فاضلاب نساجی یا Textile Effluent Treatment یکی از پساب های بسیار آلوده ای است که در طی فعالیت های صنعتی مختلف تولید می شود و چنانچه سیستم قوی تصفیه فاضلاب نساجی برای آنان در نظر گرفته نشود قطعا معضلات بسیار زیادی برای محیط زیست و موجودات زنده به وجود خواهد آمد. با توجه به این که در صنعت نساجی مقدار زیادی آب مصرف می گردد به دنبال آن حجم فاضلاب بالا رفته و در نتیجه تصفیه فاضلاب صنعت نساجی و رنگرزی ضرورت پیدا می کند. براساس نوع تکنولوژی و تکنیکهای مورد استفاده در این صنعت، نوع الیاف، رنگها، مواد اولیه و هم چنین نوع کارخانه رنگرزی، پساب تولید شده دارای درصدها و خصوصیات متفاوتی خواهد بود. در این شرایط فعالیت های مربوط به تصفیه فاضلاب نساجی مطابق با نوع و ماهیت پساب تولید شده هستند.
تصفیه فاضلاب صنعت نساجی اهمیت و دستاوردهای زیادی دارد که از مهم ترین آن ها می توان به موارد زیر اشاره نمود:
با در نظر گرفتن مصرف بالای آب در صنایع نساجی، در کشورها و مناطقی که با بحران کمبود آب مواجه هستند، تصفیه فاضلاب صنعت نساجی بسیار مفید بوده و به اندازه زیادی به صرفه جویی در مصرف آب در واحدهای صنعتی کمک می کند.
تخلیه پساب صنعت رنگرزی و نساجی بدون اعمال روش های تأیید شده و کارآمد سبب به خطر انداختن محیط زیست و حیات جانداران خواهد شد.
مواد شیمیایی بسیار خطرناکی در پساب ها وجود دارد که میزان رشد باکتری ها و در نتیجه امکان شیوع بیماری های جدید را به طور گسترده افزایش داده و باید فرآیند حیاتی تصفیه پساب نساجی انجام پذیرد.
تصفیه فاضلاب و پساب صنعت نساجی
ماهیت و نوع فاضلاب نساجی و رنگرزی
در هر مرحله از صنعت نساجی پساب های خاصی تولید گردیده که ماهیت و نوع پساب را در انتهای مراحل تشکیل داده و مراحل پیشرفته تصفیه فاضلاب نساجی بر روی مجموعه آن ها صورت می گیرد:
مرحله ی Desizing: در این مرحله شستشوی نشاسته از پارچه انجام می شود آلوده کننده هایی نظیر نشاسته، گلوکز، PVA، رزین ها، چربی و موم و مقادیر زیاد BOD شکل می گیرد و به عنوان پساب به مراحل تصفیه فاضلاب ورود پیدا می کند.
مرحله Kiering: در این مرحله، موم، پودر سودا، سدیم سیلیکات و تکه های پارچه و مقادیر بالای BOD جداسازی می شود.
مرحله سفیدگری یا Bleaching: موادی نظیر هیپوکلریت، کلر، هیدروژن پراکسید و اسیدها و … به فاضلاب اضافه می گردد.
مرسریزاسیون یا Mercerizing: جداسازی سود یا آمونیاک که بر روی الیاف پارچه مصرف شده اند.
رنگرزی یا Dyeing: مواد رنگی و شیمیایی مختلف، مواد تثبیت کننده رنگ و مواد کاهنده مثل سولفیدها، استیک اسیدها و صابون تشکیل دهنده پساب بوده تصفیه می شوند.
چاپ یا Printing: پساب تولید شده در این مرحله نیز شامل رنگ، نشاسته، مواد تثبیت کننده رنگ، نمک های اسیدی و فلزی می باشند که حذف می گردند.
مرحلهی تکمیل یا Finishing: در این مرحله نیز موادی مثلی نشاسته، مواد ضد آب، ضد بید و غیره دفع می شوند که همراه با مراحل قبلی وارد تصفیه فاضلاب خواهد شد.
کاربردهای تصفیه فاضلاب نساجی و رنگرزی
با پیشرفت و به روز رسانی فناوری ها پیشرفت های بسیار زیادی در عملیات تصفیه پساب نساجی صورت گرفته و شاهد کاربردهای فراوانی از آب تصفیه شده حاصل از این پساب هستیم که مهم ترین فواید و کاربردهای آن عبارت اند از:
کاهش میزان شستشو و مصرف آب گرم
امکان استفاده از حمام رنگ متحرک به جای نوع ثابت
امکان استفاده از تکنیک شستشو با جریان مخالف
استفاده از ماشین آلات با نسبت پایین مواد به مایع
بازیافت کلیه مواد حمام رنگ مصرف شده در تصفیه پساب نساجی
بازیافت آب و نمک برای آبیاری زمین های اطراف
امکان استفاده از آب با TDS (Total Dissolved Solids) پایین برای مصرف کمتر مواد در فرایندهای بعدی
به حداقل رسیدن تشکیل رسوب و ایجاد خوردگی با آب بازیافتی حاصل از تصفیه پساب نساجی
بهبود راندمان کار بویلرها
بدون نیاز به اضافه کردن نمک در مرحله رنگرزی به دلیل بازیافت نمک در تصفیه پساب نساجی
کاهش خطرات و آسیب های ناشی از دفع پساب های با TDS بالا به لطف تکنیک ها و دستگاه های پیشرفته تصفیه پساب نساجی
در روش های مختلف عنوان برای تصفیه پساب نساجی pH باید به شکلی بسیار دقیق کنترل شود چرا که میکروارگانیسمهای مورد استفاده نسبت به pH بسیار حساس نیز هستند. همچنین مواد منعقد کننده برای تشکیل رسوب سریعتر در مراحل ابتدایی به وجود می آید که با وجود افزایش سرعت، هزینه های تجهیز سیستم با دستگاه های ابزار دقیق، بالا می رود. در طی این روش ها لجن بسیار زیادی تولید می شود که با وجود امکان تبدیل آن به سوخت و کودهای شیمیایی، ابتدا باید به مکان هایی مشخص منتقل شده، در آن جا تخلیه گردند و سپس فرایند مربوط، بر روی آن ها پیاده سازی شود. به همین دلیل ما روش هایی برای تصفیه پساب نساجی توصیه میکنیم که راندمان کلی را تا سطح قابل قبولی افزایش داده است.
تصفیه فیزیکی: در این مرحله دستگاه های آشغالگیر اتوماتیک، پرز، تکه های پارچه و الیاف را جدا می کنند تا تداخلی با قطعات مکانیکی پیدا نکنند.
مکانیسم عمل راکتور PCER: در این مرحله تصفیه به کمک انعقاد الکتروشیمیایی صورت می گیرد، یعنی به جای استفاده از مواد منعقد کننده شیمیایی برای انعقاد و رسوب پساب ها، از الکترودهایی استفاده می شود که در نتیجه فعال سازی آن ها به کمک انرژی برق و آزاد سازی گاز H2 در سطح کاتد و عوامل Coagulant در سطح آند، پساب به آن ها چسبیده و با تشکیل لخته، رسوب می کنند.
تصفیه بیولوژیکی در تصفیه پساب نساجی و رنگرزی: در شیوه تصفیه بیولوژیکی تصفیه پساب نساجی برخلاف سایر تصفیه های بیولوژیکی در سایر صنایع که مخلوطی از بی هوازی و هوازی بود، فقط از نوع هوازی یا MBBR استفاده می گردد تا هم کاهش هزینه ها را برای نصب تجهیزات داشته باشد و هم راندمان تصفیه بسیار بالاتر رود.
معرفی روش هوازی MBBR: در این روش باکتری های بی هوازی مورد استفاده در تصفیه فاضلاب صنعت نساجی، به بستر ثابت می چسبند و معلق نیستند و به همین دلیل می توانند مواد اولیه مورد نیاز بیشتری را به عنوان سوخت مصرف کرده و لجن های زیادی را تجزیه کنند لذا آلودگی خارج شده بسیار کم بوده و نیاز به بازگشت لجن برای تصفیه دوباره نیست.
تانک ته نشینی یا Sedimentation Tank: در این مرحله زمانی مناسب برای ته نشینی مقدار کم لجن و خارج سازی مایع رویی از طریق لوله های تعبیه شده داده می شود و از لجن باقی مانده نیز به منظور کود و سوخت حاوی متان استفاده می کنند.
کلر زنی: یکی از مواد مورد استفاده به عنوان ضد عفونی کننده یا Disinfectant کلر است که با این کار آب تصفیه شده از پساب نساجی را می توان برای آبیاری زمین های زراعی استفاده کرد. ضمن این که روش های ازن زنی با راندمان بسیار بالا و نور UV هم وجود دارند.
