تكثرگرايي يا پلوراليسم (Pluralism )نوعي نگرش فلسفي و سياسي است كه به معناي بها دادن و پذيرفتن گوناگوني و بيانگر تنوع در افكار و پذيرش نظرات متعدد است. در حقيقت اين مفهوم به روش هاي مختلف و طيف وسيعي از موضوعات و در مباحث گسترده مورد استفاده قرار مي گيرد. استفاده از اين كلمه در ابعاد و صور مختلف آن اعم از فرهنگي، اجتماعي، سياسي، فلسفي و ديني بار مفهومي مختلف و معناي ويژه خود را دارد.
در سياست امروز، تكثرگرايي به معناي احترام به حق انتخاب متقابل و پذيرش گوناگوني سلايق، علايق و عقايد در بين مردم است و مي توان گفت تكثرگرايي سياسي يكي از مهم ترين مشخصه هاي مردم سالاري مدرن به شمار مي رود.
در سياست مردم سالارانه، تكثرگرايي يك اصل راهنماست كه به همزيستي مسالمت آميز عقايد مختلف مي انجامد. برعكس در نقطه مقابل اقتدارگرايي پارتيكولاريسم كه همان (دلبستگي به مرامي خاص) است. در واقع تكثرگرايي با پذيرش گوناگوني عقايد ،بر اين اصل پافشاري مي كند كه اعضاي يك جامعه مي توانند اختلافات خود را با استفاده از گفت وگو همسو سازند و حق دارند عقايد متفاوت داشته باشند و آن را به زبان بياورند به آن پايبند باشند و از آن دفاع كنند و با آن زندگي كنند و در عين حال اين حق را براي ديگران نيز به طور متقابل به رسميت بشناسند و اصولا در اين نگرش تاكيد بر تنوع علايق و اعتقادات شهروندان، يكي از مهم ترين ويژگي هاي نظام هاي مردم سالار است. تكثرگرايي با اين اميد مطرح مي شود كه نگرش گفت وگو در مقابل برخورد مورد توجه واقع شود و اين گفت و شنود باعث هم افزايي و برد متقابل شود و فرهنگي را نهادينه كند مبتني بر احترام به حقوق بدون قيد و شرط طرفين كه بيشترين تبعات مطلوب را براي اعضاي جامعه در خود داشته باشد. همانگونه كه در علم، نظريه چند روشي بر پذيرفتن نظريه ها يا نقطه نظرات متفاوت تاكيد دارد و اين روش مي تواند تا حد بسيار مهمي يك عامل كليدي جهت پيشرفت علمي باشد، واژه «جمع گرايي» نيز همچنين، در زمينه هاي متفاوتي، مي تواند موثر بوده و در رسيدن به جامعه مطلوب جهاني نقش آفريني كند. در جهان، تكثرگرايي امري پذيرفته شده و قانوني نانوشته، اما جاري است. حاميان تكثرگرايي چنين استدلال مي كنند كه بهترين راه جهت دستيابي به سود مشترك مذاكره و رسيدن به جايي است كه هركسي بتواند در قدرت و تصميم گيري شريك بوده و همچنين قادر به شراكت گسترده و كسب اطمينان از وجود تعهدپذيري در ديگر اعضاي جامعه و در نهايت اطمينان از دستيابي به دستاوردهاي بهتر باشد. در مقابل، در جامعه اي كه طرفدار ديكتاتوري و استبداد است و جامعه تحت كنترل و وابسته به حكومتي است كه به دست چند تن اداره مي شود و حاكمان خود را برتر و فهيم تر از ديگران مي دانند و در نتيجه راسا و بدون توجه به خواسته ها و ديدگاه هاي جامعه غالب، يكه تازي مي كنند با تكثر گرايي بشدت مخالفت مي شود. چون قدرت و ثروت در بخش حاكميتي متمركز شده و تصميم ها توسط عده كمي از اعضاء براي تعداد زيادي از ملت گرفته مي شود ً عملا امكان مشاركت همه گروهها وجود ندارد. دو قرن قبل، چهارمين رئيس جمهور امريكا «جيمز مديسون» به اتفاق «الكساندرهميلتون» در نظريه هاي «فدراليست» يكي از ابتدايي ترين استدلال ها در مورد تكثرگرايي سياسي را ارائه مي كنند كه امروز مي توان قضاوت كرد بي شك اين تفكر يكي از اصلي ترين دلايل تحول نگرش اجتماعي و باعث و باني به دست آوردن جايگاه فعلي آن كشور در بين كشور هاي جهان باشد. در اين نوشتار، «مديسون» اين بيم را ايجاد كرده كه تحزب گرايي در نهايت به يك جنگ داخلي مي انجامد و در ادامه گفتارش به جست وجوي بهترين راه براي جلوگيري از وقوع چنين رخدادي پرداخته است. «مديسون» اين نكته را به اثبات رسانده كه بهترين راه براي جلوگيري از حزب گرايي، ايجاد فضايي است كه در آن به هيچ يك از احزاب اجازه مسلط شدن بر سيستم سياسي را ندهيم. اين عقيده تا حد زيادي تكيه بر تغيير دائم تاثير گروه هاي سياسي دارد به طوري كه از تسلط يك گروه جلوگيري كرده و در نهايت به يك رقابت دائمي و سازنده بيانجامد. بي ترديد تكثر گرايي شرايط خود را مي طلبد. همه گروهها جهت موفقيت در تعيين منافع مشترك تكثرگرايانه، مجبور به موافقت با يك ميزان محدود از خواسته هايشان هستند كه متناسب با ارزشهاي تقسيم شده اي است كه گروههاي متفاوت را به يك سيستم و جامعه يكپارچه مبدل مي كند و نقش هاي حاكميتي را جهت رفع كشمكش ميان گروهها تعريف و تقسيم كرده است. در اينجا مهم ترين ارزش احترام و تحمل دوطرفه مي باشد، به گونه اي كه در صورت ايجاد برخوردهايي كه به طور طبيعي در تغيير روش ها و موقعيت ها رخ خواهد داد، هيچ گروهي به منافع ديگري تعرض نكنند و ارزش هاي همديگر را ارج بنهند. گروه هاي مختلف بايد بتوانند بدون واردكرد فشار، همزيستي و جذابيت داشته باشند. در اين حالت مشاجرات را تنها با مناظرات و گفتمان مداوم كه منتج به پالايش ،پردازش و مصالحه و تعامل و درك دو جانبه مي شود، حل كرد، اما مصلحت اجتماعي!
تكثرگرايي سياسي اميدوار است كه فرآيندهاي تعارض و گفت وگو در نهايت به مشخص شدن و متعاقب كردن آن به درك بهترين راه براي هر يك از افراد جامعه يا همان «مصلحت عموم» بيانجامد. چنين اصلي بر اين نكته دلالت دارد كه در يك چارچوب پلور اليستي مصلحت عموم يك مفهوم معين قياسي نيست بلكه وسعت و مضمون مصلحت عمومي تنها مي تواند در سايه گفت وگو كشف شود و پايگاه واقعي خود را پيدا كند. در نهايت، نتيجه مهم اين فلسفه اين است كه عقيده هيچ گروه خاصي نمي تواند به عنوان «حقيقت مطلق» مورد تائيد باشد. بنابراين وجود هيچ گروهي كه بتواند دو مفهوم «مصلحت عمومي» و «حقيقت مطلق» را با هم داشته باشد ممكن نيست. لذا ممكن است كه يك گروه موفق شود تا عقيده خود را به صورت عقيده پذيرفته شده مطرح كند كه البته اين امر به جز با ايجاد مذاكرات در يك چارچوب تكثر گرايانه محقق نخواهد شد و بايد به صورت يك اصل كلي، به اين نكته اشاره كرد كه متصديان يك چارچوب تكثرگرايانه سالم، نبايد به صورت جانب دارانه عمل كنند و براي يك گروه خاص منافع نامتناسبي را ايجاد كنند. طرفداران تكثرگرايي سياسي بر اين عقيده هستند كه استفاده از فرايند مذاكره بهترين راه براي رسيدن به مصلحت عمومي است چراكه زماني كه همه بتوانند در تصميم گيري ها شريك شوند (و بتوانند حق خود از نتايج استفاده از قدرت را طلب كنند) مشاركت همه جانبه و همچنين حس تعهد بيشتري در جامعه شكل خواهد گرفت و در نهايت نتايج بهتري در ارتقاي ملي حاصل خواهد شد. در مقابل در جوامع استبدادي كه جايگاه سيستم نا مفهوم است و قدرت در دست فرد يا گروهي حاكم متمركز شده و تصميمات به وسيله عده اندكي گرفته مي شود ،امكان خطاي اقليت حاكم كه موجب زيان اكثريت يك ملت را فراهم مي آورد افزايش مي يابد، لذا يكپارچگي و همدلي و وحدت در اين كثرت غير ممكن مي شود و محصول چنين شيوه اي نارضايتي عمومي ،ياس اجتماعي و ً باخت همه است باخت نزول روح كار و تلاش و دلسوزي و نهايتا و زياني كه ملت را در بر مي گيرد.
