بر اساس تعریفی که از برنامه نویس شده، برنامه نویس که اغلب در انگلیسی programmer یا coder گفته می‌شود فرآیند نوشتن، اشکال زدایی(debug) – آزمایش برنامه های کامیپوتری برای اطمینان یافتن از رسیدن به نتایج مورد نظر- و نگهداری کد منبع (source code) برنامه کامپیوتر را انجام می دهد. این کد منبع با یک زبان برنامه نویسی نوشته شده است و ممکن است تغییر داده شده یک کد قبلی و یا یک کد کاملا جدید باشد. هدف برنامه نویسی ساختن یک برنامه می‌باشد که یک رفتار خواسته شده را به نمایش بگذارد.
برنامه نویس طرح های برنامه ای که مهندس و تحلیلگر نرم افزار تهیه کرده را به صورت دستورالعمل های مناسب کامپیوتر در می آورد سپس برنامه ها و کدهای تولید شده را اشکال زدایی و تست می کند تا به نتایج مورد نظر برسد. برنامه نویس ارتباط نزدیکی با طراح نرم افزار دارد در حالی که در برخی حوزه ها کار آنها مشترک است. به این صورت که برنامه نویس می تواند کارهای معمول طراح مانند طراحی برنامه ها را انجام دهد. این مستلزم طرح ریزی نرم افزار، ایجاد مدل ها و فلوچارت های نشان دهنده چگونگی نوشتن کد ها و طراحی رابط کاربری سیستم است.
برخی از برنامه ها نسبتا ساده اند و زمان کمی برای نوشتن آنها لازم است مانند برنامه های موبایل (Mobile application). برخی برنامه های دیگر مانند سیستم های عامل کامپیوتر پیچیده ترند و کامل کردن آنها در حدود یک سال یا بیشتر زمان می برد.
نرم افزار به عنوان یک خدمت، (SaaS) یک مفهوم جدید و حوزه رو به رشدی می باشد که شامل برنامه های کاربردی است که از طریق اینترنت ارائه می شود. اگرچه معمولا برنامه نویسان باید برنامه هایشان را برای کاربرد داشتن در محیط های مختلفبازنویسی کنند، اما برنامه های کاربردی که با استفاده از SaaS تولید می شوند، در همه محیط ها (platform) کار می کنند و نیازی به تغییر و به روز رسانی ندارند. در این حوزه برنامه نویسان فرصت بیشتری دارند که به تولید نرم افزارهای جدید بپردازند.
برنامه نویس معمولا به تنهایی کار می کند ولی برخی اوقات در پروژه های بزرگ با سایر متخصصان کامپیوتر به صورتی تیمی همکاری می کند. به علت اینکه برنامه نویسی را در هرجایی می توان انجام داد، بسیاری از برنامه نویسان به صورت دورکاری فعالیت می کنند و به قولی آزادکار (Freelancer) هستند.
وظایف برنامه نویس
• نوشتن برنامه های کامپیوتر در زبان های مختلف مانند c++ و Java مطابق با نظر طراح (در پروژه های گروهی) یا کارفرما و مشتری (در پروژه های فردی)
• به روز کردن و گسترش برنامه های موجود با توجه به نیاز کارفرما یا نیاز بازار
• تست و اشکال زدایی برنامه های تولید شده
• استفاده از کتابخانه کدها برای سهولت در نوشتن برنامه ها
• بررسی مداوم فن آوری های جدید در حوزه برنامه نویسی و استفاده از آخرین تکنیک ها برای نوشتن کدها و برنامه های جدید
• تهیه برنامه های لازم به منظور اخذ گزارشات از عملکرد سیستم ها و بررسی مستمر برای ارتقاء کارآیی آنها
• همکاری با طراحان، تحلیل گران، کارشناسان شبکه و بانک های اطلاعاتی به منظور ایجاد تسهیلات لازم در بکارگیری سیستم های مورد نظر
• همکاری با گرافیست ها و طراحان گرافیکی برای زیباتر شدن ظاهر نرم افزار تولیدی
آشنایی با شغل برنامه نویسی + درآمد و فرصت اشتغال
دانش و مهارت مورد نیاز شغل برنامه نویس
• تفکر تحلیلی به منظور درک کامل نتایج کدهای نوشته شده و تداعی نرم افزار مورد نظر
• تمرکز بالا به منظور جلوگیری از خطا و اشتباه در تولید کدهای جدید و حفظ یکپارچگی در کدهای تولید شده
• دقت و توجه به جزئیات به منظور جلوگیری از خطا و اشتباه
• توان حل مساله – زیرا در بسیاری از موارد کد نویسی کامپیوتر دارای پیچیدگی های زیادی است و برنامه نویس باید قدرت تصمیم گیری و حل مسأله را داشته باشد
• ابتکار و خلاقیت – زیرا یک برنامه نویس در صورتی می تواند به موفقیت برسد و برنامه ای که نوشته خریدار داشته باشد که از خلاقیت و ابتکار در تولید آن استفاده کند و نرم افزاری تولید کند که دارای ویژگی های جدید بوده و نیاز کاربران را در حوزه مورد نظر به خوبی مرتفع نماید.
• توانایی کار تیمی – زیرا در برخی از پروژه ها کار برنامه نویسی به صورت تیمی انجام می شود و برنامه نویس باید توانایی و مهارت کار تیمی را داشته باشد.
تحصیلات لازم و نحوه ورود به شغل برنامه نویسی
برای آموزش برنامه نویسی می توان در کلاسهای آزاد آموزشی شرکت کرد و یا تحصیلات دانشگاهی کسب کرد .کارفرمایان برای استخدام برنامه نویس، معمولا به داشتن تجربه و تسلط بر زبان های برنامه نویسی فرد متقاضی، بسیار اهمیت می دهند.
در مجموع فارغ التحصیلان مدرک کارشناسی در علوم کامپیوتر، مهندسی نرم افزار، مهندسی فناوری اطلاعات و یا کارشناسی ارشد در یکی از گرایش های ارشد مهندسی کامپیوتر و گرایش های ارشد مهندسی فناوری اطلاعات آمادگی بیشتری برای ورود به این شغل دارند. در هنرستان های فنی و حرفه ای و کاردانش و در دانشگاه علمی کاربردی هم رشته کامپیوتر وجود دارد که دانش آموختگان آنها نیز می توانند شغل برنامه نویسی را انتخاب کنند.
بازار کار و فرصت شغلی برنامه نویس
صنعت کامپیوتر و فناوری اطلاعات در جهان رو به رشد می باشد و به تبع آن تقاضا برای انواع نرم افزارهای کامیپوتری جدید در صنایع مختلف نیز در حال افزایش است. در کنار این مورد، با توجه به توسعه کامپیوتر و نفوذ آن به داخل تقریبا همه خانواده ها، شرکت ها و صنایع و وابستگی بیش از پیش جوامع به این دستاورد بزرگ بشر، حوزه برنامه نویسی کامپیوتر نیز در حال رشد است و زمینه های کاری بسیار زیادی را برای آن می توان تصور کرد. از کارکردن در واحد فناوری اطلاعات سازمان های دولتی تا کار کردن در یک شرکت تولید کننده محصولات نرم افزاری و یا کار کردن به صورت پروژه ای و شخصی(Freelancing). عامل مهم در یافتن شغل مناسب در این حوزه، داشتن تجربه، تخصص و تسلط بر تکنولوژی و زبان های برنامه نویسی روز دنیاست.
در ایران در سال های گذشته میزان استخدام برنامه نویسان کامپیوتر، مخصوصا آن گروهی که به زبان های برنامه نویسی تحت وب تسلط بیشتری داشته اند، با نرخ قابل قبولی در حال افزایش بوده است و به دلیل توسعه صنعت نرم افزار در داخل کشور پیش بینی می شود این روند همچنان ادامه یابد. البته آمار و اطلاعات دقیقی از سوی مراجع ذیصلاح در این خصوص اعلام نگردیده است.
وضعیت استخدام برنامه نویس در برخی از کشورهای جهان
آمریکا – پیش بینی می شود میزان استخدام برنامه نویس ها در بین سال های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۲ به میزان ۸ درصد رشد داشته باشد. در حالی که متوسط رشد استخدام همه مشاغل۱۱ درصد خواهد بود.
استرالیا – در ۵ سال گذشته میزان استخدام برنامه نویسان در مقایسه با متوسط رشد همه مشاغل (۱۰.۲)، رشد ۲۴.۲ درصدی داشته است.
حقوق و درآمد برنامه نویس
برنامه نویسی که در بخش دولتی استخدام شده باشد، مطابق با قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق دریافت می کند.
محاسبه حقوق و مزایا در قانون مدیریت خدمات کشوری
در بخش خصوصی وضعیت به گونه ای دیگر بوده و با توجه به عوامل مختلفی از جمله میزان تجربه، تخصص و مهارت و نوع توافق صورت گرفته با کارفرما، برنامه نویسان درآمدهای متفاوتی دارند. برنامه نویسانی که به صورت شخصی کار می کنند(Freelancer)، میزان درآمدشان به تعداد پروژه هایی که می گیرند، بستگی دارد.
در جدیدترین پژوهش صورت گرفته در اواخر سال ۱۳۹۲ توسط تعدادی از متخصصان شغلی کشور، گروه های مختلف شغلی که در سازمان یا شرکتی استخدام بودند، از نظر درآمدی مورد بررسی قرار گرفته اند. بر این اساس متوسط حقوق و درآمد متخصصان حوزه فناوری اطلاعات و کامپیوتر در سمت های مختلف شغلی و در رده های مختلف سازمانی (کارشناس، سرپرست و مدیر) استخراج شده است.
برنامه نویس در سازمان یا شرکت، در سمت هایی مانند برنامه نویس، کارشناس نرم افزار، برنامه نویس وب، مدیر فنی، کارشناس ارشد نرم افزار و … استخدام شده و فعالیت می کند.
برای برنامه نویس در هر سمت و در هر رده سازمانی حداقل، حداکثر و متوسط درآمد ماهیانه ذکر شده است. به عنوان مثال برنامه نویسی که در سمت برنامه نویس وب در رده کارشناس کار می کند، در اواخر سال ۱۳۹۲، حداقل درآمد ۷۰۰۰۰۰ تومان، حداکثر درآمد ۲۲۰۰۰۰۰ تومان و متوسط درآمد ماهیانه ۱۲۰۰۰۰۰ تومان را داشته است.
شخصیت های مناسب برنامه نویسی
در یک انتخاب شغل صحیح و درست، عوامل مختلفی از جمله ویژگی های شخصیتی، ارزش ها، علایق، مهارت ها، شرایط خانوادگی، شرایط جامعه و … برای هر فرد باید در نظر گرفته شوند. یکی از مهم ترین این عوامل ویژگی های شخصیتی فرد می باشد. شناخت درست شخصیت هر فرد فرآیندی پیچیده و محتاج به تخصص و زمان کافی است. البته هر فردی ویژگی های منحصربه فرد خود را دارد، حتی افرادی که به نوعی تیپ شخصیتی مشابه دارند، باز هم در برخی موارد با یکدیگر متفاوت هستند.
به طور کلی همیشه افراد موفقی از تیپ های شخصیتی مختلف در تمام مشاغل هستند و نمی توان دقیقا اعلام کرد که فقط تیپ های شخصیتی خاصی هستند که در یک شغل موفق می شوند. اما طی تحقیقاتی که صورت گرفته تیپ های شخصیتی ای که برای این شغل معرفی می شوند، عموما این کار را بیشتر پسندیده و رضایت شغلی بیشتری در آن داشته اند.
