دیرگدازها مواد سرامیکی هستند که قابلیت تحمل دمای بیش از 1000 درجه سانتی گراد را دارند بدون آنکه در خواص فیزیکی و شیمیایی آنها تغییری اتفاق بیفتد.
دیرگدازی یک ماده معیاری برای بیان محدوده دمای قابل استفاده از آن است.
به فرایند نصب دیرگدازها نسوز چینی گفته می شود. در نسوزچینی معمولا از یک لایه عایق به عنوان لایه آستر برای اطمینان از انتقال نیافتن حرارت به دیواره استفاده می شود. ولی لایه ای که در معرض مواد داخل کوره است باید متراکم باشد تا مقاومت بیشتری در برابر ضربه و فشار داشته باشد.
در صورت آجرچینی بیشتر از آجر عایق و در صورت استفاده از دیرگدازهای بی شکل از جرم های عایق به عنوان آستر استفاده می شود. امکان ترکیب لایه های جرم و آجر با یکدیگر نیز وجود دارد.
جرم ها یا دیرگدازهای بی شکل تراکم و مقاومت به سایش کمتری نسبت به آجرها دارند.
بنابراین در صورت وجود سایش و فشار بر دیرگدازها استفاده از آجرهای متراکم پیشنهاد می شود.
انکرها در دو نوع سرامیکی و فلزی استفاده می شوند. برای دمای بیش از 1200 درجه سانتی گراد یا شرایط با خوردگی بالا ، استفاده از نوع سرامیکی پیشنهاد می شود. انتخاب و نصب نادرست انکرها می تواند منجر به ریزش دیرگدازها شده و در نتیجه خسارت سنگینی ایجاد شود.
انکرها پیش از اجرای لایه دیرگداز بی شکل ، مانند انواع جرم ها و الیاف سرامیکی به دیواره اتصال داده می شوند تا سطح تماس دیرگداز با دیواره افزایش یابد و از ریزش جرم جلوگیری شود.
نکات مهم در خصوص استفاده از انکرها:
استفاده بیش از اندازه از انکرها به همان میزان مضر است که استفاده از تعداد کم آن مخرب است. موقعیت نصب انکرها بر اساس محل نصب و وزن دیواره دیرگداز متفاوت است. فاصله بین مراکز انکرها بین 15 تا 40 سانتی متر متغیر است. در صورت کم بودن این فاصله به دلیل افزایش ترک ها ، امکان ریزش افزایش پیدا می کند و در صورت زیاد بودن فاصله نیز عملکرد آن مطلوب و مفید نخواهد بود.
حد فاصل مناسب بین انکرها در سقف حدود 30 سانتی متر و در دیواره نیز 40 سانتی متر است.
بهتر است انکرها در یک راستا نباشد تا منجر به ایجاد ترک های طویل و موازی نشود. باید الگوی چیدمان به گونه ای باشد که بتوان تصویر یک لوزی یا مربع را با انکرها ترسیم کرد.
چیدمان های درست برای انکر فلزی:
ارتفاع انکر تا حداکثر سه چهارم ضخامت جداره دیرگداز پیشنهاد می شود و کل بدنه انکر باید داخل جرم دیرگداز قرار گیرد.
انکرها از جنس فولادهای آلیاژی ضد زنگ ساخته می شوند و دمای کاری آنها با توجه به نوع و ترکیب آلیاژ متفاوت است. جوش دادن انکر به جداره باید با الکترودی با قطر مناسب انجام شود. همچنین باید به جنس انکر و جداره نیز دقت کرد.
به جای انکرهای فلزی از بلوک های انکردار پیش ساخته نیز می توان استفاده کرد. مزیت این نوع انکرها، نصب و تخریب سریع تر لایه دیرگداز است.
انکرهای سرامیکی برای دمای بیش از 1100 درجه سانتی گراد و یا شرایط محیطی خورنده مناسب هستند. تحمل بار سنگین و امکان افزایش ضخامت لایه دیرگداز از دیگر مزیت های انکرهای سرامیکی است.
برای آجرهای سرامیکی بین 4 تا 6 انکر در هر متر مربع پیشنهاد می شود. انکرهای سرامیکی بر خلاف انکرهای فلزی امکان جوشکاری و اتصال مستقیم به جداره را ندارند. بنابراین باید از یک نگه دارنده که می تواند به جداره جوش یا پیچ شود استفاده کرد.
آلومینا، سیلیس و منیزیت اکسیدهای اصلی مورد استفاده در ساخت محصولات دیرگداز هستند. از ترکیبات دیگری مانند اکسید کلسیم و زیرکنیا، کارباید سیلیسیم نیز در محصولات دیرگداز پیشرفته استفاده می شود.
اکسیدهای فلزی به صورت خالص عموما دمای ذوب بسیار بالایی دارند ولی خالص سازی و استفاده از آنها به تنهایی برای ساخت قطعات دیرگداز ، صرفه اقتصادی ندارد. بنابراین از مواد معدنی یا ترکیبات حاصل از پخت و فراوری آنها استفاده می شود. این مواد با در نظر گرفتن نوع و درصد اکسیدهای اصلی و گدازآور موجود در آنها محدوده دمای ذوب گسترده ای دارند.
