مشکل مشترکی که بین اکثر دانش‌آموزان وجود دارد این است که با وجود صرف زمان زیاد برای مطالعه، باز هم سر جلسه امتحان بیشتر مطالب را فراموش می‌کنند. نتیجه این فراموش‌کاری هم این است که به نمره خوبی نمی‌رسند و کم کم اعتمادبه‌نفس خود را برای درس خواندن از دست می‌دهند! زمانی که با مشکلات تحصیلی و شکست‌ها روبه‌رو می‌شوید قبل از ناامید شدن باید با دقت زیادی به دنبال دلایل آن بگردید. توجه نکردن به مرور درسی بعد از مطالعه و تمرین می‌تواند یکی از عوامل اصلی این مشکل باشد؛ با ما همراه باشید تا روش‌های مرور درسی را در این مقاله با هم بررسی کنیم.
فرآیند یادگیری زمانی تکمیل خواهد شد که اطلاعات را از حافظه کوتاه مدت خود به حافظه بلندمدت منتقل کرده و آن را ذخیره و نگهداری کنید. برای اجرای این فرآیند در زمان درس خواندن، نیاز است که به مرور درسی تکیه کنید؛ روش‌های مرور درسی با هدف ذخیره‌سازی داده‌ها در حافظه بلندمدت، توسط دانش‌آموزان و دانشجویان پیاده‌سازی می‌شوند.
خیلی وقت‌ها این مشکل برای دانش‌آموزان یا دانشجویان پیش می‌آید که با وجود مطالعه درس‌ها، سر جلسه امتحان نمی‌توانند همه چیز را کامل و درست به خاطر بیاورند. یعنی حتی ممکن است حالت آن صفحه از کتاب درسی که جواب سوال در آن وجود دارد را به خاطر داشته باشند اما نتوانند متن درس را به یاد بیاورند!
این مسئله نشان‌دهنده این است که اطلاعات به‌طور کامل وارد حافظه بلندمدت شما نشده‌اند. مرور درسی به شما کمک می‌کند تا با مطالعه یا تمرین در فاصله‌های زمانی مشخص، جلوی این اتفاق را بگیرید. مثلاً زمانی که یک فرمول ریاضی را حفظ می‌کنید، تا چند ساعت در خاطر شما باقی می‌ماند اما ممکن است یک روز بعد آن را فراموش کنید! شما با کمک مرور کردن درس‌ها اطلاعات را به درستی از حافظه کوتاه مدت به بلندمدت انتقال خواهی داد. بدون برنامه مرور درسی حدود 70 درصد مطالبی که مطالعه کرده‌اید از ذهن شما پاک می‌شوند! این یعنی بخش زیادی از زحمات‌تان به باد می‌رود! پس مرور کردن را جدی بگیرید و برای اجرای آن برنامه داشته باشید.
حافظه هر فرد به سه قسمت کوتاه مدت، بلند مدت و حسی تقسیم‌بندی می‌شود که هر کدام از این سه قسمت وظایف خاص خود را به عهده دارند. در ادامه وظیفه هر کدام از این سه بخش را به شما توضیح خواهیم داد:
ماندگاری اطلاعات در حافظه حسی شما حدود 1 دقیقه است! مثلاً فرض کنید در حال رد شدن از یک خیابان، نام یک مغازه به چشمتان می‌خورد. از کنار آن مغازه بی‌اعتنا رد می‌شوید و اگر چند دقیقه بعد از شما در مورد نام آن سوال بپرسند، در اکثر مواقع جوابی ندارید و نام آن را فراموش کرده‌اید. دلیل چنین اتفاقاتی حضور حافظه حسی است.
نام این بخش از حافظه تمام اطلاعات لازم در مورد آن را به شنونده‌ها منتقل می‌کند! حافظه کوتاه مدت همان‌طور که از اسمش پیداست تا حداکثر 3 یا 4 روز توانایی نگهداری اطلاعات و داده‌های مختلف را دارد. اگر قرار باشد حافظه کوتاه مدت را به یک جسم تشبیه کنیم، می‌توانیم آن را مشابه یک فنجان نگاه کنیم. همان‌طور که یک فنجان ظرفیت مشخصی دارد و نمی‌تواند بیشتر از آن ظرفیت چای یا قهوه را در خود نگهدارد، حافظه کوتاه مدت هم نمی‌تواند اطلاعاتی بیشتر از توانش در خود نگهداری کند.
بیشترین مدت زمان ماندگاری اطلاعات در ذهن هر شخص با کمک حافظه بلند مدت انجام می‌شود. ماندگاری اطلاعات در این حافظه حدوداً بین چند سال تا آخر عمر است! می‌توان ظرفیت این بخش از حافظه را به یک اقیانوس تشبیه کرد که هیچگاه پر و لبریز نمی‌شود.
گاهی اوقات رفع عواملی که باعث فراموش کردن می‌شود، به جلوگیری از افت تحصیلی کمک زیادی می‌کند. در واقع اگر بتوانید این عوامل را رفع کنید و در گنار آن یکی از روش‌های مرور درسی را هم اجرا کنید، به بالاترین سطح از عملکرد تحصیلی خود خواهید رسید. موارد زیر می‌توانند از عواملی باشند که در فراموشی مطالب درسی تاثیر دارند:
اگر گمان می‌کنید که مرور کردن فایده‌ای برای شما ندارد، باید به موارد زیر دقت کنید:
وقتی چند بار یک مطلب را مرور می‌کنید، ذهن شما کم کم آن را از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت منتقل می‌کند.
اگر قرار باشد به یک آدرس جدید بروید، بار اول نیاز است که از چند نفر بپرسید و همه کوچه و خیابان‌ها را به دقت بررسی کنید. بار دوم فضا برای شما آشناتر است اما از دفعات سوم به بعد کم کم همه جا چشم بسته می‌شناسید! برای درس خواندن هم همین داستان صدق می‌کند؛ یعنی با چند بار مرور درسی صحیح ناخودآگاه همه چیز را از حفظ خواهید شد.
وقتی یک مطلب درسی را کامل و عمیق یاد گرفته‌اید و آن را در حافظه بلندمدت خود دارید، به محض خواندن صورت سوال می‌توانید آن را از حافظه خود بیرون بکشید. پس فرآیند پردازش ذهن شما سرعت بیشتری می‌گیرد و این می‌تواند سرعت شما را در تست زدن و جواب دادن به سوالات بیشتر کند.
هر لحظه حجم زیادی از اطلاعات مختلف وارد ذهن ما می‌شود؛ برای این که موارد مهم این اطلاعات در ذهن ما باقی بماند، نیاز است که آن‌ها را طبقه‌بندی کنیم. این طبقه‌بندی مثل قفسه‌های موجود در یک فروشگاه است که باعث می‌شود اجناس در بخش‌های مختلف با نظم قرار بگیرند و پیدا کردن آن‌ها راحت‌تر شود.
فرض کنید وارد یک کتابخانه شده‌اید و به دنبال پیدا کردن کتاب مورد نظر خود هستید. برای رسیدن به هدف باید نام کتاب یا نام نویسنده‌اش را در فهرست کتابخانه سرچ کنید. بعد از این کار آدرس محل قرارگیری کتاب را در بین قفسه‌ها و طبقه‌های مختلف کتابخانه در اختیار دارید. مثلاً می‌دانید که باید در بین کتاب‌های تاریخی سراغ طبقه سوم بروید تا کتاب مورد نظر خود را پیدا کنید. به این ترتیب به راحتی و در کمترین زمان ممکن کتاب مورد نظر خود را پیدا می‌کنید. حال تصور کنید که این کتابخانه نامنظم باشد و تمام کتاب‌های آن بر روی زمین قرار داشته باشند! قطعاً پیدا کردن کتابی خاص در این شرایط انکان‌پذیر نیست.
برای مرور کردن مطالب درسی می‌توانید از چند نوع مختلف منابع استفاده کنید و وارد عمل شوید:
این نوع از مرور مطالب درسی به کمک استفاده از کتاب درسی یا جزوه‌ای که نوشته‌اید انجام می‌شود. یعنی نکات مهمی که در کتاب علامت زده‌اید یا چیزهایی که در جزوه نوشته‌اید، مطالعه کنید؛ این نوع از مرور کمی زمان‌بر است.
در این روش از طریق تست زدن می‌توانید مطالب درسی مورد نظرتان را هم مرور کنید. البته ایرادی که این روش دارد این است که ممکن است بخشی از مطالب در بین تست‌ها وجود نداشته باشد و مرور کردن شما جامع و کامل از آب درنیاید.
می‌توان این مورد از انواع مرور درسی را به عنوان کامل‌ترین آن‌ها معرفی کرد. در این مورد شما باید خلاصه‌ای از مطلب درسی که قبلاً یادداشت کرده‌اید را یک بار روخوانی کنید؛ بعد از آن سعی کنید تمام جزئیات را به یاد بیاورید. تا جای ممکن تمام تلاش‌تان را بکنید که همه چیز را به خاطر بیاورید، اما اگر موفق نشدید سراغ کتاب درسی بروید.
برای مرور کردن هم لازم است که مواردی را از قبل رعایت کنید:
برای مرور کردن مطالب درسی می‌توانید از روش‌های مختلفی استفاده کنید. 9 مورد از معروف‌ترین و کاربردی‌ترین روش‌های مرور مطالب درسی را در ادامه برای شما توضیح خواهیم داد؛ این را به خاطر داشته باشید که هر کدام ازاین روش‌های برای افراد مختلفی استفاده می‌شود. بهتر است که قبل از استفاده از آن‌ها از یک مشاور تحصیلی کمک بگیرید.
بازخوانی کردن یا دوباره‌خوانی یک مطلب یعنی چیزی را که قبلاً کامل خوانده‌اید، حالا یک بار دیگر مرور کنید. این مرور می‌تواند شامل تمام مطالب کتاب باشد یا فقط با نگاهی سریع به بخش‌های مهم درس که علامت زده‌اید اجرا شود. اگر هایلایت کردن را به صورت صحیح انجام نداده باشید، استفاده کردن از این روش برای شما کمی سخت خواهد بود. منبع اصلی برای بازخوانی کردن معمولاً کتاب درسی است اما جزوه، درسنامه یا خلاصه‌نویسی هم می‌تواند برای بازخوانی کردن مناسب باشد.
این روش باعث بالا رفتن سرعت مطالعه دانش‌آموز می‌شود؛ به همین دلیل هم برای شب‌های امتحان بسیار کاربرد دارد. همین روش باعث می‌شود که بتوانید شب امتحان کتابی که معلم‌ها طی 9 ماه به شما تدریس کرده‌اند را در چند ساعت مطالعه کنید.
روش بازیابی با حل تست‌های جدید یا تست‌هایی که قبلاً علامت‌دار کرده‌اید، انجام می‌شود. زمان حل تست باید حواس‌تان باشد که مواردی را که اشتباه حل کرده‌اید یا نتوانسته‌اید جوابی برای آن‌ها پیدا کنید، علامت‌گذاری کنید. پیشنهاد می‌کنیم از رنگ‌های مختلف هایلایتر برای این کار استفاده کنید.
بعداً در زمان مرور کردن اول سراغ این تست‌های علامت‌دار بروید و بعد از این که آن‌ها را به طور کامل یاد گرفتید، تست‌های جدید حل کنید.
ترکیب دو روشی که در بالا برای شما توضیح دادیم می‌تواند برای خیلی از دانش‌آموزان و داوطلبان کنکور مفید و کارآمد باشد. برای استفاده از روش ترکیبی باید خودتان را عضوی از دو گروه زیر بدانید:
درس‌هایی مثل شیمی و زیست که ترکیبی از مباحث حفظی و محاسباتی را شامل می‌شوند، باید با استفاده از روش تلفیقی یا ترکیبی مرور شوند.
درس‌های حفظی همان درس‌هایی هستند که دانش‌آموزان بیشتر از همه به دنبال راهی برای فراموش نکردن آن‌ها می‌گردند. بهترین روش برای مرور مطالب درسی کتاب‌هایی مثل دین‌وزندگی، زیست، ادبیات فارسی و ... همان بازخوانی کردن است. اگر این بازخوانی در فاصله‌های زمانی درستی انجام شود، قطعاً تاثیرات مثبت زیادی روی نتیجه نهایی به همراه دارد.
برای درس‌های محاسباتی نیاز است که تعداد زیادی سوال حل کنید تا روش حل مسئله و فنون استفاده از فرمول‌ها را به خوبی یاد بگیرید. در واقع بهترین روش مرور درسی برای مطالب محاسباتی، همان روش بازیابی است. در برنامه‌ریزی درسی خود حتماً حل تست برای این دروس را جدی بگیرید و سعی کنید زمان زیادی به این کار اختصاص دهید.
اصلاً مرور ابینگهاوس چیست؟ این اسم سخت از کجا آمده؟!
هرمان ابینگهاوس که یک روانشناس آلمانی بود، برای بررسی توانایی یادگیری و مطالعه تلاش‌های زیادی کرد. نتیجه بررسی‌های او هم همین منحنی ابینگ هاوس است که فرآیند مطالعه و فراموشی را توضیح می‌دهد.
بر اساس این منحنی اطلاعاتی که وارد حافظه انسان می‌شوند، در زمان‌های خاصی به فراموشی سپرده می‌شوند؛ در اولین قدم تقریباً 20 دقیقه اول بعد از خواندن مطلب، همه چیز فراموش می‌شود. به همین دلیل هم در منحنی یادگیری ابینگهاوس اولین زمان مشخص شده برای مرور درسی، 20 دقیقه بعد از مطالعه کردن تعیین شده است.
در مرحله بعدی 24 ساعت بعد از مطالعه یک درس حدود 30 درصد از آن فراموش می‌شود. پس دومین مرحله برای مرور کردن بر اساس منحنی ابینگهاوس یک روز بعد از درس خواندن است. هر چقدر این زمان دیرتر باشد، حجم بیشتری از مطالب به دست فراموشی سپرده می‌شود.
سومین مرحله از مرور درسی به این روش یک هفته بعد اتفاق می‌افتد؛ برای تکمیل شدن روند مرور 10 روز بعد از مطالعه و در نهایت یک ماه بعد از آن هم درس را مرور می‌کنید. با اجرای این مراحل قطعاً می‌توانید تمام اطلاعات و مباحث درسی را به خاطر بسپارید و به نمرات عالی برسید.
برای این که از روش مرور بالارد استفاده کنید باید سه مرحله زیر را اجرا کنید:
با اجرای این مراحل و استراحت دادن به مغز اطلاعات از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلندمدت انتقال پیدا می‌کنند.
منظور از حالت آلفا همان زمانی است که نیم‌کره سمت راست مغز فعال‌تر از سایر قسمت‌ها باشد. زمانی که مغز در حالت آلفا قرار می‌گیرد، تمرکز و خلاقیت بیشتری دارد و اطلاعاتی ورودی را بهتر به خاطر می‌سپارد. اما چه زمان‌هایی حالت آلفا رخ می‌دهد؟
مثلاً قبل از خواب، همان دقایقی که همه چیز را می‌شنوید اما بدن‌تان کاملاً ریلکس شده و چشم‌ها را بسته‌اید، در حالت آلفا قرار دارید. برای این که بتوانید از این حالت به نفع مسائل درسی و یادگیری استفاده کنید، راهکارهای زیر را به شما پیشنهاد می‌کنیم:
مرور مطالب درسی همان روز قبل از خواب: مطالبی را که همین روز خوانده بودید در ذهن خودتان دوره کنید؛ سپس قسمت‌هایی را که به یاد نمی‌آورید با یک نگاه سریع به کتاب درسی به خود یادآوری کنید. البته با گوش دادن به فایل‌های صوتی مربوط به مطالب درسی خود هم می‌توانید به مرور کردن قبل از خواب بپردازید.
دو الگوی زیر از معروف‌ترین بازه‌های زمانی هستند که برای مرور کردن مورد استفاده قرار می‌گیرند:
اولین الگویی که برای درس خواندن و مرور کردن قابل استفاده است، همان الگوی توصیه شده توسط ابینگهاوس است. ممکن است اجرای این الگو برای داوطلبان کنکور کمی سخت باشد.
مرحله اول۱ روز بعد از مطالعه
مرحله دوم۳ روز بعد از مطالعه
مرحله سوم۱۰ روز بعد از مطالعه
مرحله چهارم۳۰ روز بعد از مطالعه
مرحله پنجم۹۰ روز بعد از مطالعه
دومین الگویی که برای تعیین فاصله زمانی بین مرور درسی قابل استفاده است در ادامه آورده‌ایم:
مرحله اول۱ روز بعد از مطالعهمرحله دومبین ۵ تا ۱۰ روز بعد از مطالعهمرحله سومبین ۳ تا ۴ هفته بعد از مطالعهمرحله چهارمحدود ۲ ماه بعد از مطالعهمرحله پنجمحدود ۴ ماه بعد از مطالعه
این الگو مورد توجه تعداد زیادی از داوطلبان کنکور قرار گرفته و برای برنامه‌ریزی کنکور مناسب است.
برای این کار دو روش را به شما معرفی می‌کنیم:
روش اول: یک دفترچه مخصوص برای ثبت تاریخ‌های مرور کردن هر درس کنار بگذارید. هر بار که یک درس را مرور می‌کنید مرحله مرور را همراه با تاریخ مناسب برای مرور مرحله بعدی، در دفترچه خود وارد کنید.به این ترتیب نظم بیشتری برای درس خواندن خواهید داشت.
روش دوم: به جای دفترچه مخصوص در اولین صفحه از کتاب درسی مورد نظر، تاریخ و مرحله مرور درسی بعدی را وارد کنید. مثلاً بنویسید: درس ششم – 2 – تاریخ مرور بعدی 15 آبان. یعنی مرحله دوم مرور این درس را انجام داده‌اید و برای مرحله بعدی باید در تاریخ 15 آبان وارد عمل شوید.
روش سوم: استفاده از یک تقویم سررسید برای ثبت تاریخ دقیق مرور هر درس در تقویم می‌تواند کار شما را راحت کند. در برنامه درسی خود حتماً تایم دقیقی برای مرور کردن مشخص کنید؛ ابتدای هر روز مطالبی که باید مرور کنید را از داخل تقویم چک کنید تا فراموشتان نشود.
سخن پایانی
با خواندن این مقاله راه‌های بهتری برای مرور درسی یاد گرفتید. اجرا کردن هر کدام از این روش‌های می‌تواند سطح یادگیری شما را به بالاترین حالت ممکن برساند. مرور مطالب درسی به خصوص برای داوطلبان کنکور امری حیاتی و مهم است. طبقه‌بندی شدن مطالب در ذهن هم یادآوری آن‌ها را ساده‌تر می‌کند و هم یادگیری عمیق آن‌ها را تضمین می‌کند. ثبت کردن زمان‌های مرور و برنامه‌ریزی دقیق و منظم هم از دیگر عواملی است که درس خواندن و یادگیری بیشتر را برای شما به ارمغان می‌آورد. مرور مطالب درسی یکی از اصول برنامه‌ریزی کردن است؛ بدون مرور درس خواندن شما مانند آب در هاونگ کوبیدن است! چون طبیعتاً بدون مرور بعد از چند روز مطالب داخل ذهن شما کمرنگ شده و در نهایت فراموش می‌شوند.
منبع: https://paresh.ir/blog/%d9%85%d8%b1%d9%88%d8%b1-%d8%af%d8%b1%d8%b3%db%8c/
