معامله بلوکی، یکی از قدیمی‌ترین روش‌های اجرای سفارش است و همچنان در دنیا رواج دارد. به مرور بازارهای مالی به سمت ابزار کارآمدتر تغییر جهت داده‌اند و از دهه ۱۹۹۰ که الگوریتم‌ها به دنیای مالی وارد شدند تا امروز شاهد افزایش سهم معاملات الگوریتمی و کاهش سهم معاملات بلوکی بوده‌ایم.
به معاملات بزرگی که به‌صورت توافقی و مذاکره‌ای، دور از بازارهای عمومی انجام می‌شود؛ معاملات بلوکی ( Block Trade) می‌گویند.
در اکثر بازارهای مالی دنیا، معاملات بلوکی رواج دارند. در بازارهای آمریکا حداقل اندازه معاملات بلوکی به ارزش ۲۰۰ هزار دلار یا ۱۰ هزار سهم است که در عمل ارزش اکثر معاملات بلوکی، فراتر از این حداقل ها است.
معاملات بلوکی اغلب با هدف کم کردن اثر سفارش بر بازار صورت می‌گیرد. همچنین در بسیاری از مواقع، فروشندگان به خریداران بلوکی تخفیف‌های قابل توجهی ارائه می‌دهند.
در معاملات بورس ایران نیز، تعریف اولیه معاملات بلوکی شبیه سایر بازارهای مالی دنیا است و به معاملات با حجم بالا که قیمت در آن به‌صورت مذاکره‌ای تعیین می‌شود، معاملات بلوکی اطلاق می‌شود.
اما در عمل بازی متفاوت است. در ایران اکثر معاملات بلوکی قیمتی بالاتر از تابلو دارند در نتیجه خبری از تخفیف به خریداران نیست.
همچنین محدودیت‌ها و قوانین در ایران، مانند سایر بخش‌های معاملات، در بخش معاملات بلوکی نیز پیچیدگی‌های خاص خود را دارد.
همانطور که پیشتر اشاره کرده‌ایم هدف اصلی معاملات بلوکی این است که تقاضا یا عرضه بالا از سمت خریدار یا فروشنده، باعث جهت‌گیری قیمت نشود. اما گاهی اخبار این معاملات، خود سبب جهت‌گیری قیمت، در خلاف جهت منافع خریدار یا فروشنده می‌شود.
فرض کنید شما قصد خرید ۲۰ میلیون سهام الف با قیمت ۲۰۰ تومان را دارید، در حال حاضر قیمت سهم پایین‌تر از این مبلغ است اما فروشنده حاضر نیست در حجم بالا به قیمتی پایین‌تر سهم خود را به‌صورت بلوکی، بفروش برساند. شما نیز به‌عنوان خریدار ابزاری در اختیار ندارید که بتوانید با استفاده از آن اثر سفارش خود روی تابلو را کاهش دهید و قیمت مناسب‌تری خرید کنید. پس مجبور به پذیرش قیمت فروشنده می‌شوید.
در صورت افشا اطلاعات معامله قبل از انجام آن، ممکن است همین امر سبب شود قیمت تابلو به قیمتی بالاتر از حد فعلی برسد و فروشنده نیز پیشنهاد خود برای فروش را پس بگیرد و در مذاکرات قیمت بالاتری ارائه دهد!
در بازارهای جهانی نیز با وجود سخت‌گیری زیاد در مورد عدم افشای اطلاعات نهانی از سمت واسطه‌های معاملات بلوکی، خریداران و فروشندگان اغلب سفارشات خود را به بلوک‌های کوچک‌تر تقسیم و به کارگزاران مختلف واگذار می‌کنند تا خطر افشای اطلاعات را کاهش دهند و مقدار و قیمت بلوک نهایی معامله شده مشخص نشود. در نتیجه، خطر افشای اطلاعات در معاملات بلوکی نیز امری مهم تلقی می‌شود.
به‌عنوان شخصی فعال در بازار سرمایه، ممکن است بارها تجربه ی معاملات بلوکی را داشته باشید و از معایب و محاسن آن مطلع باشید. ربات‌های معامله‌گر در این مورد نیز می‌توانند راهگشا باشند به‌طوری که از مزیت‌های معاملات بلوکی بهره ببرید و در عین حال قیمت بالاتری برای خرید خود پرداخت نکنید. با وجود اینکه الگوریتم در تابلو اصلی معاملات به معامله می‌پردازد ولی از هر واسطه دیگر قدرت چانه‌زنی بیشتری دارد و این چانه‌زنی با تقسیم سفارشات خود بر روی تابلو معاملات انجام می‌دهد. الگوریتم‌ها به‌طور خستگی‌ناپذیر سفارشات بقیه بازار را رصد می‌کنند و تا هر میزانی که نیاز باشد، سفارشات شما را در حجم‌های مختلف و قیمت‌های مختلف تقسیم می‌کنند.
یکی از مهمترین انگیزه‌های معاملات بلوکی، نگذاشتن اثر بر روی قیمت سهم در خلاف جهت منافع شما است. اگر ابزاری در اختیار داشته باشید که تابلو معاملات را رصد کند و با توجه به حجم سفارشات، سفارش خود را طوری تقسیم کند که کمترین اثر را بر روی بازار بگذارد نیازی نیست با قیمت بالاتر و در معاملات بلوکی در تابلویی جداگانه از طریق واسطه‌ها، سفارشات خود را اجرا کنید.
همچنین ربات معامله‌گر شما را از به دادن جزئیات به واسطه‌های مختلف برای یک معامله بلوکی بی‌نیاز می کند در نتیجه افشای اطلاعات به حداقل می‌رسد.
زمانی که به‌عنوان مدیر سرمایه‌گذاری یا صندوق در نهادهای مالی تصمیم به اجرای معامله بلوکی می‌گیرید، نوسانات قیمت سهم بعد از معامله کاملا زیر ذره‌بین است. اگر قیمت سهم بعد از بلوک کاهش پیدا کند،ممکن است بابت اینکه قیمت بهتری خرید خود را انجام ندادید، مورد سرزنش قرار گیرید. اگر قیمت سهم افزایش پیدا کند نیز ممکن است برخی شما را به دستکاری قیمت متهم کنند. در صورتی که اگر با الگوریتم در بازه ای از زمان معاملات صورت پذیرد، حواشی کمتر به سراغ شما خواهد آمد.
شرکت تحلیلگر امید در طراحی این الگوریتم نیاز مشتریانی که قصد اجرای سفارشات با حجم بالا، بدون تاثیر بر قیمت را داشتند لحاظ کرده است.
الگوریتم تریدر بر تابلوی معاملات تمرکز دارد. این الگوریتم همانند تریدر زمانی و دارکوب زمانی نیازمند تعیین ورودی‌هایی از قبیل حداکثر حجم سفارش، حداکثر یا حداقل قیمت خرید یا فروش و زمانبندی اتمام سفارش است. اما منطق آن متفاوت است. علاوه بر قیمت و حجم مدنظر شما، در زمانی که برای اجرای سفارش برای آن تعیین کرده‌اید، حجم‌هایی که بقیه خریداران و فروشندگان در صفحه سفارشات ارسال کرده‌اند نیز روی تقسیم سفارش و روند معاملات این الگوریتم موثر است.
سخن پایانی
با وجود اینکه معاملات بلوکی جز قدیمی‌ترین روش‌های اجرای سفارش هستند که هنوز هم در دنیا رواج دارد، بازارهای مالی به مرور زمان، سمت ابزار کارآمدتر تغییر جهت داده‌اند. از دهه ۱۹۹۰ که الگوریتم‌ها به دنیای مالی وارد شدند تا الان روز به روز شاهد افزایش سهم معاملات الگوریتمی و کم شدن سهم معاملات بلوکی و دیگر روش‌های سنتی اجرای سفارشات هستیم به‌طوری که در سال ۲۰۲۱ بیش از ۹۰ درصد سفارشات در بازار بورس آمریکا به‌طور الگوریتمی اجرا شده و این عدد برای معاملات بلوکی تنها سه درصد است.
