این روزها آلودگی هوا به معضل بزرگی در کلان شهرهای ایران تبدیل شده است. گسترش شهرنشینی، افزایش جمعیت، صنعتی شدن زندگی انسان‌ها و تغییر سبک زندگی باعث آلودگی هوا شده اند. آلودگی هوا بخصوص ذرات PM2.5 باعث ایجاد بیماری‌های مختلف و مرگ و میر زودرس در انسان‌ها میشود. اما سوال این است میزان مرگ و میر بر اثر آلودگی هوا در ایران و جهان چقدر است؟ در این مقاله به سوال پاسخ خواهیم داد.
آلودگی هوا چهارمین عامل مرگ و میر در جهان است. البته در کشورهای در حال توسعه مثل ایران سومین عامل مرگ و میر زودرس آلودگی هواست. متاسفانه ایران در بین ۱۱۳ کشور آلوده جهان رتبه ۲۴ را دارد و تهران نیز بین ۱۰۷ پایتخت رتبه ۲۱ را در آلودگی هوا دارد. بر اساس آمار و اطلاعات در سال ۱۳۹۵ حدود ۲۶۰۰۰ نفر در ایران بر اثر آلودگی هوا دچار مرگ زودرس شده‌اند.
قرار گرفتن کوتاه مدت و طولانی مدت در معرض آلودگی هوا می تواند منجر به طیف وسیعی از بیماری ها از جمله سکته مغزی، انسداد مزمن ریه، سرطان نای، برونشیت ریه، تشدید آسم و عفونت های دستگاه تنفسی تحتانی شود. سازمان جهانی بهداشت (WHO) شواهدی از ارتباط بین قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا و دیابت نوع 2، چاقی، التهاب سیستمیک، بیماری آلزایمر و زوال عقل ارائه داده است. آژانس بین المللی تحقیقات سرطان آلودگی هوا، PM2.5 را به عنوان یکی از عوامل اصلی سرطان طبقه بندی کرده است.
پس آلودگی هوا باعث ایجاد بیماری‌های مختلف در انسان میشود.
بیماری های ناشی از آلودگی هوا در ایران در سال ۹۵ به ترتیب شامل:
تحقیقات نشان داده‌اند که استرس و افسردگی و خشونت نیز بر اثر آلودگی هوا افزایش داشته است.
مرگ و میر ۲۰ هزار نفر در سال ۱۴۰۰ در ایران باعث ایجاد خسارت ۸ میلیارد دلاری در آن سال شد. یک میلیارد دلار خسارت نیز خسارت به سیستم بهداشتی ایران به دلیل درمان و مرگ و میرها وارد شد. اگر این روند ادامه داشته باشد برای سالانه مرگ و میر حدود ۲۰۰۰۰ نفر در هر سال متوسط خسارتی در حدود ۷ میلیارد دلار به کشور وارد خواهد شد.
از سال ۹۶ قانون هوای پاک تدوین و اجرا شد ولی متاسفانه به دلیل عدم اجرای درست این قانون نه تنها شاهد کاهش آلودگی هوا نبودیم بلکه غلظت آلاینده ها نیز افزایش یافته است و این به معنای مرگ و میر بیشتر و وارد شدن خسارت بیشتر در سال‌های آینده خواهد بود.
آلودگی هوا به معنای افزایش بیش از حد هر نوع ماده ای اعم از جامد و مایع و گاز در هواست. بیشترین یکی از عوامل آلودگی هوا در ایران بخصوص در تهران از منابع متحرک شامل خودروهای سواری و سنگین و موتورسیکلت‌هاست. آلودگی های صنعتی و خانگی نیز بخشی از منابع آلوده کننده هوا هستند. متاسفانه در سال‌های اخیر نیز شاهد افزایش گرد و غبار در فصل بهار و تابستان هستیم که منبع آن کشورهای همسایه جنوب غربی ایران است.
با این تفاسیر مهمترین آلاینده‌های هوا در ایران و تهران شامل :
بیشتر بخوانید:
تاثیر ریزگردها روی زندگی و سلامت انسان چیست؟<br/>
شاید باور این موضوع برایتان سخت باشد ولی میزان مرگ و میر انسان ها به صورت سالانه در جهان بیشتر از مرگ بر اثر ایدز, دیابت یا حوادث جاده ای است. در سال ۲۰۱۶ میزان مرگ و میر بر اثر آلودگی هوا ۶.۵ میلیون نفر بود و طبق پیشبینی سازمان بهداشت جهانی این رقم هر ساله به بیش از بالای ۷ میلیون نفر خواهد رسید. بیشترین میزان مرگ و میر برای چین و بعد از آن برای آفریقا ثبت شده است. همچنان این قاتل نامرئی در حال پیشرفت است و جان افراد بیشتری را می‌گیرد.
تخمين زده شده که در سال 2020، حدود 238000 مرگ زودرس تنها ناشی از PM2.5 در 27 کشور عضو اتحادیه اروپا بوده است.
مصرف انرژی در محیط های مسکونی، تجاری و سازمانی منبع اصلی آلودگی هوا بخصوص ذرات معلق در سال 2020 بود. صنعت تولید و استخراج نیز منبع مهمی بود، در حالی که کشاورزی منبع مهمی برای PM10 بود. بین سال های 2005 و 2020، انتشار ذرات معلق PM10 و PM2.5 به ترتیب 30 و 32 درصد کاهش یافت.
در سال 2021، سازمان جهانی بهداشت (WHO) دستورالعمل‌های جدید کیفیت هوا را به دنبال بررسی سیستماتیک آخرین شواهد علمی که نشان می‌دهد چگونه آلودگی هوا به سلامت انسان آسیب می‌زند، منتشر کرد. اتحادیه اروپا (EU) همچنین استانداردهایی را برای آلاینده های اصلی هوا در دستورالعمل های کیفیت هوای محیط تعیین کرده است. در قرارداد سبز اروپا، کمیسیون اروپا متعهد به بهبود بیشتر کیفیت هوا و همسویی بیشتر استانداردهای کیفیت هوای اتحادیه اروپا با توصیه‌های WHO شد. این تعهد در برنامه اقدام آلودگی صفر منعکس شد که چشم‌اندازی را برای سال 2050 برای کاهش آلودگی هوا، آب و خاک به سطوحی که دیگر برای سلامتی و اکوسیستم‌های طبیعی مضر تلقی نمی‌شوند، تعیین می‌کند. علاوه بر این، برنامه اقدام آلودگی صفر اهدافی را برای سال 2030 معرفی کرد که دو مورد از آنها بر هوا متمرکز شده و هدف آنها موارد زیر است:
کاهش اثرات بهداشتی آلودگی هوا (مرگ‌های زودرس) تا بیش از 55 درصد در مقایسه با سال 2005.
در مقایسه با سال 2005، سهم اکوسیستم های اتحادیه اروپا را که در آن آلودگی هوا تنوع زیستی را تهدید می کند، 25 درصد کاهش دهد.
استانداردهای سختگیرانه تر کیفیت هوا نیز به اهداف طرح مبارزه با سرطان اروپا کمک می کند. آلودگی هوا یکی از علل شناخته شده سرطان در اروپا است. به ویژه سرطان ریه
از نظر روند گذشته، از سال 2005 تا 2020، مرگ و میرهای زودرس ناشی از قرار گرفتن در معرض PM2.5 در اتحادیه اروپا-27 با 33 درصد کاهش به 238000 رسید. اگر کیفیت هوا به بهبود ادامه دهد و تعداد مرگ و میرهای زودرس در سال با نرخی قابل مقایسه در آینده کاهش یابد، آن‌گاه هدف آلودگی صفر تا سال 2032 در اروپا محقق خواهد شد.
قطعا سایر کشورها بخصوص کشور ما نیز با توجه به اقلیم و شرایط کشور و در نظر گرفتن قوانینی برای کاهش آلودگی هوا می‌تواند در زمینه کاهش مرگ و میر زودرس بر اثر آلودگی هوا موفق عمل کند.
