خود فریبی به ما کمک می کند تا در شرایط سخت، روحیه خود را حفظ کنیم.
"نه تنها همه خود را فریب می دهند، بلکه مرتب هم این کار را تکرار می کنند." آلبرت نیون
چهار راهبرد خود فریبی
برای مثال، اگر پدری باور داشته باشد که پسرش دانش آموز خوبی است و فرزند نمره های بدی بگیرد، اولین چیزی که ممکن است با خود بگوید این است که آن درس چندان هم مهم نیست و یا معلم آن درس را به خوبی توضیح نداده است.
پژوهشگران این راهبرد خود فریبی را سازماندهی مجدد باورها می نامند. سه راهبرد پرتکرار دیگر حتی زودتر از هر رخداد ناگواری فعال می شوند تا از تأثیر بدِ آنها بر ما پیشگیری کنند.
راهبرد اول، انتخاب وقایع در یک حرکت هدفمند: افراد از اشخاص و مکان هایی که ممکن است توجه آنها را به مسائل دردسرساز جلب کند، اجتناب می کنند، مثل جلسه اولیا و مربیان.
راهبرد دیگر بی اعتنایی به وقایع یا حوادث با شک کردن به اعتبار منبع است. مادامی که پدر از مشکلات تحصیلی پسرش به صورت غیر مستقیم مطلع می شود و نمره ای در کار نیست، می تواند مشکلات را نادیده بگیرد.
آخرین راهبرد تعمیم از یک قضیه مبهم است. برای مثال اگر معلم ریاضی مهربان با ملایمت بگوید که فرزند شما از عهده درس به خوبی برنمی آید و پدر که انتظار داشته در صورت وجود هر مشکلی گزارشی شفاف و مستقیم بگیرد، ممکن است مهربانی و آرامش معلم را به عنوان ارزیابی مثبت از توانایی های فرزندش برداشت کند.
پژوهشگران این چهار راهبرد را نمونه بارز گرایش های فکری روانشناسی می دانند. خودفریبی برای مردم در کوتاه مدت نه غیر معقول و نه آسیب زاست اما در میان مدت و دراز مدت چرا. مردم این راهبردها را مغرضانه به کار نمی گیرند، این ها بخشی از ابزار شناختی انسان ها برای حفظ دیدگاه بنیادی شان از خود و جهان هستند. در مواقع عادی که تغییرات اندکند، تمایل به داشتن دیدگاه های اثبات شده مفید است و ریشه عمیقی هم در تکامل دارد. با این حال این گرایش شناختی در زمان هایی که چالش های جدید بنیادی رخ می دهد که نیازمند به تغییرهای رفتاری سریع هستند، فاجعه بار است.
مثالی از شرایط کرونا
اگر مردم در مراحل اولیه همه گیری کرونا مشکوک به عوارض جانبیِ احتمالی و غیرمنتظره واکسن باشند، احتیاطی قابل درک است که در ابتدا برای تعدیل شدت خطر، مردم از قوانین احتیاطی تبعیت می کنند. خودفریبی همچنین کمک می کند تا از واکنش های هراسی اجتناب شود. هرچند، اگر در میان مدت مشخص شود که عوارض واکسن به وضوح محدود هستند دیگر شک غیرمنطقی است و منجر به خطر مستقیم برای شخص و دیگران می شود. خود فریبی شامل ارزیابی های تحریف شده ازخطر نیز می شود مثل : خطر واکسیناسیون مذکور بر سلامت بسیار بزرگتر از نتیجه واکسیناسیون است.
می توان چنین نتیجه گیری کرد که خود فریبی می تواند سبب تثبیت خود انگاره، شیوه های بنیادی تفکر و انگیزه عمل در زمان های عادی شود، اما در بزنگاه های بحرانی کشنده است و جامعه را در خطر قرار می دهد چراکه در این زمان ها نیاز به بازبینی افکار بنیادی و شیوه عمل جدید داریم.
