در ساعات اولیه روز نخست سال نوی میلادی بود که خبر شوکهکنندهٔ کشتهشدن 15 تن از اهالی نیواورلان (واقع در ایالت لوئیزیانای آمریکا) در یک حمله تروریستی مرگبار از خبرگزاری های سراسر دنیا به گوش رسید، حمله ای که شمس الدین جبار 42 ساله، عضو سابق ارتش آمریکا در آن نقش داشت و با راندن کامیون خود در میان جمعیت و تیراندازی به مردم عادی، صحنه ای خونین را در خیابان بوروبون، محله فرانسوی نشین نیواورلان و از مهم ترین جاذبه های گردشگری این شهر، رقم زد. افبیآی به سرعت وارد عمل شد و هم اکنون این حادثه را تحت عنوان اقدامی تروریستی بررسی می کند، اقدامی که گمان می رفت علاوه بر شمس الدین جبار،عاملان و بانیان شناسایی نشده دیگری هم در آن دخیل بوده باشند.
با اینهمه تا قبل از اینکه فرضیه وجود همدستان دیگر برای جبار مطرح شود و رسانهها بهاحتمال ارتباط این حادثه با انفجار خودرویی در نزدیکی هتل ترامپ بپردازند، ظاهر ماجرای این حمله شبیه به رویدادی بود که «حمله گرگ تنها» یا به انگلیسی lone wolf attack خوانده میشود.
با شنیدن این روایت و تداعی آن با عنوان ناآشنای «گرگ تنها»، ممکن است تصاویر متفاوت از این پدیده برای هر کدام از ما شکل بگیرد. آیا تروریست گرگ تنها، مصداق نوجوان منزوی و آشفتهای است که اسلحهٔ پدرش را برمیدارد و به همکلاسیهایش شلیک میکند؟ یا مرد جوان روانپریشی که ماهها در آپارتمان خود برای قتلعام مردم بیگناهی که برای تماشای جدیدترین فیلم بتمن به سینما میآیند، نقشه میکشد؟ ( بله، هر دوی این مثالها ریشه در واقعیت دارند!) آیا گرگهای تنها، شخصیتهای خاص و اهداف متفاوتی نسبت به تروریستهای دیگر دارند؟ بهغیراز تنهایی عملکردن، چه چیزی آنها را واجد یک گروهبندی جداگانه میکند؟
روشن است که تا به تعریفی دقیق و جامع از تروریست گرگ تنها نرسیم، پاسخ به چنین پرسشها و ابهاماتی، بهراحتی میسر نیست. بر اساس تعریفی که افبیآی از این پدیده ارائه میدهد، این شکل از تروریسم، اولاً نوعی تروریسم داخلی یا (domestic) بهحساب میآید، به این معنا که مجرم در خاک یک کشور، معمولاً بدون این که از سازمانها و گروههای خارجی دستور مستقیم اجرای عملیات گرفته باشد، دست به حملات تروریستی میزند، این افراد ممکن است بهوسیلهٔ وبسایتها و سایر رسانهها، تحتتأثیر عقاید و خطمشی سازمانها و گروههای خاصی قرار بگیرند، اما در نهایت به طور رسمی به آنها وابسته نیستند و خودبهخود عمل میکنند.
در حادثه تروریستی اخیر نیواورلان، با پیداشدن پرچم گروه داعش در کامیون جبار، گمان میرفت که این فاجعهٔ غیرمنتظره، اقدامی برنامهریزیشده از سوی این گروه باشد، درحالیکه خبری از سوی داعش، در مورد بهعهدهگرفتن این حمله منتشر نشد و همین سبب شده است که احتمال حمله گرگ تنها با اطمینان بیشتری، مطرح شود.
این افراد معمولاً ناشناس و بسیار گمنام هستند و همین موضوع، شناسایی و دستگیر آنها توسط مراجع قانونی را دشوار میکند. همچنین مارک هم و ریمون اسپایج، دو پژوهشگری که پیشگام مطالعه در حیطه حملات گرگ تنها هستند، در تعریف خود از این نوع تروریسم، تأکید میکنند که این افراد به سازمانهای تروریستی تعلق ندارند، به این معنا که عضو رسمی آنها نیستند و از آنها دستور نمیگیرند. جفری دی سایمون، متخصص دیگری است که در تعریف خود از حمله گرگ تنها، در مورد تنهایی عملکردن این افراد، اغماض بیشتری به خرج میدهد: تروریست، میتواند حداکثر با دو شخص دیگر همکاری داشته باشد و همچنان مصداق گرگ تنها باشد: برای مثال، میتوان به حادثه بمبگذاری سال 1995 که توسط تیموتی مکوی در اوکلاهاما رخ داد، اشاره کرد. مکوی در ابتدا مواد منفجره را با کمک شخصی به نام تری نیکولز، تهیه و سپس شخصاً اقدام به جاسازی آنها در کامیونی میکند که روبهروی ساختمان فدرال پارک شده بود. این حمله که مرگبارترین حادثه تروریستی داخلی در تاریخ ایلات متحده بهحساب میآید، به مرگ 167 نفر و زخمیشدن بیش از 600 نفر انجامید.
اما انگیزه گرگهای تنها از حملاتشان چیست؟
تا به این جا میتوان گفت که این دسته از تروریسم، شامل خرابکاری خشونتآمیز یا غیرخشونتآمیز (مثل حملات سایبری) علیه حکومت، جامعه، ارگانهای اقتصادی و تجاری، ارتش یا هر هدف دیگری است که در آن فرد یا بهتنهایی عمل میکند و یا از یک و حداکثر دو نفر کمک میگیرد تا به هدف خود برسد، این هدف میتواند ماهیت سیاسی، اجتماعی، مذهبی، مالی و...داشته باشد. گاهی هدف، تأثیرگذاری بر این نهادها با ایجاد هراس و اختلال در روال روزمره آنهاست که واکنشهای امنیتی شدیدی را برمیانگیزد.
جفری دی سایمون، پنج نوع از گرگهای تنها را بر اساس ماهیت انگیزههای آنها مشخص کرده است:
اولین نوع، حملات «سکولار» است که تروریست با مقاصد سیاسی، قومی - ملی یا تجزیهطلبانه دست به حمله میزند؛ حمله همچنین میتواند ماهیت «مذهبی» داشته باشد و فرد، به نام دین یا مذهب، اقدام به ترور کنند. نوع دیگر حمله «تک - موردی» است که امکان دارد با موضوعات خاصی مثل سقطجنین و یا محیطزیستگرایی گرهخورده باشد؛ و اما در حمله «نامتعارف»، در پشت اقدام تروریستی فرد، عوامل روانشناختی و شخصیتی او، پررنگتر هستند، هرچند که ممکن است در ظاهر به دلیل انگیزهٔ خاصی عمل کرده باشد و نوع پنجم، حمله «مجرمانه»، انگیزههای مالی و اقتصادی را در برمیگیرد. هر چند که بسیاری از متخصصان، شمول انگیزههای مالی در تروریسم را زیر سؤال بردهاند و آن را بیشتر با اقدامات مسلحانهٔ دیگر مثل سرقت بانک و... هم راستا میدانند تا اقدام تروریستی و بسیاری معتقدند که این طبقهبندی، بدون در نظر گرفتن نوع آخر، چهارچوب بهتری برای مطالعهی تروریسم فراهم میکند.
به هر صورت، حملات گرگ تنها، از هر نوعی که باشند، باتوجهبه سیر صعودی آنها، به تهدید امنیتی جدی و معضلی قابلتوجه در ایلات متحده و سایر نقاط جهان تبدیل شدهاند. حملهٔ نیواورلئان سال 2025 میلادی، با وجود شوک و وحشتی که در سراسر دنیا برانگیخت، تنها یک نمونه از دهها حمله ای است که در لیست حملات گرگ تنها به چشم می خورد که حتی مرگبار ترین ِآنها هم نیست.