قهوه در کرونا

یکی از نخستین توصیه‌های پزشکی برای پیشگیری از ابتلا به کرونا و هم‌چنین بهبود علائم افراد مبتلا، مصرف نوشیدنی‌های گرم بوده است. البته تردیدهایی نسبت به این فرضیه وجود دارد و میان سازمان‌های پزشکی و بهداشتی برای تأیید یا رد آن اختلافاتی پدید آمده، تا جایی که یونیسف اعلام کرده انتشار این خبر کار آن‌ها نبوده است! با این حال این توصیه‌ها در همین چند هفته، سبک زندگی بسیاری از ماها را تغییر داده و به تعداد فنجان‌های چای و قهوه‌ی روزانه‌ی ما افزوده و موجب شده دریافتی کافئین روزانه افزایش پیدا کند. اما آیا مصرف قهوه به سیستم ایمنی بدن آسیب می‌زند یا آن را تقویت می‌کند؟

این سوال در هفته‌های اخیر بارها و بارها از متخصصان سلامت و کارشناسان حوزه‌ی قهوه پرسیده شده و دغدغه‌ای جدی به‌وجود آورده که «چند فنجان قهوه در روز به بدن آسیبی نمی‌رساند؟» در این یادداشت کوتاه نگاهی می‌کنیم به ارتباط کافئین با سیستم ایمنی بدن و این که چند فنجان قهوه در روز میزانی متعادل برای بدن به شمار می‌آید. تا مدت‌ها تصور می‌شد مصرف قهوه بر سلامتی انسان اثرات ناخوشایندی دارد، تا این که تحقیقات پزشکی یکی از پس از دیگری اثبات کردند که این فرضیات صحت ندارد. در همین چند سال اخیر شاهد مقالات و یادداشت‌ها و اخباری بودیم که به وضوح از «معجزه‌ی قهوه» برای سلامت انسان گفته و از تأثیر مثبت ۳ تا ۴ فنجان قهوه در روز بر بیماری‌های قلبی، کاهش سطح کلسترول، دیابت و غیره خبر داده‌اند و این که احتمال ابتلا به سرطان و بیماری‌های کبدی را کم‌تر می‌کند.حالا دیگر نوشیدن قهوه یکی از نیازهای اصلی زندگی انسان مدرن است و به طور میانگین هر روز ۲٫۲۵ میلیارد فنجان قهوه در سراسر دنیا نوشیده می‌شود. البته با تغییر در روند تقاضا در دنیا، پیش‌بینی می‌شود این عدد در ماه‌های آینده رشدی ۰٫۷ درصدی داشته باشد؛ که ظاهراً خانه‌نشینی آدم‌ها و توصیه‌ی مذکور مبنی بر مصرف نوشیدنی‌های گرم بر این سیر صعودی بی‌تأثیر نیست.

اما بد نیست نگاهی بیندازیم به چند یافته‌ی علمی جدیدتر که شاید تصویر ذهنی شفاف‌تری از «فایده‌ی قهوه» برای ما بسازد.

پروفسور کارلو سِلمی، رییس واحد هماتولوژی و ایمنی دانشگاه هیومنیتاس میلان، درباره‌ی اثرات کافئین بر سلامت می‌گوید: «کافئین، عنصر طبیعی موجود در قهوه، چای و کاکائو، می‌تواند سیستم مرکزی اعصاب انسان را تحریک کند. این عنصر بر سیستم ایمنی بدن نیز تأثیر می‌گذارد؛ در واقع نقش یک تعدیل‌کننده‌ی سیستم ایمنی را بازی می‌کند.»

البته نحوه‌ی این تعدیل دقیقاً قابل تعریف نیست اما پژوهش‌های انجام شده بر بیماران خودایمنی، آرتروز، نقرس و مبتلایان به آلرژی این‌طور نشان می‌دهند که این عنصر در کاهش التهاب و در نتیجه بهبود و نگهداری سیستم ایمنی تأثیر به‌سزایی دارد.

اما این داستان سر دیگری هم دارد. این که مصرف بیش از حد کافئین علاوه بر افزایش ضربان قلب و فشار خون و افزایش وزن، سطح کورتیزول یا هورمون استرس را بالا برده که این اتفاق می‌تواند بر عملکرد لنفوسیت‌ها تأثیر مخربی داشته باشد. لنفوسیت‌ها از مهم‌ترین سلول‌های درگیر در عملکرد سیستم ایمنی بدن هستند.

اما بالاخره «بیش از حد» یعنی چه‌قدر؟

متخصصان سلامت می‌گویند ۴۰۰ میلی‌گرم کافئین در روز ضرری برای سلامت بزرگسالان ندارد. این مقدار کافئین تقریباً معادل چهار فنجان قهوه‌ی دمی یا ۱۰ قوطی نوشیدنی‌ حاوی کولا یا دو قوطی نوشیدنی انرژی‌زا است.اما یادمان باشد که گفتیم قهوه‌ی «دمی»؛ بد نیست یادآوری کنیم که میزان کافئین موجود در قهوه به عوامل مختلفی بستگی دارد از جمله نوع دانه، ترکیب قهوه، روش و میزان برشته‌کاری، دستور تهیه و شیوه‌های سرو کردن قهوه. برای نمونه یک شات (۱ تا ۱٫۷۵ اونس) اسپرسو حدود ۶۵ میلی‌گرم کافئین دارد و یک فنجان (۸ اونسی) قهوه‌ی دمی، ممکن است از ۷۰ تا ۱۴۰ میلی‌گرم کافئین داشته باشد. معمولاً میانگین کافئین موجود در یک فنجان قهوه‌ی دمی ۹۵ میلی‌گرم در نظر گرفته می‌شود.با این حساب وقتی پرسش «چند فنجان قهوه در روز» را مطرح می‌کنیم، باید تعریف‌مان را از فنجان و قهوه، قدری دقیق‌تر بیان کنیم.