حضرت الیاس؛ پیامبر سکوت، آتش و بازگشت
در تاریخ ادیان ابراهیمی، برخی نامها نه فقط یادآور یک شخصیت، بلکه حامل یک عهد، یک نور، و یک هشدارند. حضرت الیاس یکی از این نامهاست—پیامبری که در دلِ تاریکیِ پرستش بعل، صدای یکتاپرستی را زنده نگه داشت.
جایگاه حضرت الیاس در متون عبری
در کتابهای عهد عتیق، بهویژه «کتاب اول پادشاهان» و «کتاب دوم پادشاهان»، حضرت ایلیا (אליהו) به عنوان پیامبری نیرومند و خستگیناپذیر معرفی میشود. او در برابر کاهنان بعل ایستاد، معجزاتی چون نزول آتش از آسمان و زنده کردن فرزند زن بیوه انجام داد، و در نهایت بدون مرگ جسمانی، با ارابهای آتشین به آسمان برده شد.
در کتاب ملاکی، بازگشت او پیش از «روز بزرگ و وحشتناک خداوند» وعده داده شده است. این وعده، در سنت یهودی، به انتظار ظهور مسیحا گره خورده و حضرت الیاس را به نماد بازگشت و تطهیر بدل کرده است.
حضرت الیاس در قرآن و سنت اسلامی
در قرآن کریم، حضرت الیاس با احترام و تقدیس یاد شده:
> «وَ إِنَّ إِلْیاسَ لَمِنْ الْمُرْسَلِینَ» (صافات، 123)
> «وَ زَکرِیا وَ یحْیى وَ عِیسَى وَ إِلْیاسَ کلٌّ مِّنَ الصَّالِحِینَ» (انعام، 85)
در تفاسیر اسلامی، او پیامبری است که قوم خود را از پرستش بعل بازداشت و به یکتاپرستی دعوت کرد. برخی منابع او را با حضرت ادریس یا خضر مرتبط دانستهاند، اما در هر صورت، جایگاه او در زمرهٔ صالحان و فرستادگان الهی تثبیت شده است.
در عرفان و فلسفهٔ اسلامی
در حکمت اشراق، شیخ شهابالدین سهروردی از پیامبران نوری یاد میکند—و حضرت الیاس، بهعنوان پیامبری که در سکوت و خلوت کوهها با خدا راز میگوید، در این سنت جایگاهی ویژه دارد. او نماد کسی است که در عصر فراموشی، یاد خدا را با دعا و آتش زنده نگه میدارد.
پاسخ به تحریفهای مدرن
در برخی آثار داستانی معاصر، از جمله رمانهایی با رویکرد روانشناختی یا فلسفی، شخصیت حضرت الیاس به شکلی غیرواقعی و تحریفشده تصویر شده است. این نوع بازنمایی، اگر بدون مطالعهٔ منابع اصلی و بدون احترام به جایگاه دینی باشد، میتواند موجب سوءتفاهم و بیعدالتی در روایت تاریخی شود.
دفاع از حقانیت حضرت الیاس، نه با جدل، بلکه با بازگشت به منابع معتبر، مطالعهٔ تطبیقی، و گفتوگوی محترمانه ممکن است. او پیامبری بود که در عصر تحریف، صدای توحید را زنده نگه داشت—و امروز نیز، در دلِ کسانی که به نور ایمان دارند، زنده است.
---
منابع پیشنهادی برای مطالعه بیشتر:
- کتاب مقدس عبری (Tanakh)، بهویژه کتابهای اول و دوم پادشاهان و کتاب ملاکی
- قرآن کریم، سورههای صافات و انعام
- تفسیر المیزان، علامه طباطبایی
- حکمتالاشراق، شیخ شهابالدین سهروردی
- دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، مدخل «الیاس»
- کتاب «پیامبران در قرآن»، دکتر محمدعلی رضایی اصفهانی
- مقالات تطبیقی در نشریات الهیات و ادیان تطبیقی
...
