سلسله گفتوگوهای صنعتی مهندسی مواد (متین تاک) به منظور آشنایی بیشتر دانشجویان با فضای کار و صنعت مواد و متالورژی کشور برگزار می‌شود. در این سلسله گفت‌وگوها بر آن هستیم که راه‌های کمک به صنعت و حل مشکلات واقعی صنعتی کشور را بشناسیم و به دیگران نیز بشناسانیم. در این جلسات از افراد موفق در صنعت دعوت می‌کنیم تا تجارب خود را با ما در میان بگذارند.
اولین جلسه از این گفت‌وگوها با حضور مهندس «جلال آقابابا» در اتاق امور دانشجویی دانشکده مواد در روز سه شنبه 29/7/1399 برگزار شد.
مهندس آقابابا که مدیر اجرایی پروژه‌های شرکت ذوب‌آهن اصفهان هستند و سوابق اجرایی زیادی در پروژه‌های مختلف شرکت ذوب‌آهن را تاکنون بر عهده داشتند، بعد از معرفی اولیه و ارائه دادن اطلاعات تاریخی در مورد مجموعه ذوب‌آهن اصفهان به طور مختصر به توضیح شمای کلی خط تولید ذوب‌آهن پرداختند.
در ابتدا با تقسیم‌بندی روش‌های تولید فولاد به دو روش کوره بلند کنورتوری و کوره‌های احیای مستقیم تصریح کردند که خط تولید ذوب‌آهن به صورت کوره بلند کنورتوری است که از لحاظ مصرف انرژی و کارایی نسبت به روش احیای مستقیم توسعه‌یافته‌تر است اما با توجه به اینکه در کشور ما حامل‌های انرژی گازی بسیار ارزان قیمت هستند این روش از لحاظ اقتصادی با چالش مواجه است.
توضیحات ایشان در مورد واحد‌های آگلومراسیون، واحد تولید کک، واحد جدید گوگردزدایی و کنورتور دمش اکسیژن ادامه یافت. سپس محصول مذاب به واحد ریخته گری مداوم فرستاده و در آنجا به شمش‌های فولادی و بعد از نورد شمش به محصولات مختلف تبدیل می‌شود.
اما نکات جالب بعدی در رابطه با واحد‌های تأسیس شده‌ی جانبی برای مجموعه بود که در کنار تهیه و در دسترس قراردادن سایر مواد مورد نیاز مجموعه، با فروش مقادیر اضافه‌ی محصولات باعث سودآوری هم شده‌اند. واحدهایی مانند واحد تولید آهک و واحد کک‌سازی و .... البته فقط این واحد‌ها نیستند که باعث کسب درآمد جانبی می‌شوند بلکه استفاده‌ی مجدد از پسماند‌ها و برگرداندن بخشی از آنها به چرخه‌ی اصلی تولید و فروش پسماندهایی که در صنایع دیگر مورد استفاده است، موجب سودآوری بیشتر مجموعه شده است. برای مثال، مجموعه از سرباره صنعتی باقی مانده از فرآیند‌ها کسب درآمد زیادی می‌کند و از سرباره‌هایی که در آنها بیشتر از 50% فلز وجود دارد هم استفاده کرده است و آنها را دوباره به چرخه‌ی استخراج برمی‌گرداند. شاید در ابتدای امر به نظر برسد که این بخش‌های جانبی کاربرد‌های خاصی ندارند اما همین بخش‌های کوچک که هم‌اکنون در حال کسب درآمد و صرفه جویی در مواد اولیه شده است در واقع دنیایی از فعالیت‌های مربوط به متالورژی است که در سال‌های اخیر مقالات و بحث‌های فراوانی را به خود اختصاص داده است.
درحالی که مجموعه با تأسیس این واحد‌ها سعی دارد خودش را مستقل و بی نیاز کند اما کمبود مواد اولیه‌ی اصلی به یکی از مشکلات کار تبدیل شده تا جایی که یکی از خطوط تولید به علت کمبود کک از دستور کار خارج شده است.
مهندس آقابابا در ادامه‌ی ارائه به بیان پروژه‌هایی پرداختند که مجموعه‌ی ذوب‌آهن اصفهان در نظر دارد در آینده به آنها بپردازد که عمده‌ی آنها پروژه‌هایی علمی برای حل مشکلات زیست محیطی بودند؛ مشکلاتی از قبیل آلودگی محیط زیستی و غبار خروجی از دودکش‌ها و مصرف آب و انرژی. به عنوان مثال در موضوع مصرف آب با توجه به اینکه استانداردها و سخت‌گیری‌های محیط زیستی در طی زمان بیشتر شده است، مجموعه با تلاش فراوان توانسته مقدار آب مصرفی از زاینده رود را کاهش دهد و حق‌آبه‌ی خود از منابع بیرونی را به حدود 600 لیتر بر ثانیه محدود کند. این کار با دریافت و تصفیه‌ی فاضلاب شهرهای اطراف مجموعه و استفاده‌ی مجدد از آنها ممکن شده است. همچنین برای حل مشکلات زیست محیطی، برنامه‌ی اصلی مجموعه، ارائه‌ی پروژه‌ها به دانشجویان و افراد داوطلب برای تأسیس شرکت‌های دانش‌بنیان با محوریت حل این مشکلات در آینده است.
سپس در قسمت بعد بیشتر به مباحث مدیریتی و مسائل مربوط به امور اجرایی و اقتصادی و مسائل مربوط به پیش‌امکان‌سنجی‌ها، انواع قراردادها، دانش مدیریت پروژه و ... پرداخته شد. شاید در ابتدا تصور کنید که این مسائل بیشتر در حوزه‌ی مدیریت و رشته‌ی مهندسی صنایع قرار بگیرد اما دانستن این نکات برای دانشجویان متالورژی و به خصوص افرادی که در آینده قصد تأسیس یک کسب‌وکار دانش‌بنیان یا مدیریت در پروژه‌های فولادی را دارند بسیار مهم‌اند. برای مثال مهندس به توضیح هزینه‌ها و اهمیت آنها در قسمت‌ها و پروژه‌های مختلف و اهمیت اقتصاد مهندسی پرداختند و البته این پیشنهاد را هم برای دانشجویان داشتند که حتماً دروسی مانند اقتصاد مهندسی و کنترل پروژه را فرا بگیرند.
پس از این توضیحات ایشان به سراغ ارائه‌ی پروژه‌ی ریل ملی رفتند که خودشان هم مدتی مسئول آن بودند. برای انجام این کار ابتدا نیاز به نورد قطعه‌ی اولیه و خام جهت استفاده بود. اما نورد‌های موجود در مجموعه، خطای ابعادی بالایی داشتند و برای تولید ریل که دارای استانداردهای بسیار زیاد و دقت ابعادی بسیار بالایی می‌باشد، مناسب نبودند. شاید این نکته جالب توجه باشد که دانش فنی تولید ریل راه‌آهن که در سراسر دنیا بسیار پراستفاده است، به خاطر وجود استانداردهای سخت‌گیرانه‌ی آن تنها در اختیار 18 کشور در دنیا قرار دارد. برای بالابردن دقت ابعادی تصمیم به راه‌اندازی فازی جدید در انتهای مجموعه اصلی شد که با ساخت این بخش و برطرف کردن مشکلات از جمله مشکلات سطحی در قطعات که در گذشته وجود داشت، پروژه‌ی ریل ملی بنیان‌گذاری شد.
اما تفاوت بخش جدید و امکانات و مزیت‌های آن که این پروژه را مقدور کرد چه بود؟
واحد تولید ریل دارای طولی در حدود یک کیلومتر است. پوسته‌زدا و اندازه‌گیر‌های لیزری که به صورت آنلاین وضعیت قطعه را از لحاظ خمش، انحراف‌های عمودی و افقی بررسی می‌کنند در انتهای بخش نورد 650 نصب شد. همچنین به دلیل تاب برداشتن قطعه‌های بلند در هنگام سرد شدن از دستگاه‌های صافکاری برای خم کردن قطعات در خلاف جهت تاب‌خوردگی استفاده شد. در آخر نیز دستگاه‌های تست اولتراسونیک برای بررسی عیوب داخلی و دستگاه‌های چشمی (مبتنی بر پردازش تصویر) برای بررسی عیوب سطحی مورد استفاده قرار گرفتند. پس از این توضیحات نیز یک کلیپ از مراحل ساخت واحد تولید ریل در جلسه ارائه شد.
در پایان ارائه و پس از شرح پروژه‌ی خط تولید ریل، مهندس آقا بابا به توضیح اطلاعات آماری در انجمن فولاد جهان و صنعت فولاد ایران و تفسیر مدارک آماری موجود در وب سایت (WSA) پرداختند و تاکید کردند که این مدارک و اطلاعات برای دانشجویان مهندسی مواد و متالورژی می‌تواند بسیار مفید باشد. مواردی از جمله مصارف مختلف فولاد در صنایع مختلف، بزرگترین تولیدکنندگان فولاد جهان در سال‌های اخیر، مصرف سرباره‌ی فولاد در مناطق مختلف جهان، میزان مصرف آب، گاز و بازیافت آنها و ... اطلاعات ارزشمندی هستند که می‌تواند راهبرد‌ها و هدف‌گذاری در بخش‌های تولیدی را بهبود بخشند.
در پایان جلسه نیز زمانی برای پرسش و پاسخ مخاطبان جلسه قرار داشت که برخی افراد به بیان مسائل و نکات خود پرداختند.
یکی از دوستان حاضر در جلسه در رابطه با برنامه‌های مجموعه در آینده و نیازهای شرکت ذوب‌آهن پرسیدند که مهندس آقابابا مطالب زیر را به عنوان فهرست نیازهای ذوب‌آهن مطرح کردند:
در ادامه‌ی پرسش ایشان توصیه‌ی بسیار مهمی به دانشجویان داشتند و آن این بود که با اینکه در بسیاری از مجموعه‌ها از جمله ذوب‌آهن اصفهان بخش‌های جدیدی در حال اضافه شدند هستند و به نیرو و استخدام نیاز دارند اما دانشجویان بهتر است که به صورت مستقل و با پیگیری و اقدام در جهت حل مشکلات و مسئله‌هایی که این مجموعه‌ها با آنها درگیرند و با تأسیس شرکت‌های دانش‌بنیان، خودشان به صورت موازی با این کارخانه‌ها همکاری داشته و پروژه‌های دانش‌بنیان برای خودشان تعیین کنند تا بتوانند معضلات کارخانه در این دوره را با کمک هم حل کنند و کیفیت محصولات فعلی و کمیت محصولات جدید را افزایش دهند. همچنین بتوانند به استانداردها و توانایی کشور‌های پیشرفته در زمینه‌های فلزی دست پیدا کنند.
برای مثال ایشان تعدادی از پروژه‌های استارتاپی را که مورد نیاز و در برنامه‌ی مجموعه هستند را بیان نمودند:
- فرآوری وانادیوم و مواد با ارزش دیگر از سرباره کنورتور.
- فرآوری باطله‌های زغال سنگ معادن ذوب‌آهن اصفهان.
- تولید سولفات آهن از سرباره‌ی کنورتر.
- تولید محصولات کیفی و با ارزش افزوده بالاتر در فرآیند‌های نورد و فولادسازی.
- استفاده از برخی محصولات جانبی بخش تولیدات کک و مواد شیمیایی جهت تولید محصولات با ارزش افزوده‌ی بالاتر.
- بومی‌سازی قطعات مورد نیاز کارخانه.
- استفاده‌ی کامل از زغال سنگ‌های داخلی جهت تولید کک با کیفیت مطلوب.
- تولید ریل آسانسور.
با این حسن ختام، اولین جلسه از سلسله گفتوگوهای متین تاک با حضور مهندس آقا بابا به پایان رسید. امیدواریم در ادامه نیز با گفت‌وگو در مورد مسائل صنعتی کشور با حضور متخصصان مختلف با ما همراه باشید.
