تا به حال شده کسی به شما بگوید: «بیایید در کره ماه زمین بخرید، چون در آینده همه به آنجا مهاجرت میکنند»؟ احتمالاً میخندید. اما دو سال پیش، دقیقاً همین اتفاق در اینترنت افتاد. مردم میلیاردها تومان پول دادند تا در جایی که وجود خارجی نداشت، «زمین» بخرند. اگر هیچوقت نفهمیدید ماجرای این زمینهای مجازی چه بود و چرا الان کسی حرفی از آنها نمیزند، این مطلب داستان عجیبترین حباب قرن را به زبان ساده برایتان تعریف میکند.
بیایید خیلی ساده شروع کنیم. بازی «منچ» یا «مونوپولی» را تصور کنید. در این بازیها شما یک صفحه دارید که خانهبندی شده است.
حالا تصور کنید یک شرکت آمد و گفت:
"ما یک دنیای جدید در اینترنت ساختهایم (مثل یک بازی کامپیوتری بزرگ). این دنیا خیابان دارد، پارک دارد و پاساژ. اسمش را هم گذاشتهایم متاورس (Metaverse)."
آنها نقشه این دنیای دیجیتال را قطعهقطعه کردند و گفتند:
"هر کس میخواهد، میتواند یکی از این مربعهای روی نقشه را بخرد. سندش هم به نام خودتان ثبت میشود (به صورت NFT یا همان سند دیجیتال). شما میتوانید در زمینتان خانه بسازید، فروشگاه بزنید یا اجارهاش دهید."
تا اینجا همه چیز شبیه یک بازی بود. اما وقتی پای پول واقعی وسط آمد، ترسناک شد.
شاید بپرسید: «آخه کی برای یک عکس توی کامپیوتر پول میده؟»
جواب یک کلمه است: ترس از جا ماندن (FOMO).
تبلیغاتچیها یک دروغ بزرگ گفتند: "متاورس، آیندهی اینترنت است. همانطور که ۲۰ سال پیش اگر در شمال تهران زمین میخریدید الان میلیاردر بودید، الان هم اگر در متاورس زمین بخرید، نوههایتان پادشاهی میکنند!"
اتفاقات عجیبی افتاد:
یک قطعه زمین در پلتفرمی به نام "Decentraland" به قیمت ۲.۴ میلیون دلار (بیشتر از ۱۰۰ میلیارد تومان!) فروخته شد.
خوانندههای معروفی مثل "اسنوپ داگ" در متاورس خانه ساختند و مردم صف کشیدند تا با پرداخت پولهای کلان، زمینِ کناریِ او را بخرند تا "همسایه" او شوند!
شرکتهای بزرگ (مثل آدیداس و سامسونگ) زمین خریدند تا شعبه مجازی بزنند.
همه فکر میکردند تا سال ۲۰۲۵، ما دیگر سر کار نمیرویم؛ عینک واقعیت مجازی میزنیم و در زمینهای خودمان در متاورس زندگی میکنیم.
امروز که این متن را میخوانید، قیمت آن زمینهای چند میلیاردی، گاهی به اندازه یک پیتزا هم نیست! حدود ۹۵٪ ارزششان پودر شد. اما چرا؟
ارزش املاک در دنیای واقعی به «پاخور» آن است. مغازه در بازار تهران گران است چون آدمها آنجا هستند.
در متاورس، زمینها فروخته شد، اما آدمها نیامدند. گزارشها نشان داد که Decentraland در برخی روزها کمتر از ۴۰ کاربر همزمان فعال داشته است! تصور کنید میلیونها دلار خرج ساختن پاساژی کردهاید که فقط ۴۰ نفر در آن قدم میزنند.
وعده متاورس، زندگی در دنیایی شبیه فیلم "Ready Player One" بود. اما واقعیت؟ کاراکترهای لگویی بدون پا و گرافیکی که یادآور بازیهای سال ۲۰۰۵ بود. کاربران معمولی (نه سرمایهگذاران) هیچ جذابیتی برای ماندن در این محیطهای سنگین و زشت ندیدند.
با ریزش بازار ارزهای دیجیتال، اعتماد به داراییهای دیجیتال (NFT) از بین رفت. و تیر خلاص؟ ظهور هوش مصنوعی (AI).
ناگهان سرمایهگذاران و غولهای تکنولوژی (حتی خودِ مارک زاکربرگ) فهمیدند که هوش مصنوعی خیلی واقعیتر، کاربردیتر و پولسازتر از متاورس است. بودجهها شیفت شد و متاورس به بایگانی رفت.
نه کاملاً، اما «تبِ» آن مُرد.
تکنولوژی واقعیت مجازی (VR) و واقعیت افزوده (AR) همچنان پیشرفت میکند (به هدست ویژن پرو اپل نگاه کنید). اما آن رویای «خرید زمین و میلیاردر شدن» تمام شد. متاورس احتمالا در آینده در قالب بازیها یا جلسات کاری تخصصی ادامه حیات میدهد، نه به عنوان جایی برای زندگی دوم.
داستان زمینهای متاورس، درس بزرگی به ما داد: «مالکیت بر توهم، سرمایهگذاری نیست.»
بسیاری از کسانی که پولشان را در متاورس باختند، کسانی بودند که میخواستند یکشبه ره صدساله را بروند. آنها به جای اینکه روی چیزهای واقعی سرمایهگذاری کنند، روی «جو» (Hype) سرمایهگذاری کردند.
در دنیای دیجیتال، تنها زمینی که واقعاً متعلق به شماست و ارزشش روز به روز بیشتر میشود، «وبسایت شخصی» شماست.
سند وبسایت (دامین) واقعاً به نام شماست.
مشتریانش واقعی هستند (آدمهایی که در گوگل سرچ میکنند).
درآمدش واقعی است (پول نقد، نه ارز دیجیتالِ خیالی).
اگر کسبوکاری دارید، به جای اینکه دنبال خرید زمین در کرهی ماه (متاورس) باشید، همینجا روی زمین سفت (وبسایت خودتان) میختان را بکوبید. این تنها ملکی است که هیچ حبابی آن را تهدید نمیکند.
زمین متاورس شاید روزی دوباره ارزشمند شود (شاید هم نه)، اما وبسایت شما همین امروز میتواند برایتان پول نقد بسازد.
