وجود برآمدگی در هر بخشی از سر ممکن است نگران کننده باشد، اما در بیشتر موارد، جدی نیستند. این برجستگی‌ها می‌تواند به دلیل بیماری پوستی در سر، ضربه و صدمات به سر، عفونت و رشد غیر طبیعی سلول‌های استخوان جمجمه باشد. بیشتر این مشکلات به راحتی و خود به خودی درمان می‌شوند. با این وجود در مواردی لازم است به پزشک مراجعه شود. این که این برجستگی‌ها چه نوعی هستند و نیاز به چه نوع درمانی دارند در رفع آنها موثر است. به همین دلیل شناخت آنها اهمیت ویژه‌ای دارد.
برآمدگی‌های روی سر ویژگی‌های خاصی دارند که بر اساس آن دسته‌بندی می‌شوند.
هر کدام این توده‌ها به دلایلی ایجاد می‌شوند که در بسیاری موارد جای نگرانی ندارند. اما به عنوان یک قاعده اگر توده یا زخمی به طور ناگهانی در سر ایجاد شد که دردناک بود یا از نظر ظاهری تغییر شکل داد؛ نیاز است برای درمان آن به پزشک مراجعه کنید.
توده‌های پشت سر به دلایل مختلفی ایجاد می‌شوند که گاهی با درد و گاهی با دفرمه شدن کاسه سر همراه هستند. برخی از دلایل آن در ادامه آورده شده‌اند.
اگر به هر دلیلی به پشت سر ضربه وارد شده باشد ممکن است توده کمی سفت و خونریزی (هماتوم) در محل ضربه و زیر پوست ایجاد شود. این نوع برآمدگی‌ها معمولا طی دو هفته به تدریج بهبود پیدا می‌کند.
برای کاهش تورم در آسیب‌های جزئی می‌توان از کمپرس سرد استفاده کرد. برای کاهش درد هم استفاده از مسکن‌ها کمک بزرگی است. اما در مواردی که ضربه شدید باشد ممکن است شخص دچار ضربه مغزی شود. در این شرایط علائمی مانند سردرد، حالت تهوع، استفراغ، اختلال بینایی، خستگی شدید یا خواب آلودگی و از دست دادن حافظه مهم هستند و در صورت مشاهده آنها باید به پزشک مراجعه کرد.
کیست سباسه یک گروه اصلی از کیست‌ها است که خود به دو نوع دسته بندی می‌شود.
کیست‌های اپیدرمال از کراتین و چربی تشکیل شده‌اند و روی لایه نازک و بیرونی پوست موسوم به اپیدرم تأثیر می‌گذارند. این کیست‌ها ممکن است در نتیجه آسیب پوستی یا آکنه خفیف باشد و علائم خاصی دارند.
کیست‌های پیلار از کراتین تشکیل شده‌اند و در غلاف ریشه خارجی مو یا فولیکول مو وجود دارند. این کیست‌ها در اطراف خط رویش مو جلو و پشت سر ایجاد می‌شوند. قطر آنها بین نیم تا پنج سانتی‌متر است و معمولا آنها:
التهاب فولیکول‌های مو یا فولیکولیت به صورت توده‌های برجسته قرمز یا سفید رنگ اطراف فولیکول مو تشکیل می‌شوند. علت فولیکولیت می‌تواند عفونت باکتریایی، قارچی، ویروسی یا التهاب پوست در هنگام رویش مو باشد. افراد دیابتی به شدت مستعد ایجاد التهاب فولیکول‌های مو هستند. باکتری‌ها می‌توانند فولیکول‌های مو را آلوده کرده و منجر به فولیکولیت شوند.
درمان فولیکولیت بسته به این که عامل ایجاد آن چه بوده فرق دارد. آنتی‌بیوتیک، ضدقارچ و رژیم غذایی مناسب در بهبود آن موثر است. علاوه بر این لازم است در هنگام درمان این توده، سر تا حد امکان عرق نکند و از کرم‌ها مو و شامپوهای معطر استفاده نشود
پیلوماتریکسوما نام تومور فولیکول مو است که غیر عادی ولی معمولاً بی خطر است. این توده به دلیل تولید بیش از حد سلول‌های ماتریکس موی ایجاد می‌شوند.
پیلوماتریکسوما به شکل ضایعه‌ای گنبدی مانند رنگی تک رنگ یا بنفش ظاهر می‌شود و می‌تواند تا چندین سانتی‌متر رشد کند. این توده جزو شایع‌ترین انواع برآمدگی پشت سر و گردن است و هم در کودکان و هم در بزرگسالان اتفاق می‌افتد. برای درمان تومور فولیکول مو نمونه برداری انجام شده و سپس توده با روش جراحی سرپایی به طور کامل برداشته می‌شود.
لیپوم توده نرم چربی در زیر پوست است که در جای خود حرکت می‌کند. این توده به آرامی تا دو سانتی‌متر رشد می‌کند. لیپوم توده‌ای بی خطر است و در نقاط مختلف بدن دیده می‌شود. البته در پشت سر و گردن کمتر ظاهر می‌شود. پزشکان علت بروز لیپوما را به طور دقیق نمی‌داند اما در بسیاری از موارد در افراد 40 تا 60 ساله اتفاق می‌افتد. شیوع آن در مردان کمی بیشتر از زنان است.لیپوم‌ها نیاز به درمان خاصی ندارند و خود به خود برطرف می‌شوند ولی در صورتی که رشد آن بیشتر شد یا سفت شد نیاز است تا توسط پزشک بررسی شود.
کراتوزهای سبورئیک برجستگی‌های زگیل مانند و غیر سرطانی هستند که به طور معمول در سر و گردن افراد مسن ظاهر می‌شوند. این برجستگی‌ها در بیشتر موارد بی ضرر هستند به همین دلیل، به ندرت درمان می‌شوند. اگر پزشک در شرایطی که نگران سرطانی شدن این توده‌ها باشد با استفاده از روش سرما درمانی یا جراحی الکتریکی آن را برطرف می‌کند.
تورم گره لنفاوی یا لنفادنوپاتی زمانی اتفاق می‌افتد که گره لنفاوی پشت گوش در معرض عوامل خارجی ملتهب شود. عفونت‌های پوستی یا گوش از دلایل عمده تورم این گره‌ها است. معمولا این تورم‌ها خود به خود برطرف می‌شوند ولی اگر مدت زمان تورم آنها بیشتر از دو هفته طول کشید نیاز است تا به پزشک مراجعه شود.
بخشی از استخوان جمجمه که در پشت گوش قرار دارد ماستوئید نام دارد. اگر باکتری‌ها باعث عفونت این ناحیه از جمجمه شوند سبب بیماری ماستوئیدیت خواهد شد. این عفونت در فضاهای هوایی استخوان اتفاق می‌افتد.
ماستوئیدیت در کودکان بیشتر از بزرگسالان شیوع دارد و نوعی عفونت جدی است که نیاز به درمان پزشکی به موقع دارد. این بیماری خودش را به شکل برآمدگی نرم و قرمز پشت گوش نشان می‌دهد و ممکن است باعث شود گوش به بیرون رانده شود.علائم دیگری هم نشان‌دهنده ماستوئیدیت است. به عنوان مثال ترشحات گوش، کاهش شنوایی احتمالی، تب بالا، احساس ناخوشی و تحریک‌پذیری و سردرد .
پزشکان برای درمان ماستوئیدیت، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند و گاهی نیاز به جراحی برای باز کردم توده و تخلیه عفونت است.
کرانیوسینوستوز به معنای جوش خوردن زودهنگام یک درز جمجمه است. این بیماری نوعی نقص همراه با تولد است که در آن یک یا چند مفصل فیبری بین استخوان‌های جمجمه نوزاد زودتر از موعد جوش می‌خورند. در این حالت ملاج نوزاد زمانی شکل می‌گیرد که رشد مغز هنوز کامل نشده است. چون مغز نوزاد همچنان در حال رشد است ولی جمجمه بسته شده، به استخوان کاسه سر فشار آورده شده و کاسه سر بد شکل می‌شود. برای درمان کرانیوسینوستوز و اصلاح بدفرمی شکل سر لازم است جراحی انجام شود تا مغز بتواند به طور عادی رشد کند. تشخیص و درمان زودهنگام سبب ایجاد فضای کافی برای رشد و نمو مغز می‌گردد.
رشد استخوانی (exostosis) نوعی تومور خوش خیم استخوان است و به ندرت در ناحیه جمجمه دیده می‌شود. این عارضه در اثر تحریک طولانی مدت، آرتروز، عفونت یا ضربه به وجود می‌آید و گاهی همراه با درد مزمن است. برای درمان این نوع توده‌ها مسکن‌ها، فیزیوتراپی و عمل جراحی بهترین انتخاب هستند.
بعضی مواقع توده‌های پشت سر می‌تواند ناشی از تومور استخوان باشد. یکی از انواع متداول تومور سرطانی جمجمه، کوردوما (chordoma) است. این تومور از استخوان‌های قاعده جمجمه رشد می‌کند.
در صورتی که کوردومای کوچک باشد علائم واضحی ندارد ولی در صورتی که بزرگ باشد با علائمی مثل مشکلات در راه رفتن و تعادل، سردرد، مشکلات شنوایی و اختلالات بینایی همراه است. در بعضی موارد ممکن است این تومور به قسمت‌های دیگر بدن هم سرایت کند. درمان تومور استخوان جمجمه به عوامل مختلفی از جمله خوش خیم یا سرطانی بودن تومور، اندازه تومور، محل سلول‌های تومور و سایر متغیرهای فردی بستگی خواهد داشت.
گاهی مو هنگام رشد به سمت داخل پوشت رشد می‌کند. در این حالت یک برجستگی کوچک قرمز و سفت روی سطح پوست ایجاد می‌شود. این توده برجسته ناشی از چرک حاصل از رشد موی زیرپوستی است. جوش‌های زیر پوستی معمولا بی خطرند و با رشد مو برطرف می‌شوند. در مواردی نیاز است تا با ابزار مخصوص مو از زیر پوست خارج شود.
یافتن تورم و برآمدگی پشت سر بسیار عادی است. توده‌ها در پوست، زیر پوست یا استخوان ایجاد می‌شوند. اما اگر هر برجستگی غیر متعارفی در پشت سر احساس کردید که در حال بزرگ شدن بود و احساس درد و تب داشتید در اولین فرصت باید به پزشک مراجعه کنید.
