بازی پازل یکی از بهترین بازی های فکری و آموزشی برای کودکان نوپا و خردسال است زیرا این بازی باعث تقویت مهارت ها، توانایی ها و فرصت های یادگیری ذهنی را پرورش می دهد.
پازل ها از وسایل آموزشی بسیار مهم در آموزش و پرورش هستند که معمولا از جنس های مختلف مثل تخته، تخته چندلا فیبر، پلاستیک، فوم، ابر با مقوای ضخیم درست می شوند.
مهارت هایی همچون حل مساله، تقویت حواس، هماهنگی و تقویت بین چشم و دست و مغز تقویت مهارت های شناختی و تقویت اعتماد به نفس با انتخاب درست و آگاهانه ی این بازی ها تقویت و بهبود می یابند.
پازل های بسیار متنوعی با قظعات متفاوتی از هر نوع و جنسی موجود است . پازل های تک قطعه نقطه ی شروع بسیار خوبی برای کودکان 1 سال به بالا هستند ، اما تعداد این پازل ها بسیار زیاد است.
متخصصین تعلیم و تربیت درباره پازل گفته اند :
والدین برای کودکانی که مهارت در بریدن و چسباندن دارند میتوانند تصاویررنگی مجلات یا روزنامه های مصرف شده را بریده.
آن ها را بر روی مقواهای ضخیم بچسبانند و بعد آن را از جاهای مختلف بریده و به صورت پازل در آورند. و یا از صفحه های سفید استفاده کنند و از کودک خود بخواهند که آن را نقاشی کنند.
برای کودکان نوپا که هنوز هیچ ایده ای دربارۀ پازل بازی ندارند، شما نخست می بایست با پازل هایی مخصوص این دوره، مفهوم چفت کردن را به او یاد دهید.
برای این کار بهتر است از پازل های تک تکه ای یا جایگذاری استفاده کنید، که شکل ساده ای داشته و پازل را فیت یک زمینه می کند. چون حتی زمانی که کودک قادر به درک قسمت های مختلف نیست به وسیله ی آزمایش و خطا به راحتی می تواند جای واقعی آنها را پیدا کند.
برای کودکان دو سال و کوچکتر مهم ترین نکته این است که پازل های با قطعات کم و تکه های بزرگ را در ابتد انجام دهند . پازل های تک قطعه که دستگیره های کوچک یا به اصطلاح پین دارند برای این سن کاملا مناسب هستند.
پازل مناسب کودکان دو ساله باید از یک قطعه بزرگ شروع شود و با توجه به رشد کودک افزایش یابد.کودکان خردسال با مهارت های تازه یافته خود دست و پنجه نرم می کنند. برداشتن یک قطعه پازل به خودی خود می تواند یک چالش باشد.
پازل هایی که دسته دارند ، دستگیره های پازل به فرزند شما این امکان را می دهند که بتواند قطعات پازل را راحت تر بردارد و جا به جا کند .
این کار به نوبه خود باعث تقویت مهارت های حرکتی می شود و آنها را در جهت درست هدایت می کند. شما فوراً احساس موفقیت را در کودک خواهید دید،چون کودکان مشتاقانه قطعه پازل را به درستی در جای خود قرار می دهند .
علاوه بر این، در پازل های یک یا چند قطعه باید از تصاویر پنهان شده زیر هر قطعه استفاده شده باشد تا هماهنگی چشم و دست و درک بصری را تقویت کند .
معماهایی با شکل های میوه ها، اعداد، حروف، حیوانات مزرعه و حیوانات جنگل گزینه های بسیار خوبی برای شروع هستند .
پازل های مناسب کودکان دوساله در جنس های مختلفی موجودند. با وجود اینکه انواع کاغذی، پلاستیکی، فومی و چوبی این پازل ها موجودند اما همه ی این مدل ها برای کودکان این سن مناسب نیستند زیرا کودکان زیر دو سال هنوز هم اشیا را به دهان می برند و بعضی از انواع پازل ها برایشان خطرناک است .
پازل های فومی و کاغذی قابلیت تکه شدن دارند و پازل های پلاستیکی که فاقد مواد شیمیایی هستند یکی از انتخاب ها باشند و البته بهترین نوع پازل برای بچه های زیر دوسال پازل های چوبی برجسته هستند که تصاویر چاپی دارند و به دلیل مواد و رنگ های طبیعی سازنده از ایمنی کامل برای بازی بچه ها در این سن برخوردارند.
به عنوان مثال کودکان دوساله هنگامی که تکه های پازل را در جای صحيح آن قرار می دهند بسیار علاقه دارند در باره کاری که انجام داده اند صحبت کنند.
در این سن، کودکان دوست دارند اشیاء و شخصیت های شناخته شده ای را ببینند. کارتون مورد علاقه، آلات موسیقی و تصاویر وسایل حمل و نقل گزینه های خوبی هستند.
ارتباط برقرار کردن بین حل یک پازل معمایی با شخصیت های مورد علاقه ی کودک ممکن است زمانی را که کودک صرف حل کردن آن معما می کند افزایش دهد .
کودکان 2 و 3 ساله می توانند با پازل هایی با 8 تا 20 قطعه بازی کنند. پازل برای کودکان 3 ساله باید شامل قطعات کوچکتر نیز باشد. دیگر نیازی نیست قطعات خیلی بزرگ در دست کودک قرار گیرد زیرا کودک درک مفهوم چیدمان را در سنین پایین تر آموخته است. هرچه قطعات پازل کوچکتر می شود نیاز به توجه و دقت بیشتر دارد .
تصاویر پازل های مناسب برای کودکان دو – سه ساله باید ساده و قابل درک باشد.
ترجیح تولید کنندگان بازی های فکری برای پازل های مناسب کودکان سه ساله همچنان بر پازل های چوبی، فومی و پلاستیکی است که با کیفیت تر و ماندگار ترند.
کودکان سه ساله به مدل هایی که تکه های آن حدود سه یا چهار و حتی بیشتر باشد و از جنس چوب ساخته شده باشد علاقه دارند.
همان طور که کودک رشد می کند و بزرگ می شود می تواند پازل های پیچیده تر با قطعات بیشتر و ظریف تر را انجام دهد.
با رشد فرزندتان تجربیات آن ها نیز افزایش می یابد. اکنون آن ها آزادانه با چرخاندن و قرار دادن قطعات در کنار یکدیگر سر و کار دارند. با این حال، هنوز هم گاهی از آزمون و خطا استفاده می کنند.
برای کودکان چهارساله پازل هایی بین 20 تا 40 قطعه تهیه کنید.
میتوانید به سمت پازل های سریالی بروید یعنی همان دسته پازل هایی که به صورت داستانی هستند و از تعداد قطعات کمتر شروع می شوند و هر چه داستان جلو تر می رود تعداد قطعات نیز افزایش می یابد.
انتخاب سطح دشواری پازل برای بچه های 4 ساله بسیار مهم است به گونه ای که فعالیت را جذاب و رضایت بخش نگه می دارد. روند داستان گونه ی پازل ها می تواند کودک را به ادامه ی تلاش برای حل معما تشویق کند.
برای کودکان چهار سال و بالاتر پازل ها می توانند با سبک های متنوع تری فراهم شوند نظیر مکعب های پازلی که انواع چوبی آن با طرح های شخصیت های کارتونی مورد استقبال هستند. یا پازل های جورچین که متشکل از مربع های تصویری جا به جا شونده هستند و باید با جا به جا شدن در روی صفحه کنار یکدیگر قرار گیرند تا طرح اصلی ساخته شود.
کودکان پنج سال به بالا توانایی کنار هم چیدن حداقل 60 قطعه پازل را دارند. در این سن کودکان مهارت کافی برای درک مراحل حل یک پازل را کسب کرده اند. پتانسیلی که کودکان به آن دست یافته اند به معنای توانایی آن ها در تعریف قطعات پازل نسبت به جایگاهشان در صفحه است.
مرتب سازی قطعات پازل در این گروه سنی رایج است. هر کودک استدلال های مخصوص خود را برای حل کردن پازل انتخاب می کند. کودکان پنج شش ساله این کار را مطابق شکل، رنگ یا جایگاه هر قطعه انجام می دهند. مثلا ابتدای امر قطعانی را که در کنار صفحه قرار می گیرند پیدا می کنند یا تکه های همرنگ را جدا می کنند.
کودکان در این گروه سنی می توانند با پازل هایی با حداکثر 260 قطعه کار کنند، بسته به تجربه آنها، این تعداد می تواند تا 500 قطعه نیز افزایش یابد.
مدل های جور کردنی از حداقل دو تکه شروع شده و ممکن است تا چندین هزار تکه درست شود.
هرقدر تعداد تکه ها کمتر و درشت تر باشد برای کودکان کم سن تر مناسب بوده.
مدل های جا گذاشتنی معمولا به صورتی ساخته می شود که دارای یک صفحه بزرگ و تعدادی تصویر مشخص می باشد .
کودک باید تصاویر را در جای مشخص خود در صفحه بزرگ قرار دهد .
به عنوان نمونه می توان به انواع پازل های جا گذاشتنی اشکال هندسی، حیوانات، میوه ها و یا تصاویر دیگر اشاره کرد.
