نورپردازی درست تاثیر بسیار زیادی در کیفیت عکس دارد. می‌دانستید با دوربین‌های عکاسی دیجیتال و امروزی، تنها با نگاه کردن به نمودار هیستوگرام و بدون نگاه کردن به منظره‌یاب می‌توانید عکسی با نورپردازی مناسب بگیرید؟
هیستوگرام نمودار ساده‌ای است که با تفسیر آن در هر عکس، می‌توان به میزان نوردهی و رنگ‌های آن پی برد و با دقت بیشتری ادیت عکس را انجام داد. این کار ممکن است برای عکاسان آماتور و مبتدی دشوار باشد؛ چرا که هنوز دانش تفسیر هیستوگرام را ندارند. اگر شما هم جز این دسته از عکاسان هستید این مقاله را از دست ندهید.
در این مقاله، صفر تا صد هیستوگرام در عکاسی را یادمی‌گیرید و در انتها می‌توانید همانند عکاسان حرفه‌ای از این ابزار کاربردی و مهم برای بهتر شدن عکس‌های خود استفاده کنید.
گاهی عکسی با دوربین می‌گیرید و تمام رنگ‌ها و نور آن، عالی به نظر می‌رسد اما هنگامی که عکس را در مانیتور دیگری می‌بینید یا آن را چاپ می‌کنید، با عکس کم‌نور یا پرنورتری روبرو می‌شوید؛ پس اگر نمی‌توان به آنچه که چشممان در تصویر می‌بیند، اعتماد کنیم، چگونه باید تنظیمات نوردهی را انجام دهیم؟
جواب ساده است: با توجه به هیستوگرام در عکاسی!
قبل از هر چیزی بدانید که کلا نمودارهای هیستوگرامی درواقع نمودارهای گرافیکی و منحنی‌هایی هستند که برای ساده نشان دادن کمیت و کیفیت در هر پروژه‌ای، روی محورهای افقی و عمودی کشیده می‌شوند.
هیستوگرام‌ها با تحول دیجیتال وارد دنیای عکاسی شدند و کاربرد بسیار مهمی پیدا کردند. به زبان ساده، نمودار هیستوگرام در عکاسی نشان‌دهنده چگونگی نوردهی و میزان رنگ عکس است و اطلاعات فراوانی را در اختیار عکاسان قرار می‌دهد. برای آموزش هیستوگرام در عکاسی نیازی به دانش ریاضی ندارید و تنها با چند تمرین عملی و آشنایی با اشکال این نمودار می‌توانید آن را تفسیر کنید.
هیستوگرام یا نمودار نوردهی عکس، در دوربین‌های دیجیتالی یا نرم‌افزارهای ویرایش عکس مانند فتوشاپ یا لایتروم به کمک عکاسان آمده است. هیستوگرام را در سه حالت می‌توانید ببینید:
بسیاری از دوربین‌های عکاسی قبل از فشار دادن دکمه شاتر و گرفتن عکس، هیستوگرامی از آنچه که روی سنسور ثبت خواهد شد، به شما نشان می‌دهند. این گزینه به شما امکان می‌دهد تا قبل از عکاسی، از دامنه نورهای درون عکس خود مطلع شده و امکان اصلاح تنظیمات دوربین را داشته باشید.
حالت دیگر پس از گرفتن عکس با دوربین است که می‌توانید هیستوگرام آن عکس را تماشا کنید. دوربین‌ها، هیستوگرام هر عکس را در صفحه مانیتورشان به شما نشان می‌دهند.
با باز کردن عکس در نرم‌افزارهای ادیت عکس هم می‌توانید هیستوگرام آن و هر تغییری که در نور آن می‌دهید را ببینید.
هیستوگرام در عکاسی میزان روشنایی هر عکس را از سیاه (با صفر درصد روشنایی) تا سفید (100 درصد روشنایی) روی یک نمودار نشان می‌دهد.
اگر به تصویر زیر دقت کنید، یک محور افقی در آن خواهید دید. هر چه روی این محور از سمت چپ به راست بروید، تنالیته‌های روشن‌تری را خواهید یافت. به‌طور کلی سمت چپ هیستوگرام، نشان‌دهنده تنالیته‌های تاریک، میان آن نشان‌دهنده تنالیته‌های میانی و سمت راست، نشان‌دهنده تن‌های روشن است.
محور افقی را با اعداد بین 0 تا 255 شماره‌گذاری می‌کنند. انتهای سمت چپ عدد صفر و انتهای سمت راست عدد 255 را نشان می‌دهد. ناحیه میانی هم تن‌های خاکستری را نشان می‌دهد که با عدد 128 نمایش داده می‌شود.
محور عمودی هم نشان می‌دهد که چه میزان یا تعداد پیکسلی در آن نقطه و با آن تنالیته وجود دارد.
دقت کنید که آنچه از هیستوگرام در عکاسی می‌گوییم مربوط به عکس‌های با فرمت JEPG است. اگر با فرمت خام عکس می‌گیرید، با دامنه دینامیکی بیشتری روبرو خواهید بود و همین موضوع به شما اجازه می‌دهد تا در ویرایش تصویر به‌راحتی ایرادهای هیستوگرام را برطرف کنید.
حالا بیایید کمی دقیق‌تر به بررسی هیستوگرام در عکاسی بپردازیم.
هیستوگرام‌ها معمولاً اطلاعات سه رنگ قرمز، سبز و آبی را نمایش می‌دهند و به هیستوگرام‌های RGB معروف هستند. آنجایی که رنگ هیستوگرام سفید می‌شود، به معنی نشان دادن همزمان این سه کانال رنگی است.
هر هیستوگرام در عکاسی از چندین نمودار تشکیل شده است که با رنگ‌های مختلف مشخص شده‌اند. سه تا از این نمودارها، کانال‌های رنگی قرمز، سبز و آبی را بر این اساس نشان می‌دهند. قسمت خاکستری نمودار، محل همپوشانی هر سه کانال را نشان می‌دهد. زرد، فیروزه‌ای و سرخابی هم در قسمت‌هایی ظاهر می‌شوند که دو کانال با هم همپوشانی دارند.
هیستوگرام وابسته به نوردهی است. هر شکل از منحنی هیستوگرام، اطلاعات جداگانه‌ای به شما می‌دهد؛ این اطلاعات را می‌توان انواع هیستوگرام در عکاسی نامید. برخی از عکاسان به تماشای هیستوگرام در عکاسی عادت دارند و به‌راحتی می‌توانند عکس‌های خوب و بد را تنها با مشاهده این نمودار گرافیکی مشخص کنند.
به‌طور معمول، یک هیستوگرام ایده‌آل، بیشتر تنالیته‌ها را در قسمت میانی نمودار دارد و در لبه‌های انتهایی راست و چپ، هیچی یا تعداد کمی از تنها یافت می‌شود. در یک هیستوگرام بد، نمودار به سمت چپ یا راست و لبه‌ها کشیده شده است که نشان‌دهنده اوراکسپوژر یا آندراکسپوژر ( فرانوردهی و فرونوردهی) شدن عکس است. گاهی نیز حالت کلیپینگ در عکس را نشان می‌دهد.
هیچ عکاسی از دیدن این منحنی در عکسش خوشحال نخواهد شد! حالت کلیپینگ (در اصطلاح عکاسی) در هیستوگرام زمانی رخ می‌دهد که یکی از قله‌های منحنی به یکی از دو انتها چسبیده باشد یا توسط یک طرف قطع شده باشد.
حالت کلیپینگ در عکس‌هایی با نوردهی بیش از حد یا بسیار تاریک اتفاق می‌افتد و در این حالت هیستوگرام به شما می‌گوید که قسمتی از اطلاعات این عکس از بین رفته است؛ اطلاعاتی که در ادامه قله منحنی بوده اما قطع شده و دیگر وجود ندارد.
به خاطر داشته باشید که فقط برای عکس‌های خام و با فرمت Raw که چنین هیستوگرامی دارند، می‌توان در نرم‌افزارهای ادیت عکس، اصلاح انجام داد. برای عکاسی با فرمت JEPG قبل از ثبت عکس و با تغییر تنظیمات نوردهی، می‌توان از برش بخشی از هیستوگرام و ایجاد حالت کلیپینگ جلوگیری کرد. در ادامه عکس‌هایی را با حالت‌های مختلف هیستوگرام در عکاسی خواهید دید.
در عکس اول، با صحنه‌ای تاریک و کم‌نور روبرو هستید که فاقد هر نوع جزئیات روشن است. هیستوگرام این عکس، به وضوح به سمت چپ کشیده و حتی قسمتی از قله انتهایی آن بریده یا همان کلیپینگ شده است.
به عکس‌های با منحنی قطع شده در سمت چپ هیستوگرام کلیپینگ، underexposed می‌گویند. در این عکس، حتی با نرم‌افزارهای ادیت عکس، نمی‌توان این جزئیات مناطق کاملاً سیاه را برگرداند.
تصویر زیر بیش از حد نوردهی شده است. در این تصویر، هیچ بخش تاریک و سیاهی وجود ندارد و بخش زیادی از آن، کاملاً سفید بوده و هیچ جزئیاتی ندارد. هیستوگرام آن هم به سمت راست کشیده شده است. در این هیستوگرام، تن‌های میانی مربوط به کت شخص هستند که رنگ اصلی کت (رنگ مشکی) را نشان نمی‌دهند.
به عکس‌های با منحنی قطع شده در راست هیستوگرام، overexposed گفته می‌شود.
گاهی وجود مناطق کاملاً سفید در بعضی از عکس‌ها، طبیعی است. به طور مثال، در عکس‌های تبلیغاتی همانند عکس زیر، نقاط کاملاً سفید وجود دارد و هیچ بخش تیره‌ای در میان تنها دیده نمی‌شود. برش هیستوگرام آن هم در سمت راست نمودار وجود دارد. آیا این عکس از نظر نوردهی، عکس بدی است؟ خیر. در واقع هیستوگرام در عکاسی معیار کاملی برای قضاوت در مورد خوب بودن یا بد بودن نوردهی عکس نیست. در نتیجه خوب بودن هیستوگرام در عکاسی به نوع عکسی که می‌گیرید، بستگی دارد.
برای از بین بردن این حالت هیستوگرام در عکاسی می‌بایست تنظیمات نوردهی دستی مانند دیافراگم، ISO یا سرعت شاتر را تغییر دهید.
همانطور که در عکس پایین می‌بینید، به‌ندرت در سمت چپ هیستوگرام (جایی که رنگ سیاه نشان داده می‌شود) تنالیته‌ای وجود دارد. یعنی هیچ جزئیاتی در سایه‌های این عکس گم نشده است. سپس به اولین قله می‌رسیم که مربوط به رنگ کت مشکی شخص بوده و با اینکه تاریک است اما هنوز جزئیات کافی دارد. آخرین رنگ این قله، آبی است که مربوط به شال گردن مرد درون تصویر است.
با حرکت به سمت چپ، شاهد کاهش رنگ‌های روشن‌تر از کت هستیم. واضح است که اگر عکس را بررسی کنیم، کت تقریبا تیره‌ترین عنصر عکس است و هر بخش دیگری از تصویر به‌طور قابل توجهی روشن‌تر است.
سپس می‌بینیم که هیستوگرام، دوباره به سرعت بالا می‌رود. این مقادیر نشان‌دهنده پس‌زمینه نسبتاً روشن است که بیشترین بخش این عکس را تشکیل می‌دهد. به همین خاطر هیستوگرام آن را در تن‌های میانی قرار داده و قله‌ای زیبا دارد.
به تدریج، با روشن‌تر شدن تن‌های تصویر، مقدار آن‌ها کاهش می‌یابد. اطلاعات مربوط به روشنایی صورت و آسمان در این قسمت نشان داده شده‌اند. هر دو این مناطق کوچک، به طور قابل توجهی، روشن‌تر از پس‌زمینه هستند. در نهایت، با برجستگی نمودار به پایان می‌رسد که مربوط به روشن‌ترین نقاط در بالای عکس و دوربین است.
در عکس‌هایی با کنتراست کم، هیچ‌گونه نقاط بسیار تاریک یا بسیار روشن وجود ندارد و معمولاً نور ملایم و یکنواختی در سرتاسر تصویر دیده می‌شود. منحنی هیستوگرام در این عکس‌ها، بیشتر شبیه به یک U برعکس است که در وسط تصویر قرار گرفته و به دو انتها نمی‌رسد. عکس‌هایی که روزهای ابری گرفته می‌شوند، چنین ویژگی دارند.
در عکس‌هایی که کنتراست بسیار بالاست و بیشتر نقاط تصویر بسیار روشن یا تاریک هستند، نمودار هیستوگرام شامل دو قله در دو انتهای راست و چپ می‌شود. به‌طور معمول عکس‌هایی که در روزهای آفتابی بدون ابر چنین هیستوگرامی دارند.
عکس‌های پرنور مثل پرتره‌هایی که در زمینه سفید و با چندین منبع نوری روشن شده‌اند، هیستوگرامی شبیه به عکس‌های اورکسپوژر دارند. با این تفاوت که قله در انتهای سمت راست قطع نشده و منحنی به سمت پایین کشیده شده است. انتهای سمت چپ تصویر هم عدد صفر را نشان نمی‌دهد و مقادیری از تنها را می‌توان همچنان در آن مشاهده کرد.
هیستوگرام عکس‌های کم‌نور هم دقیقاً برعکس، هیستوگرام عکس پرنور است و منحنی آن در سمت چپ قرار گرفته شده است.
اکثر دوربین‌های دیجیتال مدرن دارای چهار هیستوگرام هستند. اولین مورد، هیستوگرام سفید است که روشنایی کلی یک صحنه را نشان می‌دهد. این هیستوگرام معمولاً دارای یک صفحه‌نمایش سیاه و سفید است. سه هیستوگرام دیگر، هیستوگرام‌های رنگی هستند که نشان‌دهنده پیکسل‌های حساس به قرمز، سبز و آبی روی حسگر دوربین‌اند. این هیستوگرام‌ها عموماً به رنگ مربوط خودشان، نمایش داده می‌شوند.
اگر می‌خواهید ببینید که هیستوگرام عکس شما چگونه است و حالت کلیپینگ را نشان می‌دهد یا نه، می‌توانید هنگام تماشای تصاویر در دوربین، گزینه نمایش هیستوگرام را فعال کنید.
نحوه فعال کردن هیستوگرام در هر دوربینی متفاوت است اما به طور معمول با فشار دادن یکی از دکمه‌های ناوبری بالا یا پایین می‌توانید هیستوگرام هر عکس را مشاهده کنید.
برای استفاده از گزینه هیستوگرام زنده در دوربین‌های DSLR، باید تصویر را از LCD دوربین تماشا کنید و قید منظره‌یاب را بزنید. در این حالت عکس تصویر هیستوگرام در گوشه‌ای از LCD دوربین به شما نمایش داده می‌شود. فعال کردن این گزینه به‌خصوص برای تصویربرداری بسیار عالی است.
برای تماشای هیستوگرام در دوربین‌های کانن، می‌بایست از دکمه‌های ناوبری در پشت دوربین استفاده کنید. در قسمت نمایش عکس‌ها، روی تصویر مورد نظر بروید و یکی از دکمه‌های بالا یا پایین را بزنید تا هیستوگرام آن به شما نمایش داده شود. در قسمت تنظیمات دوربین کانن می‌توانید نحوه نمایش هیستوگرام را شخصی‌سازی کنید.
در دوربین‌های نیکون، ابتدا باید LCD دوربین را روشن کرده یا دوربین را به حالت زنده قرار دهید. سپس دکمه info را فشار داده تا هیستوگرام نمایش داده شود.
برای پیدا کردن نقاط بسیار روشن هیستوگرام در عکاسی می‌توانید وارد منوی دوربین شده و قسمت هایلایت‌ها (Highlights) را فعال کنید. سپس عکس مورد نظر را باز کنید؛ با زدن یکی از دکمه‌های میانبر، قسمت‌های بیش از حد نورخورده برای شما مشخص می‌شوند و می‌توانید جای قسمت برش‌خورده هیستوگرام را روی عکس پیدا کنید.
با مشاهده هیستوگرام کانال‌های رنگی می‌توانید انحراف و کجی ایجاد شده در عکس را پیدا کنید. این موضوع برای عکس‌های مهم و رنگی بسیار کمک‌کننده است. پس تنها به هیستوگرام سفید توجه نکنید و شکل منحنی‌ها را در هیستوگرام‌های رنگی قرمز، سبز و آبی دنبال کنید.
گاهی برش در هیستوگرام سفید دیده نمی‌شود اما در یکی از هیستوگرام‌های رنگی می‌توانید برش یا کلیپینگ را ببینید. در صورتی که تمام این منحنی‌ها، شبیه به هم باشند، می‌توان گفت که از هر رنگ تنالیته‌های مناسبی در عکس وجود دارد.
