زبان بدن امری غیر عادی می باشد که ما هنگام حرف زدن و یا در شرایط خاص بدون اینکه متوجه شویم به صورت غیر کلامی از طریق حالت صورت، وضعیت بدن، حرکت چشم و … به بیان یا انتقال اطلاعات می‌پردازیم. زبان اشارات بدن، هم در حیوانات و هم در انسان وجود دارد. زبان بدن در کنار تمرینات بیان، ابزاری است برای سخنرانان، مجریان و گویندگان جهت تاثیرگذاری بیشتر بر روی مخاطب. ما در این مقاله به توضیح کلی از اهمیت Body language در زندگی روزمره و جلسات کاری می‌پردازیم و در مقالات بعدی به تفسیر زبان بدن و نحوه کار بر روی آن می‌پردازیم.
اگرچه Body language یا همان ارتباط غیرکلامی بخش مهمی از ارتباطات است، اما بیشتر آنها غیرارادی و ناخواسته اتفاق می‌افتد. به عنوان مثال، هنگامی که در مطب یک دکتر منتظر هستید و زمان انتظار شما طولانی‌تر از حد معمول می‌شود، ممکن است بدون اینکه متوجه شوید، پای خود را به علت عصبی بودن به زمین بکوبید.
خوشبختانه با آموختن اطلاعات بیشتر در مورد این موضوع می‌توانیم در درک وضعیت سایر افراد مهارت پیدا کنیم. تکنیک زبان بدن نباید با زبان اشاره اشتباه گرفته شود، زیرا زبان‌های اشاره زبان‌های کاملی مانند زبان‌های گفتاری هستند و دارای سیستم دستور زبان پیچیده خود می‌باشند و همچنین قادر به نمایش خصوصیات اساسی موجود در همه زبان‌ها هستند.
به عنوان مثال اینکه با دست خود به کسی بگوییم که بیا اینجا یا برو آنجا و یا انگشت خود به سمتی اشاره کنیم اینها زبان اشاره می‌باشند و با زبان بدن متفاوت است. از طرف دیگر، زبان بدن سیستم گرامری ندارد و باید به طور گسترده تفسیر شود زیرا در مورد جهانی بودن ارتباط غیرکلامی بدن یا همان Body language اختلاف نظر وجود دارد و هرجایی ممکن است معانی مختلف داشته باشد و مانند زبان اشاره که معانی آن در اکثر زبان‌ها یکسان می‌باشد نیست.
اگرچه ممکن است شما چیزی بگویید، اما حرکات بدن شما منظوری کاملاً متفاوت را در طرف مقابل القا کند. تمام اندام‌ها و چیزهایی که بدون بیان کلمات بیانگر معنی و پیام خاصی باشند به عنوان زبان غیر کلامی تعریف می‌شوند. این نوع بیان بدون کلام بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. وقتی با دیگران مکالمه می کنیم با چیزی بیشتر از کلمات ارتباط برقرار می کنیم. با بیان، حالات و حرکات بدن همچون لبخند و یا یک دست دراز شده به سمت دیگری برای دست دادن نشان می‌دهیم که از فرد نزدیکمان استقبال می‌کنیم. با اخم نارضایتی خود را ابراز می‌کنیم. با بالا و پایین تکان دادن سرمان توافق‌مان را نشان می‌دهیم. ژست مخصوص خداحافظی کشیدن دست و باز بودن پنجه و تکان دادنش در هواست و حتی تکیه دادن به پشت صندلی و خمیازه کشیدن در یک سخنرانی نشان‌دهنده عدم علاقه و کسالت ماست.
بسیاری گمان می کنند که برای مذاکره موفقیت‌آمیز، مذاکره کنندگان باید بر مهارت زبان مذاکره و چانه‌زنی تسلط داشته باشند. تا حدی حق با آنهاست ولی حقیقت امر چیزی بیشتر از این است. در حقیقت، بسیاری از مذاکره کنندگان آگاه نیستند که بی‌کلام هم ارتباط برقرار می‌کنند.
بیشتر ارتباطات غیر کلامی، ناخواسته و غریزی هستند. یقیناً زبان کلامی در مذاکرات نقش مهمی را ایفا می‌کند ، اما تنها وسیله‌ای نیست که مذاکره کنندگان می توانند به وسیله آن تبادل اندیشه کنند. به عنوان مثال، حین مذاکره، مذاکره کنندگان افکار و احساسات خود را نه تنها با کلمات ، بلکه از طریق چهره، تن صدا و حرکات بدن بیان می کنند. حتی پوشش و نظافت نیز ممکن است یک نوع یا نوع دیگری از پیام را برای دیگران ارسال کند. برخی از کارشناسان بر این باورند که فقط ۳۰ درصد از ارتباطات ناشی از صحبت کردن است. برخی مطالعات نشان می دهد که تا ۹۰ درصد از ارتباطات انسان‌ها غیرکلامی است. حرکات و سایر اقدامات غیرکلامی شما نیز مهم هستند. به قول یک جمله قدیمی که می‌گوید: ”اعمال شیواتر از کلمات منظور را می‌رساند” این سخن نیز تاییدی بر گفته کارشناسان ارتباط است.
زبان صورت بخشی جدایی ناپذیر از Body language و بیان احساسات است. تفسیر دقیق از آن متکی به تفسیر علائم متعدد به صورت ترکیبی است مانند حرکت چشم‌ها، ابروها، لب‌ها، بینی و گونه‌ها می باشد که نشان‌دهنده حالت روحی فرد می‌باشد و برای تفسیر دقیق این حرکات باید به شرایط و جایگاهی که شخص در آن قرار گرفته و قصد احتمالی شخص از آن حرکات توجه کرد.
مثلاً شخصی که در یک شرایط بد از جهت استرس شغلی قرار گرفته و مضطرب است ممکن است با کندن پوست لب‌های خود با دندان یا دست خود حالت روحی خود را نشان دهد. و یا وقتی فرد خوشحال باشد، به طور معمول لبخند می‌زند و بیان صورت و زبان بدن او به طور کلی احساس انرژی بیشتری را منتقل می‌کند. و مثال‌هایی از این قبیل بیانگر حالات چهره می‌باشد.
برقراری ارتباط چشمی با مخاطبان شما ارتباطی بین شما و آنها برقرار می‌کند و همین ارتباط چشمی باعث ارزشمندتر شدن شما نزد مخاطبان می شود. همچنین باعث می شود مخاطب بیشتر به شما احترام بگذارد و به شما گوش کند زیرا احساس اهمیت می‌کنند. همچنین باعث می‌شود مخاطب به شما اعتماد بیشتری پیدا کند زیرا افراد تمایل دارند هنگام دروغ گفتن از تماس چشمی جلوگیری کنند.
برقراری تماس چشمی ساده‌ترین راه برای دریافت بازخورد مخاطبان درباره گفتار شماست. می‌توانید ببینید مخاطبان شما در حال گوش دادن هستند یا با نگاه کردن به چهره آنها ببینند علاقه‌مند هستند، بی حوصله، عصبانی، خوشحال و غیره هستند. سپس می‌توانید متناسب با بازخوردی که می‌بینید، متن سخنرانی خود را تغییر دهید.
زبان بدن در سخنرانی مهم است. هنگام سخنرانی کردن برای افراد زیاد دقت کنید که با همه مخاطبان ارتباط چشمی برقرار کنید نه فقط یک عده خاص. همچنین با مخاطب خود بیشتر از ۴ ثانیه ارتباط چشمی برقرار نکنید.
تماس چشمی را در شکل دهی Z قرار دهید. به یک نفر در گوشه سمت چپ پشت اتاق، سپس به عقب سمت راست، سپس به سمت چپ جلو و در آخر به فردی در سمت راست جلو نگاه کنید. مراقب باشید که هر بار که این کار را انجام دادید، شکل Z را فقط با همان مخاطبان تکرار نکنید و این حالت را هر دفعه برای سایر مخاطبان تکرار کنید.
استفاده صحیح، حرکات دست و بازو می‌تواند به تقویت پیام شما کمک کند و به شما اطمینان و آرامش بیشتری می‌بخشد. حرکات تاثیر حرف شما بر مخاطب شما را تقویت کرده و به شما کمک می‌کند تا اصیل‌تر و باورپذیرتر به نظر برسید. حرکات دست یکی از روشهای واضح و غیر کلامی است که ما با اعتماد به نفس یا Body language عصبی ارتباط برقرار می‌کنیم و مخاطب شما نسبت به حالت اول واکنش مثبت خواهد داشت.
در واقع دست‌ها ابزاری قوی برای جلب توجه و دید مثبت مخاطبان نسبت به شما می‌باشد بنابراین در هنگام توضیح دادن سعی کنید هنگام به کار بردن افعال یا نشان دادن اندازه یا اعداد از دستان خود استفاده کنید اما تعادل را نیز نادیده نگیرید و توجه کنید که با تکان دادن دستان سایر قسمت‌های بدن در حالت خنثی باشند.
بعد از حرکات دست نوبت به حرکات پا می‌رسد. به عنوان مثال هنگام سخنرانی کردن توجه کنید که اگر روی سن هستید یا فضای بزرگی در اختیارتان است یکجا خشکتان نزند و تعادل را رعایت کنید. گاهی قدم بزنید و گاهی بایستید.
هنگام ایستادن حواستان باشد که پاهای خود را جفت نکنید و آنها را به اندازه عرض شانه باز نگه دارید زیرا جفت کردن کامل پاها نشان دهنده استرس و اضطراب شما می‌باشد و حس عدم اطمینان را در مخاطب ایجاد می‌کند.
همچنین در حالت نشسته اگر پاها کاملاً جفت باشند و یا روی هم قرار گرفته و تکان داده شود. یا صاف و با فاصله مناسب باشد اما زانوهایتان تکان داده شود نشان دهنده استرس و اضطراب شما می‌باشد.
سرشانه‌های خود را عقب و قفسه سینه خود را رو به جلو قرار دهید و قدم‌های خود را محکم بردارید. این حرکات باعث می‌شود که مخاطب متوجه اعتماد به نفس بالای شما و قدرت تسلط شما شود. در هنگام صحبت کردن و سوال پرسیدن از مخاطب یا مخاطبان خود کمی قفسه سینه خود را به سمت آنها نزدیک کنید زیرا این امر نشانه توجه بیشتر به آنها هنگام مکالمه می‌باشد.
لمس کردن قفسه سینه می‌تواند موارد مختلفی را نشان دهد. شخصی که دو دست خود را بر قلب خود قرار می‌دهد ممکن است این کار را انجام دهد تا تأکید کند که در آنچه می گویند صمیمانه است. مالیدن قفسه سینه ، به ویژه بر روی قلب، می‌تواند نشانه ناراحتی باشد، احتمالاً ناشی از استرس و تنش. مانند سایر نمونه‌های Body language در قفسه سینه، ممکن است مربوط به ضربان قلب یک فرد باشد.
رفتارها عادات عصبی است که باعث می‌شوند مخاطب احساس ناراحتی کند. رفتارها برای اعتماد به نفس ارتباط غیرکلامی مهم هستند. شما ممکن است از عادت‌های رایج خود آگاه نباشید و ناآگاهانه آنها را انجام دهید.
مانند دست کشیدن مداوم در موهایتان، با ور رفتن بیش از حد با قسمت‌های مختلف کت و شلوارتان، قرار دادن دست‌هایتان در جیب و بیش از حد از کلمات پرکننده مانند “um” ، “پس” و “مانند” و… که می تواند تاثیر مثبت یا منفی در مخاطب بگذارد. برای از بین بردن این عادات منفی که بیش از حد معمول در شما وجود دارند به صورت زیر عمل کنید:
برای شکستن این عادات، فیلم خود را به زبان بیاورید و از آنها آگاه شوید.
شما می‌توانید از یک دوست قابل اعتماد بخواهید که اگر این عادات بیش از حد طبیعی در شما وجود دارد به شما بگوید.
پس از پیدا کردن این عادات منفی، در گفتگوی روزمره خود کار کنید تا آنها را بشکنید. اگر بتوانید آنها را در مقیاس کوچک بشکنید، به احتمال زیاد متوجه خواهید شد که آنها در مقابل مخاطبان بزرگتر نیز ناپدید می‌شوند.
حتی اگر مخاطبان شما نتوانند نفس شما را ببینند، یک عامل مهم در ترسیم زبان بدن مطمئن است. حفظ یک نفس آرام و پایدار می تواند سطح استرس شما را کاهش دهد و باعث شود کمتر به عادت های عصبی، وضعیت بد بدن و حرکت بیش از حد متوسل شوید.
نفس‌های آرام و عمیق همچنین تضمین می‌کند که شما با سرعت مناسب صحبت می‌کنید و صدای شما کاملاً واضح می‌تواند در اتاق اجرا شود، که به خودی خود باعث می‌شود احساس اعتماد به نفس بیشتری داشته باشید.
بنابراین قبل از حضور یا صحبت در ملاء عام، برخی از تمرینات تنفس را برای گرم کردن صدای خود و پر کردن ریه‌های خود انجام دهید. به آرامی ۳ ثانیه استنشاق کنید و ۴ ثانیه بازدم کنید. این کار را هر چند وقت یکبار تکرار کنید تا احساس آرامش کنید. همیشه مطمئن شوید که درست در حال ایستادن هستید تا ریه‌های شما بطور کامل گسترش یابد.
