بازار تبریز یکی از بزرگترین و مهم ترین بازارهای سر پوشیده در سطح ایران و قاره آسیا به شمار می رود. این بازار با مساحتی حدود یک کیلومتر مربع، بزرگ ترین بازار سر پوشیده جهان است. بازار تبریز در مرداد ماه سال 1389 خورشیدی به عنوان نخستین بازار جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این بازار از بازارچه ها، تیمچه ها، سراها و کاروانسراهای متعددی تشکیل یافته است. پیش تر به جهت قرار گرفتن شهر تبریز بر سر چهار راه جاده‌ی ابریشم و گذر روزانه هزاران کاروان از کشورهای مختلف آسیایی، آفریقایی و اروپایی از آن، این شهر و بازار آن از رونق بسیار خوبی برخوردار بوده است.
این بازار با داشتن حدود 5500 باب حجره، مغازه و فروشگاه، 40 گونه شغل، 35 باب سرا، 25 باب تیمچه، 20 باب مسجد، 20 باب راسته و راسته بازار، 11 باب دالان و 9 باب مدرسه دینی، به عنوان اصلی ترین مرکز داد و ستد مردم تبریز شناخته می شود.
آن دسته از عناصر و فضاهای شهری که به عنوان نمایش دهنده اصول و ارزش های ماخذ خود از فرهنگ و تاریخ جامعه ظاهر شده و کماکان به عنوان تجلی خاص آن اصول و ارزش ها ایفای نقش نموده و صاحبان و پدید آورندگان خویش را معرفی کنند، خواهند توانست همچنان به عنوان عنصر شاخص هویتی آن تمدن و ملت شناخته شوند. در شهرهای اسلامی بازار قلب تپنده شهر محسوب می شود. بازار جایگاه تعاملات اجتماعی، نمود انگاره‌ی شهرنشینی، هویت و حیات اجتماعی شهر و تجلی گاه تاریخ و خاطره‌ی جمعی شهروندان و بازتاب ارزش های قومی و فرهنگی آن تمدن شهری است. بازار به عنوان معنای مکان در برگیرنده مفاهیمی مانند کارکتر و ساختار، فضایی است که در مفهوم جامع (حس مکان) نیز قابل تجمیع است. بازار تبریز به عنوان مکانی با هویت ملی ایرانی و واجد معنا می باشد.
بازار تبریز، فضایی است که تعاملات اجتماعی را در بستر خود پذیرا شده و به عنوان استخوان بندی اصلی شهر، مکان تبلور کالبدی فضایی روابط تولیدی در معنای گسترده بوده است. یکی از مشخصه های مهم بازار تبریز علاوه بر سبک معماری آن، وجود تنوع عملکردی با حضور اقشار مختلف مردم در آن است. چیزی که حس تعلق مکان دوستی در بازار را به تصویر می کشد و آن را به قلب تپنده شهر تبدیل می نماید که همین امر از دلایل پایداری بازار تبریز است.
بازار تبریز بزرگترین بنای مسقف دست ساز بشر محسوب می شود. قرار گرفتن شهر در محل چهارراه اقتصادی در دوران های طولانی، رونق و توسعه دائم بازار را سبب شده است. بازار تبریز در طول تاریخ یکی از قطب های مهم تجاری ایران به شمار می رفته و کالبد آن نیز همیشه مورد توجه معماران، محققان، جهان گردان و صاحب نظران قرار داشته است.
از مهم ترین نشانه های معنایی بازار تبریز که نقش مهمی در حس مکان به دلیل داشتن تاثیرات معنایی و زیبایی می توان نام برد، نوع و رنگ آجر کاری ها، درب ورودی حجره ها، طاق ها و تزئینات آن و نور پردازی های راسته بازارها، مناره های مسجد و ورودی زورخانه ها است.
عکس: مسجد جامع تبریز
منبع: نمادها و نشانه ها و تاثیر آن بر حس مکان _ آرش حلیمی
