چرا پادکست به خوبی موزیک است

یا معرفی بهترین پادکست‌هایی که در یک سال گذشته پیدا کرده‌ام

می‌شد این نوشته را با یک پاراگراف در معرفی پادکست شروع کرد و بعد بهترین پادکست‌هایی که در یک سال گذشته مشترکشان شده‌ام را دسته‌بندی و فهرست کنم. برای هر کدام بگویم چه کسی آن را تولید می‌کند و بازه‌ی زمانی انتشارش چقدر است و … اما در این صورت، نوشته‌ی خسته کننده‌ای می‌شد؛ موافق نیستید؟ به هر حال در ادامه قرار نیست با چنین محتوایی روبرو شوید. پس تصمیم‌تان را بگیرید و اگر به پادکست علاقه‌مند هستید، مرورگر دستگاهی که به کمک آن این نوشته را می‌خوانید، آماده کنید چون قرار است به اعماق دنیای پادکست‌ها شیرجه بزنیم.

من محمدعلی طائبی هستم و شما قرار است در جریان تجربه‌ی شخصی یک ساله‌ی من در دنیای پادکست‌ها قرار بگیرید.

مثل خیلی چیزهای دیگری که به آن‌ها معتاد شده‌ام، درست معلوم نیست پای پادکست از کی به زندگی من باز شده اما حتما خیلی از آن روزها می‌گذرد. با این وجود، الان یک سال است که خیلی جدی به دنبال بهترین محتوا و اجرا در میان هزاران برنامه‌ی صوتی با کیفیتی هستم که با سلیقه، وقت و درگیری‌های ذهنی خودم نزدیک‌تر باشند. و ماجرا بعد از شنیدن داستان سریالی «مستر مایند» از کانال بی خیلی جدی‌تر شد.

محتوای کانال بی را علاقه‌مندی اصلی علی بندری، یعنی روزنامه‌نگاری تحقیقاتی؟! (Investigative Journalism) تشکیل می‌دهد. تعریف دقیقش را اگر بخواهید باید گوگل کنید اما چیزی که من از این سبک روزنامه‌نگاری فهمیدم، روایت عمیق و همراه با جزئیات زیاد از یک اتفاق واقعی است. شبیه یک رمان فشرده که در هیچ بخشی از داستان، تخیلات نویسنده وارد نشده باشد. مثلا «مسترمایند» (احتمالا از بهترین قسمت‌های کانال بی) داستان یکی از بزرگترین تبهکاران قرن ۲۱ را با روایتی بسیار جذاب از اول تا آخر تعریف می‌کند. داستان پر از جزئیات است و قسمت مهم ماجرا این است که شما حس می‌کنید علی به همه‌ی آن‌ها کاملا مسلط است. مدام از این طرف دنیا شوت می‌شوید به آن طرف. از قرار سری چند آدم کش در یک شب بارانی به اداره ی مرکزی FBI در واشنگتن دی‌سی . از فکرهای توی سر شخصیت اصلی می‌شنوید و استدلال‌های وکلا و قاضی‌ها. در خلال ماجراهای این پادکست با سیستم قضایی آمریکا خیلی بیشتر آشنا شدم. این‌که دادستان، قاضی، FBI و البته مجرمین کجای زنجیره‌ی جرم ایستاده‌اند و هر کدام چه طور عمل می‌کنند. جریان پول در دنیا چه طور کار می‌کند و خیلی چیزهای دیگر.

علی و تیم کانال بی آدم‌های خوشفکری هستند و کانال بی خیلی حرفه‌ای اداره می‌شود. (بد نیست نگاهی به کمپین جذب سرمایه‌اش در دونیت بیندازید.) کانال بی هر بار داستانی را از یک و گاهی چند منبع دست اول ترجمه می‌کند (خیلی هم نمی‌شود گفت ترجمه چون تیم کانال بی تاثیر جدی‌ای روی داستان‌ها دارند) لحن، کیفیت و نظم تولید، در کنار جذابیت‌های نوع محتوای کانال بی، آن را به اصلی‌ترین انتخاب‌های هر فارسی زبانی که به شنیدن پادکست‌ها علاقه دارد تبدیل کرده است. ۳۴ قسمت از کانال بی تا حالا منتشر شده که ۷ قسمت اون رو داستان سریالی مسترمایند تشکیل می‌دهد.

تنفس اول: بذارین یه چیزی درباره پادکست بهتون بگم. پادکست همه‌ی خوبی‌های موزیک گوش کردن رو داره (به جز البته اینکه ضرب گرفتن روی پا باهاش خیلی راحت نیست) به اضافه این‌که تکراری نمی‌شه و می‌تونه یکی از ابزارهایی باشه که شما باهاش در جریان اخبار قرار می‌گیرید یا می‌خندید یا چیز یاد می‌گیرید یا به فکر فرو می‌رید یا دانش عمومی خودتون رو به روز نگه می‌دارید.

پادکست می‌تونه چیزی باشه که قبل خواب برای رها شدن از همه‌ی فکر‌های خسته کننده‌ی روز باهاش همراه می‌شید یا بعضا دیده شده که آدم‌ها باهاش ترافیک کفری کننده‌ی عصرگاهی رو گذروندن (می‌دونم به نظرتون عجیب می‌آد، مگه کسی این روزها توی ترافیک می‌مونه؟) من خجالت نمی‌کشم از این‌که بگم خیلی وقتا حوصله‌ی خوندن ندارم. به نظرم مینیمالیسم جنبه‌های زیادی از زندگی ما رو فراگرفته و چه اشکالی داره گاهی به جای خوندن، خلاصه‌تر گوش بدیم؟

خب، برگردیم به موضوع پادکست‌ها.

رادیو گیک؛ پادکستی قدیمی‌ از یک آدم قدیمی اما خیلی به روز در دنیای فناوری در ایران.

جادی همیشه بوده توی وب و احتمالا قبل از اون. من حتی شنیدم جزء مهندسان اولیه اینترنت بوده (جاست کیدینگ) اما ویژگی اصلیش، علاقه‌مندی بین رشته‌ایش به موضوعاتی مثل آزادی، حقوق بشر، جامعه شناسی و مدیریت ه. جالب نیست؟ این‌که شما به آزادی از نگاه یک متخصص فناوری نگاه کنید که می‌تونه بهتون بگه تو یجاهایی از دنیا دعوای آدم‌ها سر اینه که آیا دولت حق داره برای پیدا کردن تروریست‌ها اطلاعات شهروندانش رو به صورت کلی شنود کنه یا نه (خیلی بیکارن به خدا) و جادی می‌تونه بهمون توضیح بده که اساسا همچین کاری از نظر فنی چه طور ممکن میشه.

هر قسمت رادیو گیگ معمولا بخش‌های مختلفی داره، با خبر شروع می‌شه بعد به قول خود جادی می‌رسیم به تقاطع تکنولوژی و جامعه و فضا یکم بین رشته‌ای و البته عمیق می‌شه. موزیک گوش می‌کنیم و جادی بهمون می‌گه این دو هفته در دنیای فناوری کیا کار بد یا خوب کردن و ما براشون دست می‌زنیم یا هو می‌کنیم. رادیو گیگ گاهی صدای مهمان داره، اغلب در موضوعاتی که جادی تخصص کافی نداره و کسی رو می‌شناسه که می‌تونه بهتر توضیح بده. رادیو گیگ یک خواهر هم به اسم رادیو جوراب شلواری داره که جادی اون‌جا به موضوعاتی می‌پردازه که در جامعه‌ی ما، حرف زدن درباره‌شون تابو محسوب می‌شه. مثل پریود (زشت نیست مثل من تا قبل از اولین رابطه‌تون هیچی راجع به پروید خانم‌ها ندونید؟) ۷۹ قسمت از رادیو گیگ تا الان منتشر شده، درسته که منظم نبوده ولی مداوم بوده.

پادکست‌های فارسی زیادی هستن که جدی یا لنگون لنگون دارن منتشر می‌شن و لونه‌شون رو توی ناملیک می‌تونید پیدا کنید. (من شنیدم که ناملیک کمک زیادی به تولید کنندگان پادکست می‌کنه.) اخیرا هم مشترک استرینگ کست شدم که تلاش می‌کنه موضوعات علمی رو به صورت ساده توضیح بده. جالبه. یا رادیو دیو که موضوعش ادبیات و موسیقی ه. با اینکه خیلی خوب تولید میشه ولی متاسفانه حرفه‌ای منتشر نمی‌شه و شما با اپلیکیشن‌های پادکست نمی‌تونید دنبالش کنید.

تنفس دوم: برای پادکست گوش کردن هزارجور راه و روش هست، ولی آدم‌هایی که مثل من وسواس فکری دارن (بدون قصد توهین) بهتون پیشنهاد می‌کنن که پادکست حرفه‌ای رو به صورت حرفه‌ای گوش کنین. میشه مثل هر کار دیگه‌ای که این روزها ما خوشمون میاد از توی تلگرام انجامش بدیم (مثل رفتن به توییتر) مشترک کانال تلگرام پادکست‌ها بشین. ولی حدس بزنین چی می‌شه؟ تلگرام یادش نمی‌مونه تا کجای یک پادکست رو گوش دادین (و به من اعتماد کنین، این موضوع زیاد پیش میاد) یا بلد نیست پادکست‌ها رو خیلی منظم (مثل شونه‌ی تخم مرغ یا به قول مصطفی رحماندوست، دونه‌های انار) سر وقت روی وای‌فای دانلود کنه، بهتون نوتیفیکیشن بده، توضیحات و لینک‌ها و عکس‌های همراه پادکست (شو نوت ها) رو یک‌جا جمع کنه تا وقتی هدفون رو گذاشتین توی گوش‌تون فقط کافی باشه دکمه‌ی پخش رو بزنید.

به جز این، برنامه‌های پادکست، بهترین جا برای پیدا کردن پادکست‌های خوب و جدید هستن. اگه آیفون دارید، برنامه‌ی Podcast خود گوشی به قدر کافی خوب هست و این روز‌ها بهتر هم شده. اگه اندروید دارید چون من کاربر همیشگیش نیستم نظر The Verge رو نقل می‌کنم (که منبع قابل قبولی در دنیای تکنولوژی محسوب میشه) Podcast Adict احتمالا بهترین چیزی ه که می‌تونید پیدا کنید. اما به نظر من، Pocket Cast بهترین برنامه برای گوش دادن پادکست ه (برای هر دو محیط iOS و اندروید) که البته رایگان نیست.

لطف دیگه‌ی استفاده از این برنامه‌ها اینه که به تولید کنندگان کمک می‌کنه آمار و اطلاعات خوبی از میزان رشد و نحوه‌ی استقبال ما به دست بیارن. (اگه شما پادکست تولید می‌کنید یا پادکستی که گوش می‌کنید توی iTunes نیست و بنابراین توی برنامه‌های مخصوص پادکست پیدا نمی‌شه، از خودتون بپرسید چرا؟ واقعا چرا؟)

من ماه هاست مشترک پادکست The Daily هستم که نیویورک تایمز تولیدش می‌کنه و دلیل جذابیتش برای من، نوع نگاه یک رسانه‌ی حرفه‌ای (که ما درباره اخبار ایران واقعا شبیهش رو نداریم) به خبر هست. جوری که مطبوعات، موضوعات رو دنبال می‌کنن، جوری که مقامات مجبور هستن به رسانه‌ها توضیح بدن و جزئیات رو در اختیارشون قرار بدن. جوری که آدم‌ها درباره‌ی ابراز مخالفت‌شون ترس زیادی ندارن. The Daily هر روز حوالی عصر به وقت تهران منتشر میشه و کمتر از نیم ساعت ه. مایکل باربارو درباره یک موضوع مهم اون روز، به قدر کافی عمیق صحبت می‌کنه، نظر آدم‌های مرتبط رو می‌پرسه و با مقامات مصاحبه می‌کنه و بعد تیتر چند خبر مهم دیگه رو بهمون میگه. من فکر می کنم اگه امتحانش کنید، خوشتون میاد.

توی دنیا، شبکه‌هایی هستن که چندین پادکست تولید می‌کنن، احتمالا مهمترین‌شون NPR هست. NPR یا رادیو عمومی ملی (؟!!) یک سندیکاست که به عنوان نماینده‌ی ۹۰۰ ایستگاه رادیویی در آمریکا معرفی شده. (خوبه که ویکی پدیاش رو بخونید) من بیشتر از ۴۰ تا پادکست از NPR پیدا کردم و از بیشترشون حداقل یک قسمت گوش دادم. از پادکست TED Radio Hour خیلی خوشم اومد. احتمالا با کنفرانس TED آشنا هستین، یک فرصت کوتاه چند دقیقه‌ای به آدم‌هایی که ایده‌ای در زمینه‌ی تکنولوژی، تفریح (که البته معادل خوبی برای intertainment نیست به نظرم) و طراحی دارند. این پادکست هر هفته به مدت یک ساعت، چند ارائه از TED رو حول یک موضوع کلی معرفی می‌کنه، جوری که نیازی نیست اون ارائه‌ها رو ببینید. هر قسمت شامل بخش‌هایی از ارائه‌ی اصلی و مصاحبه با ارائه دهنده است که خیلی خوب تنظیم شده.

آخرین قسمتی که ازش شنیدم، درباره سازمان‌دهی بود. این‌که کلونی مورچه‌ها چه طور سازماندهی می‌شه، مردم در زمان‌های بحران چه طور سازمان‌دهی می‌شن و این‌که چه طور می‌شه متدلوژی اجایل رو (که یک جور روش برای مدیریت و اجرای پروژه‌ی نرم افزاری هست) برای مدیریت خانه و خانواده به کار برد.

من خیلی هیجان زده شدم وقتی فهمیدم مورچه‌ها وقتی به دنبال غذا می‌رن، اگه اطراف کلونی‌شون غذای زیادی پیدا نکنن، آهسته‌تر بر می‌گردن و هیچ مورچه‌ای بدون اینکه با یک مورچه‌ای که تازه از بیرون برگشته خوش و بش کنه، از کلونی خارج نمی‌شه. مورچه‌ها شاخک‌هاشون رو به هم می‌زنن و یک جور فعل و انفعال شیمیایی اتفاق می‌افته و می‌فهمن که اون یکی چیکار می‌کنه. وقتی عذا کمه، مورچه‌ها کمتر بیرون می‌رن و به ساخت و ساز مشغول می‌شن. همین. بدون هیچ مدیریت متمرکزی (که تمدن ما بر اساس اون شکل گرفته) کلونی مورچه‌ها و بقیه طبیعت داره اداره می‌شه. حتی بدن ما، هیچ مدیریت مرکزی نداره، فقط همه‌ی سلول‌ها می‌دونن باید چیکار کنن.

دومین پادکستی که من از NPR گوش می‌کنم Code Switch هست. اغلب موضوعاتی که توی این پادکست بهشون پرداخته می‌شه، مفاهیم بین رشته‌ای مثل نژاد پرستی، هویت یا فرهنگ هستن. یا حداقل خودشون این‌طوری پادکست رو معرفی می‌کنن. اینجا صداهای مختلفی شنیده میشه و معمولا آدم‌ها در باره موضوع خیلی هم عقیده نیستن. چون از تلویزیون خودمون نمی‌شه به راحتی مثال آورد، می‌تونم بگم شبیه پرگار تلویزیون فارسی بی‌بی‌سی ولی خب، خیلی حرفه‌ای تر.

حالا بذارید یکی از نمونه‌های خوب روزنامه نگاری تحقیقاتی رو (که قبلا باهاش آشنا شدیم) بهتون معرفی کنم. مجله‌ی نیویورک میگه پادکست Criminal جرم رو یک موضوع جامعه شناختی، تاریخی و انسانی می‌دونه. یک تابعی از آدم، زمان و مکان. Criminal هر هفته داستان یک جنایت رو برای ما تعرف می‌کنه و آخرین قسمتی که ازش شنیدم داستان شکنجه‌ی وحشتناک اسب‌های پرش در آمریکا و قانونی که برای ممنوعیت اون تصویب شده بود. نمی‌شه درباره این پادکست حرف زد و به صدای معرکه‌ی فیبی جاج اشاره نکرد. (واقعا خوشم اومده از صداش)

برای من، به عنوان یک «اغلب برنامه‌نویس کامپیوتر» پادکست Linux Outlaws همیشه نه ولی خیلی وقت‌ها جذاب بود. در واقع سبک اجرا و تولید پادکست مثل خود لینوکس بی ریاست. مدتی بود که منتشر نمی‌شد ولی دوباره با عنوان Geek News Radio شروع شده. اگه از اسم قبلی‌شون چیز زیادی دستگیرتون نشد، اسم جدید به خوبی نشون میده که قراره چه چیزی اینجا بشنوید.

من مشترک چند پادکست خیلی معروف هم هستم که به همه‌ی قسمت‌هاشون گوش نمی‌کنم. مثل Stuff You Should Know که در واقع یک شبکه از بیشتر از ۱۵ پادکست مختلف ه که موضوعات تخصصی رو به زبان ساده توضیح میدن. مثلا این‌که عطرها و به طور کلی شامه‌ی انسان چه طوری کار می‌کنه. پادکست خیلی قدیمی ه و من فقط وقتی موضوع اون هفته برام جذاب باشه بهش گوش می‌دم. یا Audio Long Read که توسط گاردین هم به صورت نوشتاری و هم صوتی تولید می‌شه. موضوعاتش عموما سیاسی ه و موضوع رو خیلی خیلی خوب طرح می‌کنه (البته من به خاطر مشکلی که با لهجه‌ی بریتیش دارم، کم میشه بهش گوش بدم.)

برای من دونستن درباره اینترنت، مثل دونستن درباره دنیایی که توش زندگی می‌کنیم مهم و جذابه. خب در واقع بخش مهمی از زندگی من، توی اینترنت می‌گذره. پادکست Reply All درباره اینترنت حرف می‌زنه. درباره ترندها، بیزینس‌ها و زندگی مدرنی که به واسطه‌ی اینترنت شکل گرفته. این پادکست یکی از ۱۵ تا پادکستی هست که توسط Gimlet تولید می‌شن. من بقیه پادکست‌های این شبکه رو گوش ندادم ولی نگاهی به موضوعات و شونوت‌ها انداختم و می‌تونم بگم همه‌ی حرف‌ها درباره انسانی هست که داره توی یک دنیای دیجیتال، بالغ می‌شه.

و در آخر، Note to Self یک پادکست خیلی خودمونی ه درباره موضوعاتی که آدم‌ها مثلا موقع غذا خوردن درباره شون صحبت می‌کنن. کوتاه و جذاب ه برای من. شاید کمی تین ایجری باشه ولی من بیشتر وقتا ازش لذت بردم. شاید بهترین پادکست شبکه‌ی WNYC نباشه ولی من دوستش دارم.

پادکست، شاید به خاطر همراه بودن با صدای یک آدمیزادی که خوب می‌داند چه طور با صدایش در نوشته برتری ایجاد کند، وجه انسانی‌تری داشته باشد نسبت به همه‌ی خوب‌هایی که می‌توانیم بخوانیم.

شاید بهتر بود تجربه‌ی خودم رو درباره پادکست‌ها به صورت رادیویی تولید کنم، اینجوری می‌تونستیم بخشی از هر پادکست رو باهم گوش کنیم. شاید قسمت بعدی رو به جای خوندن، شنیدین.