برقراری ارتباط موثر و کارآمد یکی از نیازهای بسیار مهم انسان در طول زندگی است. انسان ذاتاً موجودی اجتماعی بوده و لازمه‌ی زندگی مفید در اجتماع، توانایی برقراری ارتباط موثر است. زبان یکی از ابزارهای مهم ما در تبادل اطلاعات و زندگی جمعی است. یادگیری زبان و استفاده از کلمات بخش مهمی از فرآیند رشد کودکان است. این مسئله سبب شده است بسیاری از والدین به دنبال راه‌هایی برای تقویت فن بیان کودکان خود باشند.
این نیاز اغلب زمانی بیشتر احساس می‌شود که کودکان کم‌حرف و یا خجالتی دانسته می‌شوند. اما نیاز به یادگیری فن بیان تنها محدود به چنین شرایطی نمی‌شود. برای آشنایی با این مقوله و یادگیری نکات مربوط به آن، تا پایان این مقاله با ما باشید.
انتقال پیام و منظورمان تنها بخشی از کاربردی‌ست که ما از زبان انتظار داریم. در واقع یادگیری سخن گفتن و ارتباط برقرار کردن با دیگران، تنها برای برآورده کردن نیازهایمان و درک منظور آن‌ها نیست. بلکه یک ارتباط کامل و صحیح سبب می‌شود ما بتوانیم روابطی سالم و قوی داشته باشیم.
هم‌چنین درست حرف زدن و استفاده‌ی صحیح از زبان به ما کمک می‌کند تا بتوانیم اعتماد دیگران را به خوبی جلب کنیم. عزت نفس بالا دیگر مزیت فن بیان قوی است. این‌جاست که به مسئله‌ی بسیار جالبی برمی‌خوریم. هر اندازه به تقویت فن بیان کودکان توجه کنیم، به همان اندازه بر توانایی آن‌ها در گوش کردن نیز می‌افزاییم.
فن بیان قوی و شنوایی فعال و خوب گوش کردن، به کودک کمک می‌کند تا شرایط زیر برقرار شوند:
این نگاهی کلی به مقوله‌ی اهمیت تقویت فن بیان کودکان است. اما بی‌شک شما به‌دنبال راه‌هایی برای افزایش این مهارت در فرزند دلبندتان هستید. راه‌های متعددی از جمله خرید اسباب بازی لگو (در ادامه به آن اشاره می‌کنیم) و یا خرید اسباب بازی آموزشی در این زمینه وجود دارند. انجام بازی‌های کلامی نیز فعالیت بسیار مهم و موثری در این زمینه است. در ادامه به شکلی دقیق‌تر به تمام این موضوعات خواهیم پرداخت.
بهتر است بدانید که توانایی یا عدم توانایی کودکتان در گفت‌وگو، ارتباط مستقیم و بسیار تنگاتنگی با روش تربیتی و رفتار شما دارد. چطور؟
حتماً برایتان این سوال پیش می‌آید که با این اوصاف رفتار ما باید چگونه باشد. در این‌جا ما چند مورد از مهم‌ترین نکاتی را که باید در رفتار خود به آن‌ها توجه کنید مطرح می‌کنیم.
حرف زدن یک مهارت است. برای تقویت هر مهارتی نیز انجام هر چه بیشتر و تمرین آن بهترین راه‌حل است. به همین دلیل می‌توان گفت اولین و مهم‌ترین مسئله در تقویت فن بیان کودکان، بیشتر حرف زدن با او و شنیدن حرف‌هایش است.
اگر زمان کمی را با فرزند خود می‌گذرانید، بهتر است این رفتار را در خود تغییر دهید. سعی کنید در زمان‌های مختلف، مثل وقتی که در حال رانندگی به سمت خانه هستید، از او سوال‌هایی پرسیده و نظرش را درباره‌ی موضوعات مختلف بخواهید. هر چه بیشتر و درباره‌ی موضوعات متنوع‌تری حرف بزنید، کودک کلمات بیشتری خواهد آموخت و مهارت بالاتری در جمله‌سازی خواهد داشت.
یکی از رفتارهای بسیار موثر با کودکان، در میان گذاشتن عواطف و احساساتی‌ست که دارید. همواره درباره‌ی بخش‌هایی از روز که می‌توانید، با کودک صحبت کنید. او را ترغیب کنید تا روزش را برایتان توصیف کند. این کار را شما باید به او یاد بدهید. مثلاً برایش تعریف کنید که هنگام رد شدن از خیابان چه دیده‌اید.
به او بگویید وقتی سر کار بودید چه اتفاقاتی افتاد و به این ترتیب او هم به تدریج جزئیات روزش را با شما در میان خواهد گذاشت.
وقتی کودکتان با شما حرف می‌زند به خوبی به او گوش کنید. درباره‌ی بخش‌های مختلف حرف‌هایش سوال بپرسید. با سوال‌هایتان کمک کنید تا مسائل را جزئی‌تر مطرح کند.
مثلاً وقتی می‌گوید با دوستم بازی کردم از او بپرسید که کدام دوستش را می‌گوید. اگر دوستش را نمی‌شناسید از او بخواهید او را توصیف کند. به حرف‌های شاد یا غمگین او واکنش مناسب نشان دهید و با او همراه شوید.
گفتیم خرید اسباب بازی لگو می‌تواند از طریقی سبب تقویت فن بیان کودکان شود. اما چطور؟ کودکان با آجرهای لگو چیزهای مختلفی می‌سازند. آن‌ها علاقه‌ی شدیدی به صحبت درباره‌ی چیزهایی که می‌سازند دارند. البته این موضوع به شما و اشتیاق‌تان در گوش دادن نیز وابسته است. زمانی که کودک از چیزی که ساخته با شما صحبت می‌کند به دقت به او گوش کرده و واکنش‌های منطقی نشان دهید. این مسئله سبب تشویق او برای بیشتر حرف زدن و توصیف بیشتر کارهایی که انجام می‌دهد می‌شود.
افزایش مهارت‌های کلامی در کودک به کمک بازی‌های کلامی امکان‌پذیر است. حفظ کردن شعر و خواندن آن می‌تواند یکی از این بازی‌ها باشد. هم‌چنین برای تقویت مهارت فن بیان کودک می‌توانید تلفن بازی انجام دهید.
لطفاً تلفن بازی را تنها محدود به احوال‌پرسی نکنید. می‌توانید از پشت تلفن از کودک بخواهید برایتان از موضوعات مختلفی حرف بزند. می‌توانید از تلفن واقعی استفاده کنید و در دو اتاق مختلف با هم مکالمه کنید. از کودک بخواهید تا شرایط اتاقی را که در آن است برایتان توصیف کند.
خواندن کتاب برای کودکانی که خواندن و نوشتن بلدند یکی از بهترین تمرین‌های تقویت فن بیان کودکان است. با این وجود برای کودکانی که هنوز نمی‌توانند بخوانند، حتماً کتاب بخوانید. کتاب خواندن قبل از خواب یکی از عادت‌های خوبی‌ست که بسیاری از والدین دارند.
اگر از کتابی استفاده می‌کنید از تصاویر در آن استفاده شده است، حتماً تصاویر را نیز به کودک نشان دهید. اجازه دهید او نیز با کلمات خود موقعیت‌ها و تصاویر را توصیف کند. در هنگام کتاب خواندن می‌توانید فعالیت‌های دیگری نیز انجام دهید. برای مثال می‌توانید برخی جملات را ناقص خوانده و به کودک اجازه دهید آن‌ها را کامل کند.
سعی کنید در موقعیت‌های مختلف با کودک خود مشورت کنید. گاهی قرار است در خصوص موضوعی که به تمام اعضای خانواده مربوط است تصمیم بگیرید. در این مواقع حتماً نظر فرزند خود را بپرسید و با او درباره‌ی مسئله بحث کنید.
این کار را در موقعیت‌های دیگر نیز انجام دهید. برای مثال نظر کودک را درباره نتیجه یک مسابقه بپرسید. سوال‌هایی بپرسید که برای پاسخ به آن‌ها نیاز به تحلیل و تفکر بیشتر داشته باشد. کودک خود را با موقعیت‌های به‌کارگیری جملاتی که با «من احساس می‌کنم …»، «نظر من این است که …» و «من فکر می‌کنم …» شروع می‌شوند آشنا کنید.
کودکان خردسال به خوبی از زبان بدن استفاده می‌کنند تا احساسات خود را به شما نشان دهند. یکی از اولین قدم‌هایی که برای تقویت فن بیان کودکان باید بردارید تبدیل این اشارات به کلمه است. برای مثال شما متوجه غمگین بودن کودک خود یا عصبانی شدن او بابت موضوعی می‌شوید. در این‌جا به‌جای آن‌که شروع به واکنش کنید و نشان دهید که پیام او را دریافت کرده‌اید، از او بخواهید احساسش را با شما در میان بگذارد.
برای مثال وقتی احساس کردید کودک گرسنه است از او بپرسید گرسنه به نظر می‌رسی، آیا گرسنه‌ای؟ چنین مکالمه‌هایی کم‌کم به کودک کمک می‌کند تا بین کلمات و احساسات خود ارتباط ایجاد کند و به‌تدریج احساسات خود را در غالب کلمات با شما در میان بگذارد.
یکی از نکات بسیار مهم در تقویت فن بیان کودکان، آموزش کلمات جدید به کودکان خردسال است. کودکان خردسال اغلب تمام چیزهایی را که ما به آن‌ها می‌گوییم درک نمی‌کنند. به همین دلیل گاهی نیاز است روش‌های مختلفی را امتحان کنیم. در زیر نکاتی را در این زمینه طرح کرده‌ایم:
آخرین موضوعی که به آن می‌پردازیم، تاخیر در حرف زدن است. در چه شرایطی می‌توانیم بگوییم کودک دچار تاخیر در تکلم شده است؟
اگر احساس می‌کنید آغاز به صحبت کردن در کودکتان به تاخیر افتاده است، بهتر است با یک متخصص اطفال موضوع را در میان بگذارید. تاخیر در یادگیری زبان می‌تواند به مسائلی هم‌چون اختلالات ذهنی یا شنوایی مربوط باشد.
در اغلب موارد گفتار درمانی به عنوان یکی از راه‌های تقویت فن بیان کودکان استفاده می‌شود.
