سینما و معماری- قسمت سوم: گزارش‌نویسی معماری فیلم "V for Vendetta" ساخته‌ی جیمز مک‌تیگ
بدیهی است که سینما یکی از مهم‌ترین و پرطرفدارترین عرصه های هنر در سراسر جهان است و سالانه بخش مهمی از تولید محتوای هنری را بر دوش می‌کشد. اما توجه به این نکته نیز حائز اهمیت است که سینما به تنهایی و فقط با بهره‌گیری از هنر فیلم‌برداری از عهدۀ این مسئولیت خطیر برنمی‌آید و در این راه شاخه های هنری زیادی به کمک آن می‌‌آیند. از این شاخه ها می‌توان به موسیقی، عکاسی، طراحی صحنه و ... اشاره کرد. در این بین معماری نیز از قافله عقب نمانده است و نقش پررنگی را در این مورد ایفا می‌کند. هدف از ایجاد بخش "سینما و معماری"، ارائه‌ی بررسی و تحلیل معمارانه و مختصر با انتخاب فیلمی نسبتاً نام آشنا در هر شماره است تا برداشت‌های های کلی یا جزئی از معماری در سینما را تا حد امکان و توان بیان کند. v for vendetta فیلم سینمایی" V for Vendetta" ساخته "جیمز مک تیگ" محصول سال 2005 هالیوود است. در این فیلم که ساخته‌شده از روی رمانی به همین اسم به نویسندگی دیوید لوید می‌باشد، بازیگرانی چون ناتالی پورتمن و هوگو ویوینگ نقش ایفا کردند. سینماتوگرافی یا فیلم‌برداری این فیلم را "ادرین بیدل" و کارگردانی هنری آن را "مارکو بیتز" بر عهده داشتند. فیلم، تصویری از لندن را در آینده ای نزدیک به نمایش می‌گذارد؛ با فضایی تحت تاثیر استبداد و دیکتاتوری حکومت حاکم که با استفاده از قدرت نظامی و تحمیل خواسته‌های خود، بر فضای شهر و مردم آن چیره شده است. مردم شهر بدون هیچ آگاهی و امیدی در شرایط ایجاد شده به کارهای روزانه خود مشغولند و کسی توان و جرأت مقابله با گستردگی فساد و رذلت حاضر در اجتماع را ندارد. در این بین شخصیت “V” به عنوان فردی برخاسته از درون آرمان‌های کثیف این حکومت، به دنبال ایجاد آگاهی و اتحاد در بین مردم و حذف کردن عاملان فساد و نارضایتی است. به عنوان مثال از دیالوگ های این شخصیت می‌توان به یک مورد اشاره کرد که می‌گوید: «مردم نباید از دولت بترسند، این دولت است که باید از مردم بترسد.» و با تفکری این چنین، به عنوان قهرمانی در بین مردم نا امید شهر ظاهر می‌شود و در جهت هدف نهایی خود گام برمی‌دارد. در این فیلم از نظر نوع و حس و حال فضاها با چند مورد مختلف و متفاوت مواجه می‌شویم. می‌توان صحنه‌های این فیلم را به بخش‌های زیر تقسیم کرد: 1. شهر لندن و فضاهای غالب بر این شهر 2. خانه‌ی شخصیت “v” 3. فضاهای اداری و اتاق جلسات در ادامه به تحلیل مختصر هر کدام از این بخش ها از نظر نوع معماری و طراحی صحنه و فیلم‌برداری می‌پردازیم. فضای 1: شهر لندن سکانس هایی که در فضاهای شهری فیلم‌برداری شده اند همگی در مکان های تیره و تاریک با دیوار های بلند و قدیمی قرار دارند. دیوار‌هایی با آجر یا سنگ‌های تیره رنگ که به نوعی باعث ایجاد حس ترس و خفگان در بیننده می‌شوند و فضای همیشه مرطوب و بارانی لندن این حس را دوچندان می‌کند. از ویژگی‌های بارز این صحنه ها زمان فیلم برداری آن‌هاست؛ به طوری‌که اغلب صحنه‌های مربوط به بافت شهری در شب فیلم برداری شده اند. در بعضی سکانس‌ها ساختمان‌های مهم لندن به وضوح دیده می‌شوند و حتی در پایان فیلم، همین ساختمان‌ها از جمله ساختمان و ساعت معروف "بیگ بن" منفجر می‌شوند. از بین رفتن بناهای تاریخی و قدیمی و با ارزش، حرکتی نمادین و حاکی از پایان یافتن شرایط استبدادی و دیکتاتوری حاکم بر این شهر و شروع تاریخ جدیدی در لندن این فیلم است. فضای2: خانه‌ی V V در خانه ی قدیمی و زیرزمینی زندگی می‌کند که جای‌جای آن مملو از عتیقه‌جات و وسایل قدیمی و تاریخی است. زیرزمینی بودن و نبودن حتی یک پنجره در این خانه، باعث ایجاد یک فضای کاملا درونگرا شده است و هیچگونه ارتباطی با فضای شهر و مردم دیگر از نظر بصری ندارد؛ به همین دلیل "وی" نام این خانه را خانه‌ی سایه گذاشته است. علاوه بر اشیای قیمتی و عتیقه چون زره ها، آلات جنگی، مجسمه ها و تابلو های نقاشی، می‌توان روی دیوار کلکسیونی از پروانه ها را نیز مشاهده کرد؛ پروانه در اعتقاد مردمان بومی آمریکا نمادی از تغییر است و در واقع تبدیل کرم به پروانه نوعی معجزه و استعاره ای از تغییر و بازیابی است. طاق‌های ساده، تزئینات و حجاری‌های سرستون ها، سقف های بتنی، ستون های بنا شده در یک ردیف و ... در معماری این خانه‌ی قدیمی مشاهده می‌شوند که همگی نمایانگر معماری بیزانس هستند؛ سبکی از معماری که از نظر تاریخی با داستان تعریف شده در اول فیلم مطابقت دارد و می‌دانیم هدف شخصیت آن داستان با هدف شخصیت اصلی فیلم یکسان بوده است.
فضای3: سکانس جلسات و فضاهای اداری فضاهای اداری، به صورت انتزاعی و مینیمال به تصویر کشیده شده اند. اتاق های ساده و خلوت، راهروهایی مملو از مراجعین در پس زمینه، رنگ های روشن و خوانا بودن فضاها باعث ملموس و قابل درک بودنشان شده است و ذهن بیننده را آشفته نمی‌سازد. سالنی که جلسات رؤسای بخش های مختلف کشور با صدراعظم در آن برگزار می‌شود، فضایی تاریک دارد که در آن، تصویر صدر اعظم روی دیواری بزرگ و مرتفع نمایش داده می‌شود و هر یک از اعضای جلسه در یک صندلی تکی و با فاصله از هم در مقابل این صفحه نمایش می‌نشینند. در سمت راست و چپ این صفحه‌ی نمایش، علامت گارد سلطنتی که تعدادی خطوط قرمز روی یک صفحه سیاه است به همان بزرگی و با همان جلوه قرار گرفته است. تصویر بزرگ صدر به راحتی القاگر فضای دیکتاتوری و دستورپذیری تامّ از صدراعظم در بیننده است. همچنین فاصله داشتن اعضای جلسه باهم نوعی عدم اتحاد بین قوه ها و دستور پذیری مستقیم از شخص صدر اعظم را نشان می‌دهد.
