مینا کاری هنر درخشان ایرانی

میناکاری یکی از هنرهای صنایع دستی ایرانی است. هنر میناکاری بر پایه تزئین فلزاتی نظیر طلا، نقره، مس، ورشو، آهن و برنج با رنگ‌های مینایی است. رنگ‌های مینایی اکسیدهای فلزی هستند که با مواد شیشه‌ای مخلوط شده و پس از قرار گرفتن بر روی فلز در کوره پخته می‌شوند. لعاب مینا ماده‌ای است سخت و شیشه‌مانند که در میناکاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. شیوه‌های متداول هنر میناکاری عبارتند از: مینای خانه‌بندی، مینای نقاشی و مینا با زمینه حکاکی. در مینای خانه‌بندی یا مینای حجره‌ای، نقش اصلی با سیم‌های نازک فلزی که معمولا از جنس برنج است بر روی سطح فلز به‌وسیله لحیم نقره ثابت شده و طرح به‌صورت حجره در می‌آید و داخل آن با رنگ‌های مینایی پر شده و در کوره پخته می‌شود. در مینای نقاشی زمینه فلز را پس از پوشاندن با رنگ مینایی سفید در کوره می‌پزند. این مرحله تا سه بار انجام می‌گیرد که اصلاحا آن را سفیدکاری می‌نامند. پس از این مرحله شیء برای نقاشی آماده است. در مینا با زمینه حکاکی و قلم‌زنی نیز ابتدا نقش مورد نظر حکاکی و قلم‌زنی شده، سپس بر روی آن با لعاب‌های رنگین شفاف پوشانده می‌شود. در این حالت به‌علت شفاف بودن لعاب، هر قسمت از نقش که فرورفته باشد قشر لعاب در آن ضخیم‌تر و در نتیجه پررنگ‌تر شده و رنگ ظرف حالت سایه روشن پیدا می‌کند. این نوع مینا در طلاسازی‌ها و جواهرسازی‌ها با فلز طلا و نقره کاربرد بیشتری دارد.

10 نکته کلیدی برای شناخت مینای مرغوب با زیر ساخت فلز:

1. زیرساخت مینا باید یک‌نواخت و یک‌تکه بوده و فاقد قسمت‌های زائد و اضافی باشد.
2. لبه‌های زیرساخت باید عاری از رنگ سبز و سطح آن‌ها بدون تَرک بوده و تیز و برنده نباشد.
3. سطح اتکای ظرف، کاملاً صاف و یک‌دست باشد.
4. لعاب مینا باید فاقد ترک، پریدگی، پوسته، حباب، سوراخ و زبری باشد و غلظت آن ‌به‌گونه‌ای باشد که در همه قسمت ها یکسان بوده و دارای نقاط برجسته‌تر در سطح شی‌ء نباشد.
5. سطح ظرف مینا باید از درخشندگی کافی برخوردار باشد. شفافیت، براق بودن و صیقلی بودن ظروف مینا، نشان‌دهنده استفاده از رنگ مرغوب و خوب پخته شدن آن‌ها در کوره است ولی اگر هنگام دست کشیدن بر روی ظروف زبری و ناصافی احساس شد، نشانه کیفیت نامناسب آن‌ها است.
6. ضخامت رنگ در نقاشی و تزئین مینا یک‌نواخت باشد و رنگ‌های به‌کار رفته در مرزِ طرح‌ها، درهم ادغام نشده و هماهنگ باشد.
7. نقوش باید اصالت ایرانی داشته و در رنگ‌گذاری، طرح اصلی حفظ شده و قلم‌گیری با نهایت دقت انجام شده باشد. پرداز طرح‌ها و نقش‌ها بایستی تمیز و با ظرافت کار شده باشد.
8. پشت ظرف باید دارای لعاب مرغوب و با کیفیت و بدون زدگی و تَرک باشد.
9. اگر بر روی رنگ و یا لعاب داخل ظروف ترک‌خوردگی مشاهده کردید، نشان‌دهنده سوخته شدن ظرف در حین‌ کوره‌کاری است.
10. اثر مینای اصیل و مرغوب باید دارای رقم بوده، نام هنرمند، تاریخ و محل ساخت نیز بر روی آن حک شده باشد.