ممکنه فکر کنین که آغاز گرافیک دیزاین مربوط به قرن بیستم باشه. زمانی که تکنولوژی و تبلیغات این امکان رو برای دیزاینرا بوجود میاره که پوستر، لوگو، وبسایت یا ... طراحی کنن. اما درواقع ریشه‌های گرافیک‌دیزاین در تاریخ عمیق‌تر از این حرفاست.
شاید بشه گفت اولین باری که گرافیک‌دیزاین متولد شد، مربوط به زمانی باشه که مردم می‌خواستن جذابیت دست‌نوشته‌های خطی رو بیشتر کنن. مخصوصا متون مقدس مثل انجیل یا نسخه‌هایی که برای پادشاهان ارزش بسیاری داشتن.
خب حق بدین که اگر نسخه‌های خطی فقط متن باشن، هم برای بسیاری که آشنا نبودن قابل خوندن نبود و هم اینکه خسته‌کننده میشدن. به خاطر همین مردم اون دوره تصمیم گرفتن که حاشیه‌ها و تصاویری برای نسخه‌های خطی طراحی کنن تا اونها رو از یکدستی و سادگی دربیارن و مردم ترغیب بشن که کتاب مقدس رو بخونن و رستگار بشن!
یکی از اولین نمونه‌ها، مربوط به متونی بود که مصری‌ها برای افراد مرده روی رول‌های پاپیروس طراحی می‌کردن و اونها رو در مقبره‌ی فرد مرحوم قرار میدادن تا از شر بلایای آخرت حفظش کنن.
بعدها در اروپا در قرون وسطی، اتاق‌هایی بوجود اومد که بهشون می‌گفتن اتاق‌های نوشتن (Writing Rooms) که در این اتاق‌ها نسخه‌های خطی طراحی و دیزاین می‌شدند. فردی مسئولیت سرپرستی این اتاق‌ها رو به عهده داشت و تسک‌های مختلف از قبیل محتوا، دیزاین و تولید رو به دیگران محول و مدیریت می‌کرد.
در این دوره، طیف وسیعی از پیج‌دیزاین‌ها، ایلاستریشن‌ها، تایپوگرافی‌ها و تکنیک‌های تولید متون بوجود اومد. شرایط دشوار سفر باعث شد که در اون دوران هر منطقه سبک‌های دیزاین خودش رو داشته باشه. برای مثال یکی از برجسته‌ترین اونها، سبک هایبِرنو-سَکسِن (Hiberno-Saxon style) ایرلندی و انگلیسیه که در قرن هفتم رایج شد.
راهبان ایرلندی وقتی به شمال انگلستان رفتن، این سبک رو با خودشون به اونجا بردن. ویژگی‌های این سبک استفاده از اشکال هندسی، سطوح فلت و رنگی، و الگوهای درهم‌آمیخته و پیچیده است که در اکثر طرح‌هاشون دیده میشه.
یکی از جالب‌ترین و جذاب‌ترین‌های سبک هایبِرنو-سَکسِن، Book of Kells هست که یک کتاب مقدسه و در چهار بخش به شرح زندگی مسیح می‌پردازه. نام این کتاب از یک صومعه در ایرلند گرفته شده. اما نکته‌ی جالب این کتاب چیه؟ طراح در برخی از صفحه‌ها دو حرف اول Christ (مسیح) رو با حروف یونانی یعنی خی (Chi) و رو (Rho) طراحی کرده. (عکس مربوط به حروف رو لینک کردم)
فیلیپس مگز (Philip B. Meggs) که یک دیزاینر ، استاد و مورخ آمریکایی و نویسنده‌ی کتاب تاریخ گرافیک‌دیزاین هست در این مورد میگه «این طراحی یک پارادایم بود که نشون میداد چگونه یک فرم گرافیکی میتونه استعاره‌ای از تجربه‌ی روحانی باشه و به وضوح ماهیت محتوای معنوی و مذهبی رو انتقال بده.»
از نظر من این دیزاین میتونه یک نوع طراحی لوگو در قرون وسطی به حساب بیاد! نظر شما چیه؟
تو ایران خودمون هم دیزاین دست‌نوشته‌ها و کتب در قرن‌های ۱۰ تا ۱۵ متداول بود. با استفاده از تکنیک نقاشی مینیاتور که یکی از تکنیک‌های حرفه‌ای و جذاب اون دوره محسوب میشه، بسیاری از کتاب‌های شاعران مانند خمسه نظامی طراحی میشد.
در نقاشی مینیاتور، اشکال و فیگورهای انسانی به صورت دوبعدی و خیلی لطیف طراحی میشدن و متن به شکل خوشنویسی شده در گوشه‌ی صفحه قرار می‌گرفت. جالبه بدونین که در نقاشی مینیاتور بُعد وجود نداره و برای نشون دادن جلوتر و عقب‌تر بودن عناصر ، اونها رو در راستای عمودی (بالا و پایین) قرار میدادن.
تا اینجا هر چیزی که گفتم مربوط به نسخه‌های خطی بوده. زمانی که تکنیک‌های چاپ پیشرفت کرد، علاوه بر روش‌های مختلف چاپ، انواع تایپوگرافی‌ها هم بوجود اومد که در یادداشت بعدی در موردشون می‌نویسم.
منابع:
https://www.britannica.com/art/graphic-design
https://digital.bodleian.ox.ac.uk/
https://www.bl.uk/collection-items/lindisfarne-gospels#
و ویکی‌پدیا!
