هرگاه تصمیم بگیریم تربیت کودک را بدون تنبیه پیش ببریم یعنی توانستیم تربیتی با شفقت، مهربانی و درک داشته باشیم. برخی از والدین برای بهبود رفتار فرزندان خود از رفتارهای نادرست پیروی میکنند. آنها رفتار نامناسبی از خود نشان میدهند که باعث میشود کودکان احساس تحقیر کنند. اکثر والدین بر این باورند که با تنبیه فرزندان خود آنها را ادب میکنند؛ اما نباید فراموش کرد که هیچ کودکی با تنبیه به فردی مسئولیت پذیر و منضبط تبدیل نشده است.
والدین باید بدانند که کودکان آموختههای خود را در زندگی خود به کار میگیرند؛ بنابراین الگوسازی مؤثرترین راه برای آموزش کودکان است. هنگامی که والدین کتک میزنند، تنبیه میکنند یا فریاد میزنند، کودکان نیز رفتار پرخاشگرانه را یاد میگیرند. پس بهتر است والدین با یک الگوسازی مناسب در بین خود برای موفقیت فرزندانشان و جلوگیری از آسیب های شایع در کودکان تلاش کنند.
تحقیقات نشان میدهد که تنبیه منجر به بدرفتاری بیشتر کودک میشود. ما از والدینی که فرزندان خود را تنبیه میکنند این سؤال را میپرسیم: اگر رئیس شما از شما انتقاد کند، سر شما داد بکشد، شما را در بین همکاران تحقیر کند یا دستمزدتان را کم کند، آیا باز هم دوست دارید برای او کار کنید و مطابق نظرهایش پیش بروید؟
تنبیه هم مانند مثال بالا است و باعث میشود تا رابطه نزدیک والدین و فرزند از بین برود، بنابراین فرزندان از والدین خود اطاعت نمیکنند. تنبیه کودک را فردی عصبی بار آورده و حالت تدافعی به او میدهد.
آدرنالین و سایر هورمونها را در بدن کودک افزایش میدهد و قسمتهای منطقی مغز را خاموش میکند. بچهها به سرعت رفتار بدی را که منجر به تنبیه آنها شده است را فراموش کرده و به دفاع از خود ادامه میدهند. اگر چیزی یاد بگیرند، برای جلوگیری از مجازات شدن دروغ میگویند. در واقع تنبیه والدین را از فرزندانشان جدا میکند، بنابراین تأثیر چندانی بر آنها ندارد و درسهای نادرست و نامناسبی میدهد.
تنبیه شاید از دیرباز جزئی از تربیت کودک محسوب میشد، اما مطالعات اخیر نشان داده است که در عین بی اثر بودن آثار منفی زیادی به دنبال خود دارد. اما برخی از والدین معتقدند که تربیت خوب کودکان بدون تنبیه غیرممکن است.
والدین در ابتدا بسیار درگیر فرزندان خود هستند، اما در نهایت کودک یاد میگیرد که مسئولیت کار خود را بپذیرد و همه کارهای خود را به خوبی انجام میدهد. در تمام این مدت والدین باید به عنوان یک حامی قوی در کنار فرزندان خود باشند.
تا به امروز مشخص شده که تاثیر داد زدن والدین بر سر کودکان نتایج خوبی به دنبال خود ندارد؛ پس بیایید با هم مراحلی را که بدون تنبیه میتوان فرزندمان را تربیت کنیم یاد بگیریم:
کودکان از رفتار دیگران کپی میکنند. والدین می توانند از این مزیت استفاده کرده و رفتاری را که میخواهند در کودک خود ببینند، در روزمرگیهای خود توسعه دهند تا کودک با مشاهده این رفتار سعی در تقلید آن میکند.
بچهها در سنین پایینتر اغلب میخواهند مانند والدین خود باشند و در نتیجه از اعمال آنها تقلید کنند. بگذارید آنها شما را الگوی خود برای کارهای خوب قرار دهند.
از طرف دیگر، اگر بخواهید او را تربیت کنید و به تنهایی کارهای بد انجام دهید، قطعاً فرزندتان این سؤال را مطرح میکند که چرا خودتان این کار را انجام داده اید؟ بنابراین، شما باید سعی کنید هر جا که کودک خود را نهی کردید، خود را محدود کنید.
وقتی کودک نداند باید چه کار کند از اطرافیان یاد میگیرد که کارهایش را انجام دهد؛ بنابراین با الگوبرداری از رفتار خوب شما در خود نیازی به اصلاح رفتار او نیست، زیرا به طور خودکار چیزهای خوب را یاد میگیرد.
برای مثال:
اگر در انجام کاری اشتباه کردید از او عذرخواهی کنید تا این فرهنگ را به او آموزش دهید که در قبال کارهای بد خود باید از دیگران دلجویی کند.
اگر در کاری شکست خورید و نتوانستید آن را انجام دهید، دوباره تلاش کنید تا با دیدن تلاش شما الگوبرداری کند.
وقتی کسی از شما عذرخواهی کرد، او را ببخشید و به فرزندتان عفو و مهربانی را نشان دهید.
برای تمرین فرزندپروری غیر تنبیهی، کودکان باید بدانند که همه اشتباه میکنند، اما وقتی اشتباه میکنند، باید برای اصلاح آن تلاش کنند. به عنوان مثال، وقتی یک لیوان شیر روی زمین میریزد، با کمک به کودک خود آن را بردارید. این کار نباید مورد شرم کودک و انتقاد والدین قرار گیرد. این روش به کودک میآموزد که با بزرگ شدن اشتباهات خود را اصلاح کند.
کودکان اغلب در سنین پایین قادر به حل مشکلات نیستند. مشکلات بسیار کودکانه است؛ اما نمیتوانند این موقعیتها را مدیریت کنند. باید سعی کنید موقعیتهایی را برای کودک در نظر بگیرید تا بتوانند به تدریج برای مقابله با اشتباهات خود آماده شوند.
به او توضیح دهید که میتواند شکست بخورد و هر کاری را که میخواهد دوباره امتحان کند. گاهی ممکن است ناامید شود، اما به او بیاموزید که این ناامیدی اصلاً بد نیست و به راحتی میتواند بر آن غلبه کند.
برای مثال:
به جای اینکه به او بگویید خواهر کوچکش را بغل نکند، چون ممکن است از دستش لیز بخورد، به او بگویید که مراقب خواهرت باش. حتی اگر روزی ناخواسته او را اذیت کرد بهتر است به کودک خود مراقبت و مهربانی را یاد دهید تا نگهداری از نوزاد را به درستی یاد بگیرد.
کودکان مسئول تمام رفتارهای خود هستند. حتی اگر دلایل و نتیجه خوبی به دنبال آن نباشد. اگر رفتار او وحشتناک باشد پس باید به این نکته برسید که از درون وحشت میکند. والدین باید علت رفتار کودک را به طور دقیق بررسی کنند. آیا او به خواب بیشتر، ارتباط بیشتر با والدین و دوستان، استراحت بیشتر در طول روز، تفریح و تخلیه هیجانات درونی، زمان بیشتری برای گریه کردن و رها کردن احساسات ناخوشایندی که همه ما ذخیره میکنیم نیاز دارد؟ والدین باید نیازهای اولیه را برآورده کنند و سعی کنند سوء استفاده را از بین ببرند.
تنبیه نمیتواند راه درستی برای نشان دادن نتیجه کار کودک باشد. واقعیت زندگی را نمیتوان با سرزنش و تنبیه به کودک یاد داد. بگذارید او مسئول نتایج طبیعی کارش باشد. لازم نیست خودتان کاری انجام دهید، اما باید سعی کنید گاهی اوقات بدون دخالت شما از نتیجه کارهایش مطلع شود.
بچهها عاشق جلب توجه هستند، بنابراین وقتی کاری را به خوبی انجام میدهند و از آنها تشکر میکنید، احساس خوبی دارند و میخواهند به انجام آن ادامه دهند. سعی کنید تشکر، تشویق و تمجید از فرزندتان را به عنوان بخشی از برنامههای روزانه خود بگنجانید.
سخن پایانی
تربیت کودکان بدون تنبیه یکی از روشهای آموزشی است که امروزه بسیاری از والدین آن را در پیش گرفته اند. زیرا والدین به خوبی از آثار منفی تنبیه و تحقیر در اخلاق و رفتار فرزندان خود آگاهند. روانشناسان معتقدند که بیشتر مشکلات روانی در بزرگسالان از دوران کودکی نشات میگیرد، بنابراین تربیت کودک بدون تنبیه میتواند از بروز مشکلات روانی و رفتارهای بد در آینده و بزرگسالی جلوگیری کند.