فروشگاه‌ها و شرکت‌های بزرگ در دنیا، از ترفند‌های خاصی برای جذب مشتری و فروش بیشتر استفاده می‌کنند. یکی از رایج‌ترین شیوه‌های آن، دادن تخفیف های ویژه به مشتریان در مناسبت‌های خاص است. جمعه سیاه (Black Friday) یا همان بلک فرایدی یکی از این رویداد‌های فروش ویژه با تخفیف زیاد است که در اکثر نقاط جهان برگزار می‌شود. اما بلک فرایدی ۱۴۰۰ چه روزی است و فلسفه این روز چیست؟
همچون سایر کشورهای جهان، در ایران نیز چنین مناسبتی وجود دارد و برخی سایت‌های اینترنتی، تخفیف های ویژه‌ای را بر روی کالا‌های خود اعمال می‌کنند. این روز در تقویم شمسی سال ۱۴۰۰، با ۵ آذر ماه مصادف است و چیزی به فرا رسیدن این رویداد جهانی نمانده است. اما چه فلسفه‌ای پشت این کار است و چرا به این روز جمعه سیاه می‌گویند؟ علت این رویداد، داستان جذابی است که در ادامه آن را توضیح خواهیم داد.
بلک فرایدی یک رویداد تخفیفی بزرگ در جهان است که به آخرین جمعه از ماه نوامبر هر سال میلادی اطلاق می‌شود. جمعه سیاه امسال مصادف است با روز جمعه ۵ آذر ماه ۱۴۰۰. جمعه سیاه در اصل فردای روز شکرگزاری (آخرین پنج شنبه ماه نوامبر) در آمریکا است که مردم آن را به عنوان لحظه‌ای برای شروع خرید‌های کریسمس می‌دانند. در این روز طیف گسترده‌ای از مردم در صف خرید فروشگاه‌های بزرگ قرار می‌گیرند تا محصولات آن‌ها را با تخفیف‌های ویژه بخرند.
این کار باعث می‌شود که شاهد حجم گسترده‌ای از مردم باشیم که تمام خرید‌های خود را به چنین روزی موکول کرده‌اند. به همین دلیل این روز از سال، شلوغ‌ترین روز برای فروشندگان است؛ که از ابتدایی‌ترین ساعت‌های صبح باید فعالیت خود را آغاز کنند.
بلک فرایدی یک روز تعطیل نیست؛ اما فراگیر شدن آن باعث شده که تمامی مردم آن را یک روز تعطیل غیر رسمی بدانند. به همین دلیل اکثر شرکت‌ها در چنین روزی به کارکنان خود مرخصی می‌دهند تا خرید‌های سال نو را انجام دهند. منشا اصلی پیدایش این سنت، کشورهای آمریکای شمالی است. اما به تدریج بلک فرایدی تبدیل به یک سنت جهانی شد و امروزه شاهد برگزاری چنین رویدادی در کشورهای مختلفی از جهان هستیم. البته در برخی از کشور‌ها به جمعه سیاه حراج جمعه نیز گفته می‌شود.
رویداد‌های جهانی بسیاری وجود دارد که هر ساله در کشورهای خاص و یا در کل جهان برگزار می‌شوند. منشا پیدایش چنین سنت‌هایی، یک اتفاق یا واقعه خاص است که سبب نام گذاری آن‌ها می‌شود. اما چه ارتباطی بین «جمعه سیاه» و حراج فروشگاهی وجود دارد و چرا به همچین روزی صفت «سیاه» را داده‌اند؟
چون اصولاً صفت سیاه در فرهنگ های مختلف، به روز‌های نحس و بدشگون اشاره دارد. در ارتباط با منشا پیدایش بلک فرایدی نیز، روایت‌های متعدد و جذابی وجود دارد که در ادامه آن‌ها را بازگو خواهیم کرد.
اولین روایت، به روز ۲۴ سپتامبر سال ۱۸۶۹ میلادی اشاره دارد. در آن روز بسیاری از مردم ورشکست شده و سرمایه‌های خود را از دست دادند. داستان از این قرار بود که، دو شخص با نام‌های «جیمز فیسک» و «جی گولد» خرید‌های عمده‌ای از طلا را انجام داده و انحصار موقت بازار آن را در دست می‌گیرند.
این اتفاق پس از جنگ داخلی آمریکا رخ داد و دولت نتوانست آن را کنترل کند. به همین دلیل برای تثبیت قیمت طلا، حجم زیادی را روانه بازار کرد و مردم زیادی دچار ورشکستگی شدند. این خاطره تلخ سبب شد تا مردم چنین روزی از تاریخ آمریکا را جمعه سیاه بنامند.
اولین کاربرد رسمی عبارت بلک فرایدی توسط مجله «مدیریت و نگهداری کارخانه» در نوامبر ۱۹۵۱ استفاده شد. موضوع این مجله، به اقدام دسته جمعی کارگرانی اشاره داشت که با بهانه‌های مختلف جمعه را مرخصی می‌گرفتند. چون در تقویم میلادی روز‌های شنبه و یکشنبه تعطیلی رسمی است.
از طرفی هم روز شکرگزاری مصادف بود با آخرین پنج شنبه ماه نوامبر هر سال. در این بین تنها جمعه تعطیل نمی‌شد که کارگران سعی داشتند با بهانه‌های مختلف بر سر کار نرفته و تعطیلاتی چهار روزه داشته باشند. بنابراین این جمعه، روزی نحس برای صاحبان کارخانه و مشاغل بود.
در بین حسابداران رایج است که اگر صورت سود و زیان آن‌ها دچار ضرر شود، از جوهر قرمز برای ثبت آن استفاده می‌کنند. اما اگر این صورت مالی به سود ختم شود، با جوهر مشکی آن را در دفاتر خود ذکر می‌کنند. این حسابداران همیشه فردای روز شکرگزاری، صورت سود و زیان خود را مشکی علامت گذاری می کردند؛ چون میزان فروش و خرید‌های سال نو افزایش می‌یافت.
به همین دلیل بین خود چنین روزی را بلک فرایدی می‌خواندند که رنگ سیاه آن، به جوهر مشکی استفاده شده در ثبت سود اشاره دارد. به همین دلیل میزان خرید این روز برای اقتصاددانان بسیار مهم است. چون افزایش خرید‌ها در این روز را معیاری برای بهبود اوضاع اقتصادی و کاهش آن را، نشانی از کاهش توان خرید جامعه می‌دانند.
فردای روز شکرگزاری مردم به خیابان‌ها می‌رفتند تا خرید‌های سال نو را انجام دهند. این حجم زیاد از مردم باعث ایجاد ترافیک و شلوغی در سطح شهر می‌شد و دردسر‌های زیادی را برای پلیس به وجود می‌آورد. به همین دلیل در سال ۱۹۶۱ بود که پلیس فیلادلفیا و پنسیلوانیا از عبارت «بلک فرایدی» برای این روز جمعه استفاده کرد.
این عبارت به تدریج توسط نیویورک تایمز و دیگر اصحاب رسانه استفاده شد و مردم چنین روزی را فرصتی طلایی برای خرید می دانستند. روزی که سرآغاز شادی برای مردم بود و فصل خرید‌های کریسمس به حساب می‌آمد.
اهمیت دادن به سنت بلک فرایدی و برگزاری سالیانه آن، تبدیل به فرصتی برای رقابت فروشگاه‌های بزرگ شد. اگرچه جمعه سیاه تنها به یک روز خاص در تقویم میلادی اشاره دارد، اما فروشنده‌ها یکی دو روز زودتر دست به حراج محصولات خود می‌زنند.
بعضی از مغازه‌داران از روز عید شکرگزاری فروش با تخفیف ویژه محصولات خود را شروع کرده و از روش‌های خاص برای جلب مشتری استفاده می‌کنند. اما ساعت کاری تعدادی دیگر از ۱۲ بامداد روز جمعه شروع شده و تا واپسین ساعات شب بعد ادامه دارد.
پس به طور کلی نمی‌توان رویداد بلک فرایدی را محدود به ساعات و روزی مشخص دانست. چون مهمتر از زمان آن، نوع برگزاری و فرصت خرید جذابی است که برای خریداران فراهم می‌کند. به همین دلیل از آخرین پنج شنبه ماه نوامبر (روز عید شکرگزاری) به مدت ۴ الی ۵ روز شاهد رویداد حراج جمعه در فروشگاه‌های متعدد هستیم.
با گسترش خرید‌های اینترنتی و طولانی شدن تعداد روز‌های بلک فرایدی، زمینه مناسبی برای درآمدزایی فروشگاه‌های آنلاین به وجود آمد. آمار خرید‌های اینترنتی روز به روز بیشتر می‌شد و همین موضوع باعث شد تا صاحبان فروشگاه‌های اینترنتی، به فکر برگزاری چنین حراجی در سایت‌های خود باشند. به همین دلیل در سال ۲۰۰۵، شیوه جدیدی از حراجی‌ها در اینترنت به وجود آمد و سود حاصل از فروش آنلاین سال به سال بیشتر شد.
یکی از برندگان این حراج اینترنتی، «جف بزوس» رئیس سایت آمازون بود که با ثبت فروش فوق‌العاده ۹۹. ۶ میلیارد دلار در «دوشنبه سایبری»، توانست عنوان ثروتمندترین فرد روی جهان را برای خود کسب کند. از این دوران بود که اصطلاح «دوشنبه آنلاین» بر سر زبان‌ها افتاد و تبدیل به فرصتی برای درآمدزایی فروشگاه های اینترنتی شد.
اما این موفقیت‌ها محدود به سایت آمازون نبود و به تدریج شرکت‌های بزرگ خدماتی و مسافربری نیز وارد عرصه رقابتی شدند. این سایت‌ها حراج های اینترنتی خود را در اولین دوشنبه پس از روز شکرگزاری برگزار می‌کردند. بدین ترتیب برای انجام خرید‌های سال نو و استفاده از تخفیفات، دیگر لازم به مراجعه فیزیکی و دعوا با دیگر خریداران نبود.
افراد از ساعت‌ها قبل کالای مورد نظر خود را انتخاب و قیمت‌ها را با یکدیگر مقایسه می‌کردند. این خرید‌ها به مراتب از خرید‌های فیزیکی روز Black Friday راحت‌تر و امن‌تر است. جالب است بدانید که محصولات ارائه شده در دوشنبه سایبری، تنها محدود به کالا‌های دیجیتال نیست و هر سایت با هر نوع خدماتی می‌تواند چنین حراجی را برگزار کند.
خشونت های روز Black Friday
فرض کنید فروشگاهی یک تلویزیونی ۱۰ میلیون تومانی را در روز بلک فرایدی با قیمت ۳ میلیون تومان بفروشد. در چنین شرایطی حتی افراد بی‌نیاز به تلویزیون نیز، برای خرید آن وسوسه می‌شوند. حال چنین شرایطی را برای تعداد زیادی از وسایل و لوازم خانگی تصور کنید.
پس فروشندگان در چنین روزی باید منتظر صف‌های طولانی از جمعیت و هجوم مردم به سمت فروشگاه‌های خود باشند. تلاش برای تصاحب کالای تخفیف خورده، باعث درگیری بین خریداران و سر و صدای اضافی می‌شود. خشونت‌ها و درگیر‌های رخ داده در این روز، یکی از دلایلی بود که پلیس‌ها برای نامگذاری آن از عبارت «بلک فرایدی» استفاده کردند.
آمار‌ها نشان داده است که هجوم خریداران به فروشگاه‌ها در روز جمعه سیا، باعث کشته و مجروح شدن صد‌ها نفر شده است. نمونه‌ای از آن، درگیری خریداران در سال ۲۰۱۰ و در فروشگاه‌های زنجیره‌ای وال مارت بود که باعث کشته شدن ۱۰ نفر و مجروحی ۱۱۱ نفر شد. فاجعه‌ای دیگر مربوط به سال ۲۰۰۸ بود که نگهبان فروشگاه زیر پای هجوم ۲۰۰۰ خریدار، خفه شد!!
درگیری بر سر جای پارک، دزدی‌های صورت گرفته، گران فروشی، تنش‌های به وجود آمده بین خریداران روز حراج جمعه، تنها بخشی از جرایم رخ داده در این روز هستند. پس باید به پلیس برای انتساب چنین عبارتی به این روز شلوغ، حق داد. چون به همان اندازه که فرصتی طلایی برای خرید دیگران است، جز سیاهی و بد شگون بودن برای پلیس چیزی ندارد.
فلسفه اصلی حراج جمعه فروش تمامی محصولات با تخفیف ویژه است. تخفیفی که به اقشار مختلف جامعه کمک کند تا خرید‌های سال نو خود را با قیمتی مناسب بخرند. از طرفی دیگر این موضوع به خالی شدن انبار فروشگاه‌ها کمک کرده و از انباشت سرمایه جلوگیری می‌کند. چون فروشگاه‌ها حاشیه سود کمتر را به خاک خوردن جنس در انبار ترجیح می‌دهند.
از طرفی برخی اجناس در فروشگاه وجود دارد که مدت زمان زیاد از عرضه آن گذشته است. پس این فرصتی می‌شود که صاحبان این فروشگاه، در کنار کالا‌های پر تقاضا خود، این چنین کالا‌هایی را به مردم بفروشند. پس هر معامله‌ای در روز جمعه سیاه، برد برد نیست و باید در خرید خود دقت داشته باشید. اما این سنت فروش با تخفیف روز به روز فراگیرتر شد و فروشگاه‌ها برای شرکت در این رویداد، از ترفند‌های جدیدتری استفاده کردند. یکی از این روش‌ها، فروش کالا‌های Doorbuster بود.
به کالا‌های با تخفیف ویژه در اصطلاح Doorbuster می‌گویند. تخفیف این کالا‌ها به قدری قابل توجه است که فروشندگان برای آن صف کشیده و تراکم جمعیتی آن‌ها منجر به شکسته شدن در فروشگاه می‌شود! واژه Doorbuster نیز از دو بخش Door به معنای «در» و Buster به معنی «انفجار یا شکستن چیزی» تشکیل یافته است؛ که به هجوم خریدارانی اشاره دارد که باعث شکسته شدن در می‌شوند.
تعداد این کالا‌ها محدود است و افراد زیادی خواهان آن هستند. اکثر فروشگاه‌ها محصولات برند و پرچم دار خود را به عنوان کالای Doorbuster تعیین می‌کنند که تخفیف آن‌ها به ۷۰ درصد نیز می‌رسد. پس با این حساب فروشندگان برای جلب مشتری در روز بلک فرایدی، حاضر می‌شوند که بعضی محصولات خود را حتی زیر قیمت خرید بفروشند.
قیمت تمامی کالا‌های تخفیف خورده در روز جمعه سیاه مناسب نیست و در این بین گران فروشی‌هایی نیز انجام می‌شود. فروشنده‌ها با افزایش سوری قیمت‌ها و اعمال تخفیف بر روی آن‌ها، محصول را با قیمتی عادی و حتی بیشتر به مردم می‌فروشند.
سایت WalletHub در این زمینه تحقیقاتی انجام داده و متوجه شده است که ۱۷ درصد کالا‌های فروش رفته در روز بلک فرایدی، قیمتی بیشتر از روز‌های عادی دارند و مشتری با این دیدگاه که تخفیف خورده، اقدام به خرید آن محصول می‌کند. در یک آمارگیری دیگر، ثابت شده که ۱۴ درصد از کالا‌های فروش رفته در روز جمعه سیاه، قیمتی مانند روز‌های عادی دارند. پس خیلی هم نباید بی‌گدار به آب زد و حتماً قبل از خرید، قیمت و کیفیت محصولات را با یکدیگر مقایسه کنید.
منبع: سرورپارس
