در دنیای سیاست، گاهی ایدههایی مطرح میشوند که آنقدر رادیکال و جسورانه هستند که نمیتوان آنها را نادیده گرفت. طرحی که با عنوان غیررسمی "One Big Beautiful Bill Act" از سوی دونالد ترامپ و مشاورانش مطرح شده، دقیقاً از همین جنس است. این طرح صرفاً یک تغییر مالیاتی ساده نیست؛ بلکه یک بازنگری کامل در شالوده اقتصادی ایالات متحده و بهتبع آن، کل اقتصاد جهانی است.
اما پشت این نام جذاب و شعارگونه، چه چیزی نهفته است؟ بیایید پردهها را کنار بزنیم و ببینیم این «لایحه زیبا» چه پیامدهای اقتصادی میتواند به همراه داشته باشد.
ایده اصلی در ظاهر ساده است: جایگزینی اکثر مالیاتهای فدرال موجود، از جمله مالیات بر درآمد شخصی و شرکتی، با یک تعرفه بسیار بالا بر تمام کالاهای وارداتی.
به عبارت دیگر، دولت آمریکا دیگر از شهروندان و شرکتها به شکل مستقیم مالیات بر درآمد نمیگیرد، بلکه درآمد خود را از طریق اعمال مالیات سنگین بر هر چیزی که از مرزهایش عبور میکند (از گوشیهای هوشمند و خودروها گرفته تا مواد غذایی و لباس) تأمین خواهد کرد. هدف اعلامی این طرح، تشویق تولید داخلی، بازگرداندن مشاغل به آمریکا و سادهسازی سیستم پیچیده مالیاتی است.
این ایده، یک شمشیر دولبه است که هم وعدههای بزرگی میدهد و هم خطرات عظیمی را در دل خود پنهان کرده است.
تقویت تولید داخلی (Made in America): با گران شدن شدید کالاهای وارداتی، شرکتهای آمریکایی برای تولید در داخل کشور انگیزه پیدا میکنند. این امر میتواند به ایجاد کارخانهها و مشاغل جدید در خاک آمریکا منجر شود.
سادهسازی سیستم مالیاتی: حذف فرمهای پیچیده مالیات بر درآمد و جایگزینی آن با یک سیستم ساده مبتنی بر تعرفه، میتواند برای شهروندان و کسبوکارها جذاب باشد.
اهرم فشار تجاری: این طرح به آمریکا یک ابزار قدرتمند در مذاکرات تجاری میدهد. واشنگتن میتواند به کشورها بگوید: "یا تعرفههای خود را بر کالاهای ما کاهش دهید، یا با تعرفه عظیم ما روبرو شوید."
با وجود وعدههای جذاب، اکثر اقتصاددانان با نگرانی شدید به این طرح نگاه میکنند و آن را یک قمار پرخطر با اقتصاد آمریکا و جهان میدانند. دلایل آنها چیست؟
۱. تورم افسارگسیخته و فشار بر مصرفکننده
این واضحترین و فوریترین پیامد است. یک تعرفه همهجانبه، به معنای افزایش شدید قیمت تمام کالاهای وارداتی است. گوشی آیفون، تلویزیون سامسونگ، خودروی تویوتا، لباسهای زارا و حتی مواد اولیه بسیاری از محصولات "ساخت آمریکا" به یکباره گران خواهند شد. این افزایش هزینه مستقیماً به مصرفکننده منتقل میشود و قدرت خرید خانوادههای آمریکایی، بهویژه اقشار کمدرآمد و متوسط را به شدت کاهش میدهد. در عمل، این تعرفه نوعی مالیات بر مصرف است که بیشترین فشار را بر ضعیفترین اقشار جامعه وارد میکند.
۲. جنگ تجاری تمامعیار و انزوای اقتصادی
تصور اینکه دیگر کشورها (چین، اتحادیه اروپا، مکزیک، کانادا و...) در مقابل چنین تعرفه عظیمی دستبسته خواهند نشست، سادهلوحانه است. آنها بلافاصله با اعمال تعرفههای تلافیجویانه بر کالاهای صادراتی آمریکا پاسخ خواهند داد. این یعنی محصولات کشاورزی، هواپیماهای بوئینگ، نرمافزارها و دیگر صادرات کلیدی آمریکا در بازارهای جهانی با مشکل جدی روبرو میشوند. نتیجه، یک جنگ تجاری ویرانگر است که به صادرات آمریکا لطمه زده و به انزوای اقتصادی این کشور منجر میشود.
۳. اختلال مرگبار در زنجیرههای تأمین جهانی
اقتصاد قرن بیست و یکم یک شبکه درهمتنیده جهانی است. یک خودروی "آمریکایی" ممکن است قطعاتی از مکزیک، ژاپن، آلمان و کره جنوبی داشته باشد. اعمال تعرفه بر این قطعات، هزینه تولید را برای خودروسازان آمریکایی سرسامآور میکند و مزیت رقابتی آنها را از بین میبرد. این اختلال در زنجیره تأمین میتواند بسیاری از صنایع داخلی را که برای تولید به ورودیهای خارجی وابستهاند، فلج کند.
۴. آیا محاسبات ریاضی درست است؟
بسیاری از تحلیلگران اقتصادی شک دارند که درآمد حاصل از تعرفهها بتواند جایگزین درآمد عظیم حاصل از مالیات بر درآمد فدرال و مالیات شرکتها شود. برای جبران این کسری، نرخ تعرفه باید به طرز غیرقابل تصوری بالا باشد (برخی تخمینها از ۱۰۰٪ هم فراتر میروند)، که این امر پیامدهای منفی ذکر شده را تشدید میکند. اگر درآمد کافی نباشد، دولت با کسری بودجه عظیمی روبرو خواهد شد که پیامدهای خاص خود را دارد.
طرح "One Big Beautiful Bill" نمونه بارز یک راهحل ساده برای یک مشکل پیچیده است. در ظاهر، شعار "مالیات کمتر، تولید بیشتر" جذاب است. اما در واقعیت، این طرح پتانسیل آن را دارد که با ایجاد تورم شدید، راهاندازی یک جنگ تجاری جهانی و نابودی زنجیرههای تأمین، اقتصاد آمریکا و جهان را به ورطه آشوب بکشاند.
این لایحه، بیش از آنکه یک سیاست اقتصادی حسابشده باشد، یک بیانیه سیاسی قدرتمند است. این طرح، انتخابی است بین یک اقتصاد باز و جهانیشده در مقابل یک دژ اقتصادی بسته و ملیگرا. اینکه آیا "زیبایی" این طرح میتواند بر "پیامدهای بالقوه فاجعهبار" آن غلبه کند، پرسشی است که آینده اقتصاد جهان به پاسخ آن بستگی خواهد داشت. این یک قمار بزرگ است و برنده یا بازنده نهایی آن، شهروندان عادی در سراسر جهان خواهند بود.
