مصاحبه با دکتر آدرینه ملک خاچاطوریان
1- در حال حاضر روی چه زمینه‌ای کار می کنید؟ در صنعت فعالیت دارید یا مشغول پژوهش هستید؟
- من از بهمن 96 فعالیتم را به عنوان عضو هیئت علمی دانشکد‌ه‌ی مهندسی و علم مواد شروع کرده‌ام و ابتدا تمرکزم بیشتر بر روی تدریس و سپس پروژه‌های تحقیقاتی بوده است و فعلاً این فرصت را پیدا نکرده‌ام که پروژه‌های صنعتی داشته باشم؛ اما امیدوارم به‌زودی با صنایع کشور هم همکاری کنم. پروژه‌های تحقیقاتی که انجام می‌دهم در حوزه‌ی سرامیک‌های مهندسی است. همانطور که میدانید ماده‌ی سرامیکی به کلیه‌ی مواد معدنی غیرفلزی اطلاق می‌شود و منظور از سرامیک‌های مهندسی، سرامیک‌های با ارزش افزوده‌ی بالا است که در صنایع high-tech استفاده می‌شوند و کاملاً متفاوت با سرامیک‌های سنّتی مثل کاشی، شیشه، چینی و ... است که عموم مردم با آن آشنا هستند. تحقیقات بیشتر متمرکز بر روش‌های نوین سنتز نانومواد یا نانوکامپوزیت‌های سرامیکی و بهینه‌سازی خواص آنها برای کاربردهای خاص است.
2- یکی از پروژه‌هایتان را به عنوان یک مثال خاص برایمان می‌گویید؟
هدایت آن را بر عهده داریم، سنتز نانوکامپوزیت rGO-NiFe2O4-ZnO به منظور بهبود خواص فوتوکاتالیستی و مغناطیسی برای تصفیه‌ی آب و آلاینده‌های رنگی است. این ترکیبات رنگی خطرناک بوده و برای سلامت انسان و موجودات زنده مضر هستند. در این تحقیق انتظار داریم که با تغییر عوامل سنتز و ترکیب خواص مغناطیسی نانوذرات فریت نیکل NiFe2O4، خواص فوتوکاتالیستی ZnO و افزایش مساحت سطح و تحرک الکترون‌ها توسط اکسید گرافن احیا شده RGO-Reduced Graphene Oxide، بتوانیم نانوکامپوزیتی با خواص بهینه برای تصفیه‌ی آب و حذف آلاینده‌ها سنتز کنیم.
3- برایمان درباره‌ی بعضی از پژوهش‌های به اصطلاح «لبه‌ی علم» که در حال انجام‌اند بگویید و اینکه اگر به آن نتیجه‌ی مشخص برسند، واقعاً چه تأثیراتی را درپی خواهند داشت؟
- خیلی چیزها هست!{خنده}
- مثلاً یکی که به نظرتان خیلی جالب است و خیلی دوستش دارید.
- من بسیار علاقه‌مند به حوزه‌ی بیومواد هستم، اما فعلاً به‌خاطر کمبود تجهیزات و هزینه‌ی بالای تست‌های بیو زیاد درگیر پروژه‌های بیو نشده‌ام. در حوزه‌ی بیو، بحث‌هایی مانند انتقال دارو یا تشخیص درست و زود هنگام بسیاری از بیماری‌ها و درمان آنها همگی تحقیقات «لبه‌ی علمی» هستند و برایم بسیار جذاب است؛ زیرا مستقیماً شما به سلامت بشر کمک می‌کنید. در این حوزه، همواره مقالات بسیار جالبی در مجلّات بسیار معتبر چاپ می‌شود؛ اما مشکلی که در تحقیقات بیو وجود دارد، این است که پس از اینکه شما یک محصول را تولید کردید، برای اجازه‌ی آزمایش بر روی انسان‌ها، فرآیندی طولانی مدّت و شاید ده ساله نیاز است. ابتدا آزمایش‌ها در شرایط invitro (خارج از بدن موجود زنده) و سپس invivo بر روی حیواناتی مانند موش یا خرگوش و ... انجام می‌شود. سپس اگر توانستید از تمام این مراحل عبور کنید و محصولی را با رعایت استانداردهای جهانی عرضه کنید، آن موقع است که باعث تغییر و تحول بزرگی می‌شوید. البته در کشور خودمان هم پیشرفت‌های بسیار خوبی در این زمینه داشته‌ایم.
4- علاوه بر تدریس در دانشگاه شغل دیگری داشته‌اید؟
- خیر. در دوران دانشجویی بیشتر متمرکز بر تحصیل و فعالیت‌های پژوهشی بودم و با توجه به اینکه در هر دو مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد فارغ‌التحصیل رتبه‌ی اول دانشکده شدم، توانستم بدون شرکت در کنکور و بدون ایجاد وقفه بین مقاطع تحصیلی مختلف ادامه تحصیل بدهم و متأسفانه فرصت نکردم که شغل خارج از دانشگاه را تجربه کنم. در مقطع دکتری و خصوصاً زمانی‌که برای دوره‌ی فرصت مطالعاتی به دانشگاه KTH رفتم، هم بیشتر درگیر پروژه‌های تحقیقاتی مختلف و کمک به هدایت پایان‌نامه‌های دانشجویان مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد بودم. پس از بازگشت به ایران و فارغ‌التحصیل شدن در مقطع دکتری، اولویت اول من یافتن شغل دانشگاهی بود. بسیار خوش‌شانس بودم که دقیقاً یک سال پس از فارغ‌التحصیلی در مقطع دکتری توانستم به عنوان عضو هیئت علمی در بهترین دانشگاه کشور شروع به کار کنم و سرعت این اتفاقات خوب به گونه‌ای شد که اصلاً دنبال شغل غیردانشگاهی نرفتم.
5- دانشگاهتان در خارج از کشور، شبیه شریف بود؟ تفاوت‌هایشان چه بود؟
- من در دوره‌ی فرصت مطالعاتی دکتری حدود 4 سال در دپارتمان نانوفیزیک دانشگاه KTH سوئد بودم و اتفاقاً تعداد زیادی از دانشجویان ایرانی هم آنجا مشغول به تحصیل بودند. اگر بخواهم شرایط تحصیل را در دانشگاه KTH را با دانشگاه شریف مقایسه کنم، باید بگویم من بیشترین تفاوت را در بخش پژوهشی دیدم و نه آموزشی. از لحاظ آموزشی، منابعی که در مقاطع کارشناسی و ارشد تدریس می‌شود، کمابیش مشابه است. برای هر درس چندین کتاب به‌عنوان مرجع اصلی وجود دارد که توسط اساتید هم معرفی می‌شود، بنابراین اگر دانشجوی علاقه‌مندی باشید، به‌راحتی می‌توانید با خواندن کتاب‌های مرجع به زبان اصلی و حتی ترجمه‌ی فارسی، سطح علمی خود را در سطح جهانی ارتقا دهید. مشکل و تفاوت اعظم در امکانات و تجهیزات آزمایشگاه‌ها است. در برخی از رشته‌ها به‌ویژه مهندسی مواد اگر دانشجوها پروژه‌های غیر از شبیه‌سازی داشته باشند، نیازمند سلسله فعالیت‌های تجربی و سلسله امکانات برای ساخت نمونه و سپس ابزارهایی برای بررسی خواص و آنالیز محصول‌شان هستند. در هر کدام از این مراحل، از انتخاب مواد اولیه با خلوص بالا بگیرید تا انتهای آن، که مثلاً بخواهید با یک میکروسکوپ TEM با بزرگ‌نمایی بالا، ساختار اتمی ماده‌ی خود را نگاه کنید، اگر کمبودی باشد باعث می‌شود که شما نتیجه‌ی دلخواهتان را به‌دست نیاورید. در بحث مواد اولیه در آنجا، نهایتاً دریک هفته کلیه‌ی سفارش‌ها تحویل داده می‌شد، اما در داخل کشور شما ممکن است ماده‌ای را سفارش دهید و بعد از چند هفته یا بعضاً چند ماه ماده‌ی مشابه آن با چند برابر قیمت واقعی به دست شما برسد. در مورد دستگاه‌های ساده‌ی آنالیز مواد هم، درست است که مثلاً دستگاه‌هایی مانند XRD، FTIR، SEM و ... را می‌توانید در داخل دانشگاه پیدا کنید، ولی تمام آنالیزها توسط اپراتورهای مربوطه انجام می‌شود. درصورتی‌که در آنجا دانشجوی ارشد یا دکتری (و بعضاً دانشجویان کارشناسی) پس از گذراندن دوره تخصصی مربوطه به طور انفرادی دسترسی به دستگاه‌های آنالیز را دارند و چون شرایطِ اپراتورمحور حاکم نیست، دانشجوها می‌توانند درک عمیق‌تری از فعالیت پژوهشی خود داشته باشند. برخی امکانات پیشرفته هم که متأسفانه در کلِّ دانشگاه‌های کشور وجود ندارد. به نظرم با توجه به اینکه دانشجویان ما فوق‌العاده باهوش‌اند و انگیزه و پشت‌کار خوبی دارند، اگر این امکانات در همین جا برایشان فراهم شود، حتماً می‌توانند نتایج درخشان‌تری بگیرند.
6- بهترین راه درس خواندن در درس شما چیست؟
- برای کلاس من{خنده}و یا بهتر است بگویم برای هر درسی، اگر شما در کلاس‌ها شرکت کنید و مطالب را بشنوید، خیلی مؤثرتر است تا این که خودتان بخواهید از روی جزوه یا کتاب مطالعه کنید. حضور در کلاس حل‌تمرین، حل کردن مسئله‌ها به طور فردی و یا گروهی به جای کپی کردن جواب از روی نوشته‌های دیگران هم قطعاً مهم است. مشکل بزرگ دیگر این است که دانشجوها درس را برای شب امتحان نگه‌می‌دارند. تا زمانی که مطالب درسی در طول ترم تقسیم‌بندی نشود، مطالعه عمیق انجام نشود و در مواقع لازم به کتاب‌های مرجع مراجعه نشود، درک عمیق هم حاصل نخواهد شد. نظر شخصی من این است که درسی را که دانشجو یک شبه می‌خواند، حتی اگر نمره‌ی بیست هم بگیرد، روز بعد از امتحان از یاد می‌برد و کاملاً بی‌فایده است.
7 -کدام درس را بیش از همه دوست دارید تدریس کنید؟
- طبعاً درس‌های مرتبط با گرایش تخصصی خودم (سرامیک) برایم خیلی جذاب هستند. در بین دروس کارشناسی درس اصول مهندسی سرامیک را بسیار دوست دارم؛ چرا که در این درس، سعی می‌کنیم گستره‌ای از مطالب مفید در حوزه‌ی سرامیک را به دانشجو بگوییم. در مقطع کارشناسی ارشد هم مثلاً درس دادن نانوساختارهای سرامیکی را خیلی دوست دارم؛ چون از تعدادی از نانومواد سرامیکی نوین با کاربردهای جذاب صحبت می‌کنیم. از بین دروس غیرسرامیکی هم جذاب‌ترین درس برای تدریس، درس روش‌های شناسایی و آنالیز مواد است؛ چون مطالب این درس واقعاً ابزار قدرتمندی برای کلیه‌ی دانشجویان مواد است و می‌تواند در درک و تحلیل پروژه‌های پژوهشی‌شان به آنها کمک کند.
8 -دوست‌داشتنی‌ترین فعالیت در تدریس دانشگاه برایتان چیست؟
- من انتخاب اولم کار در محیط آکادمیک بود. الان که عضو هیئت علمی دانشگاه هستم، می‌توانم در کنار تدریس، فعالیت‌های پژوهشی هم داشته باشم. در کل در تماس بودن با دانشجویان فعال و پویا واقعاً انرژی مضاعفی به من می‌دهد. خیلی برایم لذت بخش است که یک موضوع پژوهشی پیشنهادی را با دانشجو در میان می‌گذاری و دانشجو پس از تحقیق بیشتر با ایده‌های جذاب برمی‌گردد و این ایده هر بار شکوفاتر می‌شود. این بُعد تعامل با دانشجویان علاقه‌مند را بسیار دوست دارم و باعث می‌شود که پس از پایان روز احساس خستگی نکنم.
9- و امّا کلام آخر:
- ورودی‌های جدید نسبت به نسل ما خوش‌شانس‌ترند. در دوره‌ی ما شاید فقط ستاد نانو را داشتیم و دیدیم که در طی این چند سال این ستاد چه‌قدر خوب رشد کرده است. امروزه در سطح کشور و در دانشگاه‌ها گروه‌های مختلفی فعال شده‌اند. به عنوان مثال، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، انواع استارتاپ‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان، نمایشگاه‌های کسب و کار و ... . نظرم این است که دانشجویان به این مراکز مراجعه کنند، اما نه در سال اول، بهتر است دانشجویان ورودی در ابتدا بر دروس و مباحث علمی متمرکز شوند و بعد همراه با خواندن درس‌شان سایر مهارت‌های خود را تقویت کنند.
سخن آخرم خطاب به ورودی‌ها این است که از این فرصت‌ها استفاده کنید و سعی کنید خیلی موفق‌تر و بهتر از نسل‌های قبل باشید، شما می‌توانید و باید بهتر از ما باشید!
