حقوق اصلی master rights اصطلاحی تخصصی مربوط به آثار موسیقی ضبط‌شده است.
فرض کنید بعنوان یک خواننده/موزیسین اثری را ساخته و آماده‌ی ضبط دارید.
هزینه‌های ضبط موسیقی در استودیوهای حرفه‌ای بسیار بالاست و معمولاً از طریق قراردادهای ضبط تامین می‌شود.
به عبارتی، تهیه‌کننده‌ای که در ایران معمولاً ناشر موسیقی است و در کشورهای غربی با عنوان لیبل‌ها Labels شناخته می‌شوند، هزینه‌ها را تامین می‌کند و در ازای آن حقوق اصلی اثر به آنها واگذار می‌شود.
حالا نکته اینجاست: این واگذاری چگونه اتفاق می‌افتد؟
حقوق اصلی مهمترین عامل درآمدزایی از یک اثر موسیقی است پس واگذاری دائمی آن برای همیشه به معنای پذیرش آنست که هنرمند درآمدی از آن اثر نداشته باشد.
از طرفی، چنانکه گفتیم، هزینه‌های ضبط بالاست و خود هنرمند از پس آن برنمیآيد و باید ناشر موسیقی/ تهیه‌کننده/ لیبل بعنوان تامین‌کننده‌ی هزینه‌ها وارد عمل شود تا امکان تولید اثر اصولاً فراهم شود.
راه حل این تناقض در کشورهای دارای نظام مقبول کپی‌رایت در عمل اینگونه است که حقوق اصلی صرفاً برای مدتی محدود متعلق به ناشر باقی می‌ماند، یا آنکه هنرمند دارای سهمی از این حقوق می‌شود.
پس دو راه عملی داریم:
۱ـــ برگشت حقوق اصلی به پدیدآورنده
فرض اینست که هر خواننده معمولاً هر ۲ تا ۳ سال آلبوم جدید بیرون می‌دهد.
پس در نهایت زمانی معادل ۵ تا ۷ سال در نظر می‌گیرند که طی آن ناشر از طریق انتشار اثر و سایر اجازه‌نامه‌های استفاده از اثر عملاً هزینه‌های متحمل‌شده و سود ممکن را پوشش داده است.
پس از این زمان ـــ طبق توافق قبلی در قرارداد با پدیدآورنده ــــ حقوق اصلی به پدیدآورنده باز می‌گردد.
اختیار اثر دوباره در دست پدیدآورنده خواهد بود و این، آزادی و امکان بهره‌برداری از بازدهی مالی ممکن را به هنرمند بازخواهد گرداند.
نکته مهم:
هرگز قرارداد «کلیه حقوق مادی و معنوی اثر به ناشر منتقل می‌گردد» را امضا نکنید:
بهره‌برداری مالی اثر در عرف رایج صنعت موسیقی در دنیا برای ۵ تا ۷ سال متعلق به ناشر/ تهیه‌کننده است و قراردادها به نحوی تنظیم می‌شوند که پس از این مدت این حقوق خودبه‌خود به پدیدآورنده اثر «بازگردد».
۲ـــ سهیم شدن پدیدآورنده در درآمد ناشی از حقوق اصلی
این روش مناسب پدیدآورندگانی است که به مسائل اداری و حقوقی مربوط به اعطای اجازه‌نامه استفاده‌های مختلف از اثرشان علاقه ندارند و در واقع از شرکت داده شدن در این تصمیمات احتراز دارند.
در این روش، اختیار اداره و درآمدزایی از اثر در دست ناشر باقی می‌ماند که درصدی از آن به هنرمند داده می‌شود.
اکثر هنرمندان ـــ چه هنرمندان مستقل و چه هنرمندان مشهور و شناخته شده‌ی عرصه‌ی موسیقی ـــ معمولاً از روش بازگشت حقوق اصلی به پدیدآورنده استفاده می‌کنند و آن را بعنوان یکی از شروط مهم قراردادهای خود با لیبل‌ها تصریح می‌کنند.
--> در تنظیم و نگارش اینگونه قراردادها حتماً از متخصص و کارشناس حقوق مالکیت هنری و کپی‌رایت کمک بگیرید. مباحث حتی اگر در ظاهر هم ساده باشند، حاوی نکات دقیق زیادی‌اند که شاید به چشم نیایند و در نگارش قراردادها این ظرافت‌ها حتی بیشتر می‌شود. <--
منابع (به دلیل تبلیغی تشخیص دادن پست در ویرگول امکان گذاشتن لینک به صفحه‌های مربوطه وجود نداشت!):
1. Master License for Music Recordings, Heather McDonald
2. Photo Credit: Published under CC0 1.0 UNIVERSAL License
