نویسنده: معصومه ذاکراکبری
با چرخ زدن مابین دالان‌های بازار های سنتی ایران لذت عمیقی نصیبتان خواهد شد، فرقی هم نمی‌کند که از عاشقان سینه چاک خرید و بازارگردی باشید و یا از دیدن بناهای تاریخی با معماری و گچ‌بری‌های زیبا هوش از سرتان بپرد.
بازارهای محلی و سنتی همان جایی است که با قدم زدن در آن و ارتباط گرفتن با مردم محلی می‌توانید فرهنگ و آداب و رسوم آن منطقه را از نزدیک لمس کنید و سوغاتی‌های هیجان‌انگیز و مختلف را با بهترین قیمت بخرید.
بازارهای قدیمی ایران اکثرا به صورت سرپوشیده و با سبک معماری مخصوص به خود، با راسته و سرا و تیمچه‌های مختلف که هر کدام به حرفه‌ای خاص تعلق دارند، ساخته می‌شدند.
کافی است در دالان‌ها و راهروهای تو در توی بازارهای سنتی ایران قدم بزنید و سوار بر ماشین زمان سفری چند صد ساله به دوران صفویه و زندیه و قاجار داشته باشید.
از گذشته‌های دور بازارهای سنتی علاوه بر محلی برای خرید، یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین مراکز اجتماعی محسوب می‌شدند و با داشتن بخش‌های مختلفی مثل مدرسه، کاروانسرا، آب انبار و حمام کارکردهای اجتماعی و مذهبی و سیاسی خودشان را داشتند.
همین اهمیت سیاسی و فرهنگی و تجاری بازار در گذشته، باعث شکل‌گیری بازارهای سنتی با معماری خاص و باشکوه در جای جای ایران شده است.
اکنون هم این بازار ها به مکانی برای خرید و گشت و گذار، تماشای تاریخ و لمس زندگی محلی مردم است.
در ادامه این نوشتار با معروف‌ترین و بهترین بازارهای قدیمی در شهرهای مختلف ایران آشنا خواهیم شد.
با سفر به تبریز می‌توانید بزرگترین بازار سنتی سرپوشیده جهان را تماشا کنید. این بازار که حدود یک کیلومتر مربع مساحت دارد، از زنده‌ترین بازارهای سنتی و تاریخی ایران است.
بازار سنتی تبریز مابین دالان‌ها و کوچه پس کوچه‌هایش سال‌ها تاریخ و خاطره را به دوش می‌کشد و به دلیل قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم، روزگاری بسیار پر رونق بوده و برو بیایی داشته.
این بازار 11 دالان، 25 تیمچه، 20 راسته و 35 سرا دارد و با انبوه مغازه‌های مختلف و تردد هر روزه افراد شما را مجذوب خود خود می‌کند.
اگر به دنبال سوغاتی‌های جذاب و هیجانی تبریز هم هستید بهتر است چرخی مابین دالان‌های بازار سنتی تبریز بزنید، قول می‌دهم دست خالی برنمی گردید.
در راسته کفش‌فروشان این بازار بهترین کفش‌های چرم را پیدا می‌کنید و یا در تیمچه مظفری که به بازار فرش شهرت دارد، فرش‌های پر نقش و نگار و تابلوفرش‌های زیبا ساعت‌ها شما را میخکوب می‌کند.
اگر بعد از یک گشت و گذار حسابی در بازار تبریز و پر کردن چمدان با خریدهای رنگارنگ، نیاز به استراحت و آرامش دارید، اجاره سوئیت در تبریز بهترین گزینه است.
با ورود به میدان نقش جهان انگار یک لحظه از زمان حال به دوران پادشاهان صفوی پرتاب می‌شوید و سوار بر درشکه‌های از دالان تاریخ عبور می‌کنید.
نقش جهان، در واقع میدانی مستطیل شکل است. ورودی یکی از بهترین بازار های سنتی ایران یعنی سر در قیصریه بازار سنتی اصفهان یکی از اضلاع این مستطیل را تشکیل می‌دهد.
سر در قیصریه ورودی زیبایی است که شما را به سمت دالان‌های سقف گنبدی بازار قیصریه و قدم زدن ما بین کاشی‌کاری و مقرنس‌کاری‌های میخکوب کننده‌ی این بازار، هدایت می‌کند.
در این بازار هنرمندان اصفهانی را می‌بینید که مشغول قلم‌زنی و میناکاری و ساخت صنایع دستی بی‌نظیر هستند و پژواک صدای چکش مسگرها بر سراسر این بازار سرپوشیده طنین‌انداز است.
این بازار که برای گردشگران به خصوص توریست‌های خارجی در سفر به اصفهان بسیار جذاب و تماشایی است، محل فروش صنایع دستی اصفهان و مغازه‌هایی لبریز از وسایل قدیمی و آنتیک است؛ از چراغ زنبوری و لاله‌های رنگی تا زلم زیمبوهای قدیمی را می‌توان در این کهنه فروشی‌ها پیدا کرد.
یکی دیگر از بازارهای جذاب اصفهان، بازار هنر آن است، بازاری از جنس معماری و تاریخ صفویه که در زمان شاه سلطان صفوی ساخته شده.
از سر در کاشی‌کاری شده بازار هنر که وارد شوید به دنیایی درخشان از بازار طلا، نقره و جواهر اصفهان پا می‌گذارید.
برای چرخ زدن در بازارهای جذاب اصفهان و بازدید از همه جاذبه‌های گردشگری این شهر حداقل باید چند روز در این شهر بمانید، با اجاره سوئیت و آپارتمان مبله در اصفهان و یا بومگردی اصفهان اقامتی به یادماندنی و مقرون به صرفه را تجربه خواهید کرد.
یزد را به بافت تاریخی و سنتی آن می‌شناسیم و به همین خاطر در سفر به یزد به بازارهای سنتی مختلفی برمی‌خوریم.
بازارهای خشتی که هر کدام زیبایی خاص خودشان را دارند. از معروف‌ترین این بازارها می‌توان به بازار خان اشاره کرد.
بازار خان که در وسط شهر و محله لب خندق قرار گرفته، عنوان بزرگترین و طولانی‌ترین بازار یزد را از آن خود کرده و در زمان ناصرالدین قاجار بنا شده.
تماشای معماری خاص و بی‌نظیر بازار خان یزد شما را شگفت‌زده می‌کند و با قدم زدن در آن سفری به گدشته‌های دور و دراز خواهید دات.
از دیگر بازارهای معروف شهر یزد باید به بازار مسگرها اشاره کرد که بازار محبوب علاقه‌مندان به ظروف مسی است.
رنگ گرم و پرنور مس و پژواک صدای چکش‌کاری مسگرها که در این بازار طنین انداز است شما را جذب خودش می‌کند.
از دیگر بازارهای معروف یزد که احتمالا عکسش را زیاد دیده باشید، بازار قیصریه یزد است
این بازار با معماری ویژه و درهای چوبی حجره‌هایش که در حین بسته بودنشان، تصویری خاص و منظم می‌آفرینند، واقعا دیدنی است.
از دیگر بازارهای یزد می‌توان به بازار زرگری، بازار پنجه علی، ملا اسماعیل، چیت‌سازها، دروازه مهریز و صدری اشاره کرد.
اجاره بومگردی در یزد، بهترین گزینه برای اقامت در این شهر و گشت و گذار در کوچه پس کوچه‌های تاریخی‌اش و غرق شدن در حس و حال این شهر دوست داشتنی است.
بازار وکیل شیراز با معماری بی‌نظیر دوران زندیه و سقف‌های هلالی و بلندش، یک بازار زنده در دل شهر شیراز است که خودش به تنهایی یکی از جاذبه‌های گردشگری شیراز است.
این بازار سنتی که به دستور کریم خان زند ساخته شده در زمان خودش مهم‌ترین مرکز داد و ستد مردم شیراز محسوب می‌شد.
این بازار مسقف و زیبا یکی از بهترین مسیرها برای برای قدم زدن و تماشای بافت سنتی، عکاسی، خرید صنایع دستی و محصولات سنتی ایرانی مثل فرش، گلیم، گبه، ترمه، پارچه‌های سنتی، ظروف مسی، زیورآلات، ادویه و عرقیجات در سفر به شیراز است.
بازار وکیل ورودی‌های متفاوتی در خیابان‌های زند، طالقانی و لطفعلی خان زند شیراز دارد.
ورودی اصلی بازار وکیل در خیابان زند، ضلع شرقی میدان شهرداری است.
اما نوبت می‌رسد به بازار سنتی کاشان با دارهای قالی و معماری بی‌نظیر سقف‌هایش که هر بیننده‌ای را میخکوب می‌کنند.
معماری خیره کننده‌ی این بازار و کاروانسراهای زیبایش آن را به یکی از زیباترین بازار های قدیمی ایران و یکی از جاذبه‌های اصلی در سفر به کاشان تبدیل کرده.
از دیگر ویژگی‌های جالب این بازار باید به وجود بناهای تاریخی معروف مثل خانه بروجردی‌ها در امتداد آن اشاره کرد.
اگر به دنبال قدمت این بازار برویم به دوران صفوی می‌رسیم، اما رونق بازار کاشان بیشتر در زمان قاجاریه اتفاق افتاده و امروزه با مغازه‌های مختلف مسگری، خیاطی، کفاشی و... شما را فرا می‌خواند.
برای گشت و گذار و چرخیدن در کاشان حداقل باید چند روزی در این شهر زیبا ماندگار شوید. با ورود به سایت جاجیگا و انتخاب شهر کاشان به بیش از 150 اقامتگاه از سوئیت تا اقامتگاه بومگردی در کاشان دسترسی خواهید داشت.
با ورود به این به این بازار سنتی معماری زیبای سقف و تاق‌های آجرینش شما را خیره می‌کند.
نور از لابه‌لای دریچه‌های چند ضلعی بازار، راه خود را پیدا می‌کند و لذت قدم زدن در بازار سنتی اراک را چند برابر می‌کنند.
این بازار سرپوشیده که قدمتی به اندازه شهر اراک دارد، موقعیتی استراتژیک داشته و به عنوان میدان مرکزی شهر، از همه دروازه‌های شهر به آن راهی وجود داشت.
در بازار سنتی اراک شما با یک معماری شگفت‌انگیز روبه‌رو می‌شوید. در واقع تمام مسیرهای این بازار از تقارن هندسی خاص و دیدنی برخوردارند و به سبب همین معماری خاص فضای این بازار در زمستان گرم و در تابستان هوایی خنک و مطبوع دارد.
در زمان قدیم بازارهای سنتی ایران به صورت مجموعه‌ای از بازار و مسجد، کاروانسرا، حمام و آب انبار ساخته می‌شدند که ازین مجموعه در اراک فقط بازار، مسجد و حمام و سقاخانه باقی مانده.
یکی از سراهای اصلی این بازار، سرای کاشانی یا همان بازار فرش آن است که توانسته ساختار اولیه خود را حفظ کند.
اگر قصد خرید سوغات و صنایع دستی اراک را هم دارید به سرای مهر این بازار سری بزنید.
بازار قزوین در نگاه اول شما را به یاد بازار اصفهان و شیراز و معماری خاص دوران صفوی و قاجار می‌اندازد و با معماری بی‌نظیرش حسابی از شما دل می‌برد.
سراهای مختلفی در این بازار به چشم می‌خورد از سرای شاه، سرای وزیر، سرای حاج محمدباقر، سرای ضرابخانه و سرای نقدعلی گرفته تا سرای سعدالسلطنه که معروف‌ترین آنهاست.
گذر از دالان‌های تاریخی سرای سعدالسلطنه و عبور از طاقی‌های کاشی‌کاری و خرید از حجره‌های این بازار راهی برای گشت و گذار در تاریخ و لذت بردن از خرید در طول سفر به قزوین است.
در قزوین علاوه بر این بازارهای سرپوشیده و دیدنی، یک بازار سنتی و محلی به نام بازار سپه وجود دارد که به وجود سینی‌های ترو تازه و خوش آب و رنگ معروف است.
با اجاره سوئیت و ویلا در قزوین مشکل اقامت در این شهر را نخواهید داشت و با خیال آسوده می‌توانید در قزوین و بازارش بگردید و از سفر لذت ببرید.
اگر بخواهیم بازارهای سنتی ایران را از لحاظ طول بررسی کنیم، بازار سنتی زنجان طولانی‌ترنی بازار سنتی ایران محسوب می‌شود.
در زمان حکومت آقا محمد خان قاجار سنگ بنای این بازار با مساحت 15 هکتار بنا نهاده شد و ساخت آن 8 سال به طول انجامید و در نهایت در زمان پادشاهی فتحعلی شاه به سرانجام رسید.
در بازار سنتی زنجان می‌توان نمود معماری قاجار را در طاق‌ها و قوس‌های هلالی، ضربی، جناغی و گهواره‌ای و آجر چینی‌ها و کاشی‌کاری‌های خاص آن به نظاره نشست.
بازار زنجان با داشتن 8 راسته مختلف مثل راسته بزازها، زرگرها، سراج‌ها، کفاش‌ها و ... و دو کاروانسرا به نام‌های «حاج علی قلی» و«حاج کربلایی علی» و 5 مسجد در قلب بافت قدیمی شهر زنجان خودنمایی می‌کند.
چیزی که بیشتر از همه در بدو ورود به بازار سنتی کرمانشاه نظرتان را جلب می‌کند، پارچه‌های رنگ به رنگ کردی است که با رنگهای شاد و زنده به سراسر این بازار روح تازه‌ای می‌بخشند.
این بازار صدو پنجاه ساله یکی از بازار های قدیمی ایران و یادگاری از دوران قاجار است که به آن تاریکه بازار هم می‌گویند و در زمان خودش بزرگترین بازار سرپوشیده خاورمیانه محسوب می‌شد.
در این بازار قدیمی و باصفا حین گفتگو با کسبه بازارغرق در حس و حال سنتی کرمانشاه می‌شوید و با خرید سوغاتی‌های رنگارنگ و خوشمزه مثل کاک و شیرینی خرمایی معروف کرمانشاه با دست پر برمی‌گردید.
بازار سنتی کرمانشاه در نزدیکی آثار تاریخی مثل مسجد عمادالدوله و حمام شهباز خان قرار گرفته است.
بازار تاریخی و سنتی اردبیل که یکی از قدیمی‌ترین بازارهای سنتی ایران محسوب می‌شود، با معماری به سبک دوران صفوی از تاریخ این شهر حکایت می‌کند.
این بازار هم مثل همه بازارهای محلی از سراها، تیمچه‌ها، گرمابه و مسجد و راسته‌های مختلفی مثل راسته قیصریه، علافان، راسته سراجان، پیر عبدالملک، بازار زرگران، مسگران، پارچه فروشان، چاقوسازان و آهنگران است.
با وجود راسته‌های مختلف که هر کدام مختص محصول خاصی هستند، در سفر به اردبیل همه نوع سوغاتی را به راحتی می‌توانید در این بازار سنتی پیدا و خریداری کنید.
با انتخاب اجاره ویلا و سوئیت در اردبیل از سایت جاجیگا به بیش از صد اقامتگاه تمیز با امکانات رفاهی کامل دسترسی خواهید داشت.
بازر سنتی چابهار مثل بازارهای سنتی دیگری که معرفی کردیم، سرپوشیده نیست اما عطر و رنگهای پیچیده در لابه‌لای این بازار سنتی و قدیمی هوش از سرتان می‌برد.
این بازار یکی از بهترین بازارهای سنتی ایران برای سفر به دل فرهنگ و مناسبات محلی و حال و هوای مردم آن منطقه است.
به بازار سنتی چابهار، بازار بلوکان، دکه بازار و ننه بازار هم می‌گویند و دلیل این نامگذاری‌ها بساط پیرزنان چابهاری است که از قدیم در این بازار پهن می‌شود.
زنان و پیرزنان چابهاری با لباس محلی و گاه برقع بر صورت، دستان حنا بسته و قلیانی در کنار، بساطی از محصولات محلی چابهار از ادویه و داروهای پاکستانی تا لباس‌های رنگارنگ سوزن دوزی شده، تنباکو، زیورآلات، وسایل دوخت و دوز، تمر هندی، مُزوانك یا مسواک بلوچی چوبی، سبدهای حصیربافت، غذای محلی و .. در بساطشان پهن می کنند.
بساط طراحی نقش و نگار با حنا روی دست در بازار بلوکان به راه است.
از میان بساط مادربزرگ‌های چابهار که رد می‌شوید عطر تند غذاهای محلی چابهار مثل کباب هزاری، پاکورا، بریانی و کراهی… در هوا می چرخد و هوایی‌تان می‌کند.
بازارهای شمال ایران هم جزو بازارهای سنتی محبوب و پرطرفدار محسوب می‌شوند البته با بازارهای سرپوشیده یک تفاوت اساسی دارند، اکثر بازارهای شمال روباز هستند و بساط فروشندگان روی زمین یا چرخ دستی پهن می‌شود.
در این بازار های سنتی که معمولا در هر شهری در یک روز خاص برگزار می‌شود، می‌توانید میوه و سبزیجات تازه، محصولات محلی مثل زیتون، پنیر محلی و انواع ماهی تازه را پیدا کنید و بخرید.
حتی اگر قصد خرید هم ندارید، چرخی در بازارهای محلی شمال بزنید و خودتان را در بین شلوغی و سرو صدا و آواز محلی دست‌فروش‌ها غرق کنید و از تلفیق این همه رنگ و عطر غرق لذت شوید.
البته هنگام رفتن به این بازارها یادتان باشد که حتما دوربین و یا گوشی موبایل خود را برای عکاسی آماده کنید. چون منظره‌ی جذاب و رنگارنگ این بازارها شما را به عکاسی و ثبت این تصاویر بکر وسوسه خواهد کرد.
از مهم‌ترین بازار های سنتی شمال ایران می‌توان به بازار سنتی رشت، بازار انزلی، بازار سنتی ماسوله، بازار رامسر و... اشاره کرد.
نوبت می‌رسد به یکی از متفاوت‌ترین بازار های سنتی ایران یعنی بازار بزرگ تهران که آن را باید قلب اقتصاد ایران دانست و نمی‌شود در این لیست جایی برایش درنظر نگرفت.
بازار بزرگ تهران که در بافت سنتی و قدیمی شهر تهران قرار گرفته و با بیش از 100 هکتار مساحت واقعا هم بزرگ است.
شاید این بازار مثل دیگر بازار های سنتی ایران، سرپوشیده نباشد اما رنگ ولعاب کهنه و قدیمی روی کاشی‌کاری‌ها و دالان‌های باریک و بلندش، داستان‌های پرفراز و نشیب تاریخی را روایت می‌کنند.
در این بازار و بخش‌های متعدد آن می‌توانید انواع و اقسام کالاها را با قیمت بسیار مناسب پیدا کنید و بخرید.
سبزه میدان ورودی شمالی و اصلی بازار تهران است. تیمچه مهدیه، تیمچه حاجب‌الدوله، مسجدامام، بازار بین‌الحرمین، چهارسوق بزرگ و بازار مسگرها بعضی از بخش‌های اصلی بازار است.
طلا و جواهر و بدلیجات، آجیل و خشکبار، پارچه و فرش، لوازم خانگی و جهیزیه، لوازم آرایش و عطر و ادکلن، لباس و کفش و خلاصه از «شیر مرغ تا جون آدمیزاد» را می‌توان در بازار تهران با قیمت مناسب پیدا کرد.
بعد از خرید و گشت و گذار در بازار تهران، رستوران‌های مشهور بازار حسن ختام گردش در این قسمت تهران است.
بعضی از رستوران‌های محدوده بازار سنتی از نظر کیفیت و مزه غذا مشهور و بسیار پر مشتری هستند. مثل « رستوران مسلم» که وقت نهار مشتریان ته‌چین و باقالی پلو با ماهیچه و چلوکباب و بقیه غذاهای جلوی رستوران در «کوچه حاج رحیم خان» خیابان سبزه میدان صف می‌کشند.
اجاره سوئیت و آپارتمان مبله در تهران بهترین گزینه برای اجاره روزانه خانه در تهران محسوب می‌شود مه شما را به اقامتی دلچسب و مقرون به صرفه در این شهر بزرگ دعوت می‌کند.
بازار سنتی بندر عباس یکی از شلوغ‌ترین و در عین حال ارازان‌ترین بازار های محلی این شهر محسوب می‌شود که یک سمتش به دریا می‌رسد و سمت دیگرش به بلوار امام خمینی.
اگر بخواهیم در بین دلایل سفر به بندر عباس بچرخیم، در میان دلایل اصلی و مهم این سفر به بازارهای رنگارنگ و ارزان آن می‌رسیم.
در این بازار سنتی انواع خوراکی و نوشیدنی خوشمزه جنوبی، میوه‌های بومی خوشمزه و صنایع دستی و سوغات بندر عباس با قیمتی مناسب پیدا می‌شود.
یکی از چیزهایی که لذت قدم زدن در این بازار محلی را بیشتر می‌کند، تماشای زنان بندری است که با لباس‌های محلی رنگی رنگی و شادشان از شما دل می‌برند.
بازار ماهی فروشان بندر عباس هم یکی از بازار های سنتی و دیدنی است که پیشنهاد می‌کنم چرخی در آن بزنید و از خرید میگو و ماهی تازه لذت ببرید.
اگر هم قصد خوردن غذاهای دریایی را دارید سری به رستوران‌هایی که کمی بالاتر از این بازار قرار دارند بزنید تا لذیذترین ماهی و میگو عمرتان را میل کنید.
یکی دیگر از بازارهای متفاوت و جذاب ایران بازار ته لنجی است که ملوانان و کارکنان کشتی بدون پرداخت عوارض و گمرکی کالاهایی که از خارج می‌آورند را در آن عرضه می‌کنند.
در این بازار محلی هر چیزی که فکرش را بکنید از شیر مرغ تا جان آدمیزارد پبدا می‌شود از شکلات و خوراکی‌های خارجی خوشمزه گرفته تا لباس، لوازم آرایش، کفش، پارچه و لوازم برقی و ...
چرخ زدن در این بازار سنتی در کنار خرید ارزان، لذت شنیدن موسیقی شاد جنوبی را برایتان به همراه خواهد داشت.
این بازار پاتوق مردم آبادان و یکی از بازارهای گرم و دوست داشتنی برای گردشگران در سفر به آبادان محسوب می‌شود.
اگر قصد خرید ماهی تازه جنوب را هم دارید، بازار ماهی فروشان آبادان یا همان پارک بازار ماهی در کنار رود اروند بهترین و بزرگترین بازار برای تهیه میگو و ماهی تازه صید شده است.
تقریبا به هر شهر بزرگی از ایران قدم بگذارید، یک بازار سنتی یا محلی در آن پیدا می‌کنید که از تاریخ و هویت و فرهنگ مردم آن منطقه حکایت می‌کند.
اگر عاشق خرید کردن و گرفتن سوغاتی و یادگاری باشید که این بازارها بهشتی برای شماست و در غیر این صئرت هم قدم زدن در دالان‌های زنده‌ی این بازار های سنتی ایران خالی از لطف نیست.
