در ابتدا این را بدانید هر ناخن جویدن کودکان نیاز به نگرانی والدین ندارد. اما اگر کودک شما مدت طولانی است که ناخنش را می جود یا انگشتانش از ناخن جودین شروع به زخم شدن شده است، شما به عنوان والدین می بایست برای ترک این عادت مداخله کنید. ناخن جویدن یکی از متداول‌ترین عادت‌های عصبی در کنار عادت‌هایی همچون کشیدن مو، مکیدن انگشت شست و دندان قروچه است. اگر جلوی این عادت گرفته نشود، این ممکن است گاهی تا بزرگسالی نیز ادامه می‌یابد.
در این مطلب سعی می کنیم مواردی که می تواند منجر به مداخله موفق والدین برای ترک عادت ناخن جویدن فرزندشان شود ارائه کینم
ناخن جویدن کودک یکی از عادت‌هایی‌ست که اغلب والدین با آن درگیر هستند. این عادت می‌تواند دلایل مختلفی از جمله کنجکاوی، بی‌حوصلی، استرس و … داشته باشد. ناخن جویدن یکی از متداول‌ترین عادت‌های عصبی در کنار عادت‌هایی همچون کشیدن مو، مکیدن انگشت شست و دندان قروچه است. این عادت گاهی تا بزرگسالی نیز ادامه می‌یابد.
در این مقاله قصد داریم سه موضوع را به طور ویژه بررسی کنیم:
• چرا کودکان ناخن می‌جوند؟
• در مواجهه با این عادت چه باید کرد؟
• چه زمانی نگران ناخن جویدن کودک باشیم؟
برای پاسخ به این سوال که چرا کودکان ناخن‌هایشان را می‌جوند احتمالات مختلفی را می‌توان مطرح کرد. این کار می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد که رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:
رشد و بزرگ شدن می‌تواند به خودی خود مضطرب‌کننده باشد. چرا که کودک با چیزهای جدیدی مواجه می‌شود. این رشد تنش‌ها و فشارهایی داردکه از سوی والدین لزوما قابل مشاهده نیست. بنابر این اگر کودک‌تان خیلی کم (به اندازه‌ای که به خود آسیب نمی‌رساند) و به طور ناخودآگاه (مثلاً زمان‌هایی که تلویزیون می‌بیند) یا در مواقعی خاص ناخن‌هایش را می‌جود، این یعنی تنها به دنبال تخلیه استرس خود است. در این مواقع نیازی به نگرانی وجود ندارد. در این شرایط به احتمال خیلی زیاد پس از مدتی کودک ناخن جویدن را کنار می‌گذارد. اما اگر این کار برایش تبدیل به عادت شود، باید روش‌هایی را به کار بگیرید تا این عادت را فراموش کرده و دیگر آن را ادامه ندهد. نگران نباشید، برای این مورد نیز نکاتی کاربردی وجود دارد که در ادامه آن‌ها را معرفی می‌کنیم:
اگر ناخن جویدن کودک بدل به یک عادت شده باشد، شما پیش از هر چیزی باید دلایلی را که سبب بروز انجام این کار می‌شوند پیدا کنید. برای این کار بهتر است شرایط را بسنجید و نشانه‌ها را دنبال کنید.
جانیس کیزر (Janis Keyser) مربی والدین و نویسنده‌ی کتاب «به والدینی تبدیل شوید که می‌خواهید.» می‌گوید: «تلاش برای جلوگیری از رفتارهای نادرست، پاسخ اولیه ما در زمان‌هایی‌ست که کودک کارهایی را انجام می‌هد که ما را نگران می‌کند. این به عنوان یک هدف بلندمدت خوب است. اما پیش از انجام این کار و منع هر رفتاری، بهتر است به دنبال دلیل آن گشته و معضلی را که وجود دارد را برطرف کنیم.»
تصور کنید که متوجه شده‌اید کودک‌تان به دلیل داشتن استرس ناخن‌هایش را می‌جود. شرایط را بررسی کنید. آیا کودک شرایط جدیدی را تجربه می‌کند؟ قرار است به جایی جدید نقل مکان کنید؟ مهدش را عوض کرده‌اید؟ یا قرار است در یک اجرای موسیقی یا نمایش نقش ایفا کند؟ یا هر تغییر و رخدادی که کودک هنوز با آن کنار نیامده است.
اگر توانستید دلیل مورد نظر را بفهمید نیمی از راه را رفته‌اید. حال به مرحله‌ی بعد وارد می‌شوید. بی‌شک شما نمی‌توانید محل زندگی خود را برای آن‌که کودک از استرس رها شود دوباره تغییر دهید. یا اگر مهد او عوض شده است بی‌شک دلیلی دارد و شما برای ترک عادت ناخن جویدن نمی‌توانید این تصمیم را به قبل برگردانید.
در عوض شما باید در خصوص موضوع مورد نظر کمی بیشتر با او صحبت کنید. وظیفه‌ی شما این است که در خصوص نگرانی‌های کودک واکنش نشان داده و نشان دهید که او را درک می کنید.
سعی کنید او را به در میان گذاشتن نگرانی‌هایش تشویق کنید. این کار را با پرسیدن سوال‌هایی حول موضوع مورد نظر شروع کنید. گاهی حرف زدن از احساسات و نگرانی‌ها حتی برای بزرگسالان سخت است. بنابراین باید با پرسیدن سوال‌های مناسب کودک را به سمت بیان دقیق آن‌چه در ذهن دارد هدایت کنید. می‌توانید کار را با یک شوخی شروع کنید. مثل این‌که بگویید «می‌دونم، تو داری سعی می‌کنی با ناخون هات دندونات رو تیز کنی.». و بعد گفت و گو را شروع کنید. گفت‌وگو در خصوص نگرانی و دریافت قوت قلب از سوی شما می‌تواند در کاهش استرس کودک تاثیر به سزایی داشته باشد.
به شدت از نق زدن و مجازات کردن کودک دوری کنید. پیش از هر چیز توجه کنید اگر این رفتار در کودک‌تان بدل به یک عادت ناخودآگاه شده است، در نظر گرفتن مجازات و مدام نق زدن و گیر دادن پیوسته به کودک اصلا راه‌حل مناسبی نیست.
ممکن است بعد از آن‌که شما احساس کردید دلیل موضوع را پیدا کرده‌اید و آن را برطرف کرده‌اید، هنوز این کار ادامه یابد. شاید این مسئله شما را به شدت ناراحت کند. اما توجه کنید که حتی بزرگسالان هم زمان زیادی را برای ترک چنین عادت‌هایی نیاز دارند.
اگر مسئله برایتان خیلی آزاردهنده است، سعی کنید ابتدا در آن محدودیت ایجاد کنید. برای مثال انجام آن را در برخی موارد خاص ممنوع کنید. این کاملاً طبیعی‌ست که کودک سر میز ناهار نباید ناخن‌هایش را بجود و این خواسته‌ای منطقی‌ست که از او دارید.
مهم‌ترین نکته در این زمان جلوگیری از ایجاد یک جنگ بر سر این موضوع است. از ورود به جدل به شدت جلوگیری کنید و هیچ وقت کار را به آن‌جا نکشانید که آن‌قدر خشمیگن شوید که تهدیدهای عجیبی کنید. این می‌تواند آغاز یک جنگ تمام عیار باشد. چرا که شما به هیچ عنوان نمی‌توانید به زور جلوی این کار را بگیرید.
به طور کلی تا زمانی که کودک‌تان به خودش آسیبی نمی‌رساند، استرس زیادی در این مورد نداشته باشید. به جایش همیشه ناخن‌هایش را بگیرید. به او یادآور شوید مدام دست‌هایش را به شوید و سعی کنید تمرکزش را بر روی کارهای دیگر بگذارید. برای مثال اسباب بازی‌هایی برایش تهیه کنید که در هنگام بازی با آن‌ها از دست‌هایش استفاده کند. خرید لگو و سرگرم شدن با آن، انتخابی مناسب برای چنین زمان‌هایی‌ست.
در نظر داشته باشید هر چه بیشتر به کودک فشاری بیاورید، استرس او بیشتر و رفتارش نیز تشدید خواهد شد. اگر رفتار درستی در پیش داشته باشید، کودک برای گرفتن کمک در ترک این عادت به سراغ شما خواهد آمد و نیازی به انجام کارهایی نظیر تهیه‌ی داروی ناخن جویدن کودک نخواهد بود.
همان‌طور که بارها تکرار کردم، ناخن جویدن کودک یک عادت است. بهتر است کودک با مفهوم عادت، عادت‌های بد و راه‌های چگونگی ترک کردن آن‌ها آگاه باشد. می‌توانید جلساتی را در این خصوص صحبت کنید. به او بگویید که برای موفقیت در کنار گذاشتن این عادت به او کمک خواهید کرد.
وقت‌هایی که متوجه می‌شوید کودک در حال جویدن ناخن خود است، به آرامی او را به کاری که می‌کند آگاه کنید. گفتیم ناخن جویدن کودک پس از مدتی به امری ناخودآگاه تبدیل می‌شود و این بدیهی‌ست کودک پس از مدتی حتی بدون آگاهی آن را انجام دهد.
در بسیاری مواقع در صورت یادآوری کودک دست از کار خود کشیده و آن را ادامه نخواهد داد. اما حتماً در خصوص روش یادآوری به توافقی برسید. می‌توانید یک صدا، سوت، علامت، نوازش یا هر چیزی را که می‌خواهید برای این موضوع انتخاب کنید.
اگر کودک بیکار نشسته است، او را با کاری مشغول کنید. می‌تواند چند پیشنهاد به بدهید. اگر در حال انجام کاری هستید می‌توانید بخواهید که به شما کمک کند. یا می‌توانید از او بخواهید بازی‌هایی را انجام دهد.
گاهی می‌توانید با بازی فکری کودک را مشغول کرده و او را از جویدن ناخن دور کنید. اگر کودک در هنگام تماشای تلویزیون این کار را انجام می‌دهد و نمی‌تواند همزمان با آن سرگرمی دیگری داشته باشد، می‌توانید از چسب نواری، باند یا داروی تلخ کننده استفاده کنید. این انتخاب‌ها حتما باید توسط خود کودک انجام شوند. از چیزی استفاده نکنید که کودک در صورت مالش آن به چشم خود دچار آسیب شود.
ناخن جویدن کودک عادتی‌ست که شاید ترک کردن آن برای کودک بسیار سخت باشد. به همین دلیل در این مسیر باید بسیار صبور باشید. به کودک هم گاهی یادآور شوید که ترک کردن عادت گاهی بسیار سخت و زمان‌بر است.
اگر در کار خود پیشرفت کردید و دیدید از میزان جویدن ناخن توسط کودک کم شده است، حتماً این موضوع را به او یادآور شوید. کودک را برای این پیشرفت تشویق کرده و به اون انگیزه‌ی بیشتری برای ادامه برنامه‌ای که در پیش دارید دهید.
نکته‌ی بسیار مهم این است که بدانیم چه زمانی باید نگران اوضاع باشیم. اگر ناخن جویدن نشانه‌ای از اضطراب شدید کودک باشد، بهتر است تمرکز بیشتری بر روی رفع این اضطراب داشته باشید و می‌توانید درباره‌ی آن با روان‌درمان ملاقات داشته باشید.
اگر کودک آن‌قدر ناخن‌هایش را می‌جود که سبب خون‌ریزی انگشتش می‌شود حتماً موضوع را جدی گرفته و به پزشک مراجعه کنید. اگر کودک رفتارهای عصبی دیگری همچون کشیدن مژه‌ها و موهایش را نیز انجام می‌دهد و خواب خوبی هم ندارد حتماً با پزشک مشورت کنید.
