برای شما هم پیش آمده که سر جلسه امتحان همه مطلب درس را به یاد بیاورید به جز همان قسمتی که جواب سوال بوده است؟! این یکی از تلخ‌ترین خاطراتی است که هر دانش‌آموز می‌تواند از دوران مدرسه خود به یاد داشته باشد. اما فکر می‌کنید این اتفاق ناشی از نحوه اشتباه یادگیری است یا به خاطر مرور نکردن رخ داده است؟ برای این که بتوانید از شر چنین مشکلاتی خلاص شوید، نیاز است که از مهارت‌های خاصی را آموزش ببینید؛ به طور مثال یاد گرفتن نحوه استفاده کردن از جعبه لایتنر می‌تواند تا حدود زیادی این مشکل را حل کند. اما برای این که بدانید جعبه لایتنر چیست و چطور باید از آن استفاده کنید، در ادامه این مقاله با ما همراه باشید.
حافظه انسان مثل یک کتابخانه بزرگ است که میلیون‌ها کتاب را در خود جای داده است. اما اگر این کتاب‌ها در جای مناسب و درستی قرار نگیرند، در بین قفسه‌ها گم می‌شوند و پیدا کردن آن‌ها از بین میلیون‌ها کتاب دیگر غیرممکن می‌شود! شما نقش همان مسئول کتابخانه را به عهده دارید که باید هر کتاب را در جای مناسب خود قرار دهد؛ به عبارت دیگر باید اطلاعات و داده‌ها را از حافظه کوتاه مدت خود به حافظه بلندمدت منتقل کنید. استفاده از جعبه لایتنر به شما کمک می‌کند تا بتوانید این کار را در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام دهید.
بارها پیش آمده که سر امتحان یا پرسش‌های کلاسی جواب سوال را به خاطر نمی‌آورید، اما به محض این که معلم اولین کلمه از جواب را به زبان بیاورد، همه چیز در ذهن شما هم زنده شود! این مسئله نشان می‌دهد که فرآیند یادگیری شما کامل و درست انجام شده اما این اطلاعات به حافظه بلندمدت شما منتقل نشده‌اند.
یادگیری شیوه استفاده از جعبه لایتنر به شما کمک می‌کند تا این مسیر را در حافظه خود راحت‌تر طی کنید. برای این که بتوانید مطالب درسی را به درستی در ذهن خود تثبیت کنید لازم است که نحوه پیاده‌سازی این روش را آموزش ببینید.
جعبه لایتنر یکی از بهترین روش‌ها برای به خاطر سپردن مطالب و انتقال آن‌ها به حافظه بلندمدت است. همان‌طور که گفتیم مفاهیم درسی علاوه بر یادگیری، نیاز به مرور و حفظ کردن هم دارند.
حالا چطور باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن و با کمترین تعداد مرور، بیشترین بازدهی را داشته باشیم؟ استفاده از روش لایتنر برای درس خواندن این امکان را برای دانش‌آموزان فراهم می‌کند.
این سیستم مرور و تکرار توسط دانشمند اتریشی به نام سباستین لایتنر و بر اساس قاعده منحنی فراموشی ابینگ هاوس طراحی و ساخته شده است. این جعبه به ما کمک می‌کند که مطالب را جهت به یادسپاری در کوتاه‌ترین زمان، از حافظه کوتاه‌مدت به حافظه بلندمدت انتقال دهیم.
نتایج تحقیقات او این مسئله را ثابت می‌کند که باید مطالب در فواصل زمانی مشخص مرور شوند تا فرد با مشکل فراموشی آن مطالب مواجه نشود.
نکته مهمی که حتماً باید بدانید این است که جعبه لایتنر فقط برای یادگیری لغات درسی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. این روش برای انتقال هر نوع داده‌ای به حافظه بلندمدت کاربرد دارد؛ پس برای همه موضوعات درسی می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید.
از مزایای مهم استفاده از جعبه لایتنر مرور و تکرار منظم مباحثی هست که امکان فراموشی آن‌ها زیاد است؛ به‌طور مثال لغات، فرمول‌ها، مفاهیم و اصطلاحات از مواردی هستند که یادگیری آن‌ها با جعبه لایتنر بسیار ساده خواهد شد. البته همان‌طور که گفتیم تمامی عنوان‌های درسی با این روش به خوبی در حافظه ثبت خواهند شد.
دومین مزیت این جعبه این است که بعد از مدت کوتاهی مطالب از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلندمدت ما انتقال پیدا کرده و مشکل فراموشی دیر‌تر اتفاق می‌افتد. تا این قسمت چندین بار نام فراموشی را به میان آورده‌ایم؛ اما این فرآیند چطور رخ خواهد داد؟
فراموشی پدیده‌ای است که تقریباً هر روز و برای همه افراد اتفاق می‌افتد. این پدیده آنقدر شایع است که ما معمولاً به روش‌های مختلفی برای یادآوری اطلاعات مهم پناه می‌بریم. روش‌هایی مانند استفاده از دفترچه یادداشت فعالیت‌های روزانه، چک‌لیست کار‌ها، گزارش‌نویسی، استفاده از ابزارهای الکترونیکی تنظیم برنامه و یا حتی گره زدن نخ به دور انگشت!
هنگامی که سراسیمه به دنبال دسته کلید خود می‌گردید، ممکن است این طور به نظر برسد که اطلاعات در مورد این که آن را آخرین بار کجا گذاشته‌اید به طور کلی از حافظه شما پاک شده است؛ اما فراموشی عموماً بدین معنی نیست که اطلاعات واقعاً از حافظه شما پاک شده است! فقط ممکن است دسترسی به این اطلاعات در آن لحظه به هر دلیلی مختل شده باشد.
حافظه کوتاه مدت گرچه ظرفیت محدودی دارد اما در پردازش مطالب سریع است؛ این بخش از حافظه تنها آنچه را که لازم است پس از تجزیه و تحلیل به سرعت به حافظه بلند مدت منتقل می‌کند. در مقابل حافظه بلندمدت گرچه سرعت عمل کمتری دارد اما با ظرفیت نامحدودش این سرعت کم را جبران کرده است. اطلاعات ثبت شده در حافظه بلندمدت ماندگاری بسیار طولانی‌تری دارند و این مهم‌ترین مزیت این بخش از حافظه است.
بنابراین چیزی را که امروز آموخته‌ایم بدون مرور فراموش می‌شود چرا که در حافظه کوتاه مدت ما قرار می‌گیرد. اگر این آموخته‌ها برای شما مهم است پس باید آن‌ها را با روش خاصی به حافظه بلندمدت خود منتقل کنید؛ یکی از این روش‌ها همان جعبه لایتنر است که ساختن آن را به شما آموزش خواهیم داد.
قبل از این که از روش لایتنر استفاده کنید، کارآیی آن را برای شما اثبات خواهیم کرد:
هرمان ابینگ هاوس یکی از نخستین کسانی بود که به طور علمی به مطالعه فراموشی پرداخت. برای این کار قدرت حافظه خود را در بازه‌های زمانی مختلف از 20 دقیقه تا 31 روز مورد آزمایش قرار داد. او در سال 1885 یافته‌هایش را در کتاب «حافظه: نوشته‌ای در روان شناختی تجربی» منتشر کرد.
نتایج آزمایش او که در یک منحنی به نام منحنی فراموشی ابینگ هاوس رسم شده، رابطه بین فراموشی و زمان را نشان می‌دهد و این نمودار را می توان این گونه تشریح کرد:
اگر انسان یک مطلب را به خوبی یاد بگیرد، بعد از 24 تا 48 ساعت تقریباً نصف آن را فراموش می‌کند و پس از حدود یک ماه 80 درصد آن موضوع از ذهن فرد پاک می‌شود! این مسئله نشان می‌دهد 80 درصد آن در حافظه کوتاه مدت و 20 درصد آن در حافظه بلندمدت قرار گرفته است.
جعبه یادگیری لایتنر مراحل یادگیری را طوری می‌پیماید تا با کمترین و مناسب‌ترین تکرار در قسمت اوج منحنی فراموشی، مطالب به حافظه بلند مدت منتقل شوند.
بوریس فردریک اسکینر با آزمایش‌هایی علمی نشان داد «هرگاه به یک رفتار بلافاصله و به صورت آنی پاداشی داده شود، آن رفتار تکرار خواهد شد.» لذا هر بار که شما به معنای لغت پرسیده شده درست پاسخ دهید، احساس رضایتی که بلافاصله ایجاد می‌شود شما را به ادامه این کار تشویق می‌کند. در این شرایط تمرکز شما را بر کار افزایش پیدا کرده و به موضوع علاقه‌مند می‌شوید. این موارد همان عواملی هستند که باعث ارتقای بازده یادگیری در دانش‌آموزان می‌شود.
این جعبه 30 سانتی متر طول دارد و ارتفاع و عرض آن بسته به اندازه‌ی کارت‌های یادگیری متغیر است. می‌توانید اندازه این کارت‌ها را بر اساس سلیقه خود تعیین کنید اما به‌طور کلی کارت‌هایی با اندازه 7×5 سانتی‌متر برای این کار مناسب هستند.
پس با این فرض که اندازه کارت‌ها 7×5 باشد، ابعاد جعبه 6×5×30 سانتی‌متر خواهد بود. ارتفاع جعبه 6 سانتی‌متر انتخاب شده تا حدود یک سانتی‌متر از سر کارت‌ها از جعبه بیرون بزند. به این ترتیب جابجایی کارت‌ها آسان‌تر می‌شود .بعد از ساخت جعبه با ابعاد گفته شده، باید آن را به 5 خانه بخش کنیم. اندازه هر کدام از این پنج بخش، به ترتیب از خانه‌ی نخست تا خانه‌ی پنجم 1، 2، 5، 8 و 14 سانتی‌متر است.
می‌توان این جعبه را با استفاده از چوب، مقوای جعبه شیرینی، شیشه یا هر چیز دیگری که دوست دارید بسازید. بعد از آماده کردن جعبه و اندازه‌ها باید سراغ نحوه استفاده از آن برویم.
در ادامه روش استفاده از جعبه لایتنر را بر اساس روزهای مختلف به شما توضیح خواهیم داد:
پس از تهیه یا ساخت جعبه لاینتر، برای شروع کار مطلب مورد مطالعه را تعیین کنید. به‌عنوان مثال برای حفظ چندین لغت زبان انگلیسی تعدادی فلش کارت تهیه کنید، روی یک سمت برگه لغت مدنظر و سمت دیگر معنای آن را درج کنید. از رنگ‌های متضاد برای بهتر ماندن مطلب در ذهنتان استفاده کنید. بقیه‌ی کارت‌ها را هم به همین ترتیب آماده کنید. یک دور کارت‌ها را مرور کنید تا لغات در ذهنتان بماند، سپس آن‌ها را در خانه اول قرار دهید. در آخر جعبه را کنار بگذارید.
مجدد به سراغ جعبه لایتنر رفته و کارت‌ها را از خانه‌ی اول یکی یکی بخوانید. اگر معنای لغت نوشته شده بر پشت برگه را بلد بودید، آن را به خانه دوم منتقل کنید. اگر نتوانستید آن را به خاطر بیاورید، برگه را به خانه اول بازگردانید.
مطابق شیوه روز اول، تعدادی لغت را در برگه نوشته و جایگزین لغات منتقل شده به خانه دوم در قسمت اول قرار دهید. با این حال شما در ردیف اول جعبه لاینتر مجموعه‌ای از برگه‌هایی که بلد نبودید و برگه‌های جدید که اضافه کردید را خواهید داشت. توجه داشته باشید: اینکه کارت‌های موارد ذکر شده در خانه اول با هم ادغام شوند مهم نیست.
فراموش نکنید یک برگه رنگی بلندتر از برگه لغت جلوی برگه‌های خانه دوم قرار دهید.
به یاد داشته باشید همیشه خانه‌ای از جعبه لاینتر که ظرفیتش تکمیل شده را برای شروع خواندن انتخاب کنید.
از آنجایی که خانه شماره دوم 2 ظرفیت دارد و قسمت جدا شده با کاغذ رنگی خالی است، پس باید به سراغ خانه تک ظرفیتی اول برویم. کارت‌های خانه اول را بردارید و بخوانید. اگر بلد بودید، درون خانه دوم بعد از برگه رنگی بگذارید. اگر بلد نبودید دوباره آن‌ها را به خانه اول بازگردانید.
با این روال وارد روز چهارم از یادگیری با جعبه لاینتر می‌شوید؛ حال خانه دوم نیز با ظرفیت تکمیل شده مقابل شما است. پس کار مرور و یادگیری با خانه دوم شروع کنید. توجه داشته باشید همیشه برای برداشتن برگه از هر خانه تکمیل شده، از برگه‌های جلوی آخرین برگه رنگی شروع کنید.
مجدداً مثل مراحل قبلی لغت درون برگه را بخوانید؛ اگر معنی آن را بلد بودید کارت را درون خانه سوم قرار دهید، در غیر این صورت آن برگه را به خانه اول برگردانید. نکته قابل توجه در این قسمت این است که کاغذ رنگی درون خانه دوم را برداشته و پشت برگه‌هایی که الان پشت کاغذ رنگی بوده، قرار دهید. با این کار برگه‌های گروه اول برای مطالعه در روز بعدی در اولویت قرار می‌گیرند.
پس از انجام این مرحله سراغ خانه اول که ظرفیتش تکمیل شده بروید. طبق روال کارت لغت را بخوانید اگر ترجمه را بلد بودید، کارت را درون خانه دوم پشت برگه رنگی قرار دهید. اگر هم بلد نبودید آن را دوباره به خانه اول برگردانید.
طبق مراحل قبلی عمل کرده و کم کم مشاهده می‌کنید که در روز پنجم خانه سوم رو به تکمیل شدن است. در ادامه به همین شکل خانه‌های چهارم و پنجم محل قرار گرفتن لغات مرور شده و یادگرفته شده می‌شوند.
به عبارتی اگر بی‌وقفه مشغول یادگیری مطالب با این تکنیک باشید، سی روز طول خواهد کشید تا هر پنج قسمت جعبه لایتنر تکمیل شود. در آخر برگه‌هایی را که لغت درونش را بلد بودید از جعبه خارج و درون پاکت بگذارید. این لغات را ۱۰۰% بلدید و لغاتی که همچنان نتوانستید آن‌ها را یاد بگیرید، برای ماه بعد داخل خانه شماره یک به عنوان لغات جدید قرار دهید. با این کار می‌توانید آن‌ها را هم یاد بگیرید و دیگر مشکلی در لغات باقی‌مانده نداشته باشید.
سخن پایانی
برای این که بتوانید اطلاعات را به درستی در حافظه خود ثبت کنید، نیاز است که از مرورهای به موقع و درست استفاده کنید. استفاده از جعبه لایتنر به شما کمک می‌کند به جای آن که 20 درصد مطالب، 80 درصد آن‌ها را در حافظه بلندمدت خود ذخیره کنید. با تمرین و تکرار شیوه استفاده از جعبه لایتنر برای شما راحت‌تر می‌شود. پیشنهاد می‌کنیم در دوران کنکور هم از این روش حفظ کردن و یاد گرفتن مطالب با عمق بیشتر کمک بگیرید.
منبع: https://paresh.ir/blog/%d8%ac%d8%b9%d8%a8%d9%87-%d9%84%d8%a7%db%8c%d8%aa%d9%86%d8%b1/
