیه هوای قوی و مناسب آب و هوا و اقلیم ایران خود و خانواده خود از خطرات آلودگی هوا در امان خواهید بود.
