به طور خلاصه، نظام‌نامه پیوست فرهنگی یک دستور برای توجه به بعد فرهنگی، در طرحهای کلان کشور است. به این صورت که هر طرح کلان که در کشور ایجاد می‌شود، باید یک پیوست فرهنگی داشته باشد. بخشی از متن این نظام‌نامه به شکل زیر است:
نظام‌نامه فرهنگی برای ایجاد زمینه و شرایطی است که ضمن اینکه طرحهای مهم و کلان کشوز به ویژه پروژه‌های عمرانی، اجتماعی و اقتصادی به نحو مطلوبی اجرا می‌شوند، ارزش‌های دینی، ملی و انقلابی نیز حفظ شود.
فعالیت‌ها و طرحهای مهم و کلان که مشمول این نظام‌نامه هستند، با معیارهایی مانند:
۱) گستردگی و اهمیت نوع تأثیرات فرهنگی فعالیت یا طرح
۲) جمعیت تحت پوشش و تأثیرپذیر از فعالیت یا طرح
۳) میزان ماندگاری و انتشار آثار و پیامدهای فرهنگی فعالیت یا طرح
و …
مشخص می‌شوند.
همچنین شایان ذکر است، در این نظام‌نامه، طرحهای کلانی که به پایان رسیده‌اند هم نیازمند تدوین پیوست فرهنگی هستند؛ نه فقط طرحهای در حال اجرا.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی در آذرماه سال ۱۳۸۶، ضرورت تهیه پیوست فرهنگی برای طرح های گوناگون کشور را مورد تأکید قراردادند و فرمودند: «در طرح های گوناگون که در کشور تنظیم می‌شود، طرح های پولی و مالی و عمرانی، حتماً یک پیوست فرهنگی وجود داشته باشد.»
شبکه ملی اطلاعات، به عنوان یکی از طرحهای مهم کشور که هم‌اکنون در حال اجرا است، دارای ابعاد گسترده فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و… است. امروزه کمتر کسی است که با شنیدن نام فرهنگ، مفهوم فضای مجازی، رسانه و… در ذهنش نیاید. در شرایط امروز که درگیر اپیدمی کرونا هستیم، اهمیت این موضوع بیشتر مشخص شد.
در طی سال‌های اخیر که این در طرح در حال اجرا بوده است، زمزمه‌هایی از تدوین آن به گوش رسیده است، که بعضا خبر داده‌اند که این پیوست در حال تدوین است، و بعضی از عدم توجه به آن گله کرده‌اند. در نهایت چیزی با این عنوان منتشر نشده است. گرچه در «طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات» که اخیرا تصویب شده است نیز به آن اشاره شده است.
در متن نظام‌نامه اشاره شده، که رصد پیامدهای فرهنگی پروژه‌ها و اقدامات بخش خصوصی ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. اما ماده یا تبصره‌ای برای آن وجود ندارد. می‌دانیم که بخش خصوصی معمولا از قانون تبعیت نمی‌کند، مگر این که خلافش نوشته شود! بنابراین، در این نظام‌نامه، آن طور که باید به بخش خصوصی توجه نشده است.
یکی از همین طرحهای مهم صنعتی و عمرانی، ارتقاء نسل ارتباطات در کشور است. 3G, 4G, 5G, 6G و الی آخر! حالا سوالی که پیش می‌آید، این است که آیا پیوست فرهنگی برای این طرح‌ها وجود داشته و دارد یا خیر؟ خب باید بگوییم متاسفانه وجود ندارد.
اگر بخواهیم ساده‌تر توضیح بدهیم، باید گفت برنامه‌ای برای فرهنگ‌سازی استفاده از اینترنت، یا مثلا سواد رسانه‌ای و… نداریم؛ ولی همینطور به شکل دومینویی، سرعت اینترنت را زیاد می‌کنیم و در اختیار بچه ۷ ساله قرار می‌دهیم. در واقع او را سوار اسب تیزپایی می‌کنیم که افسارش دست خودش نیست؛ دست دوستش هم نیست! دست دشمنش است.
آنچه عیان است و حاجت به بیانش نیست، تاثیر زیاد بخش خصوصی بر روی فرهنگ و اعتقادات جامعه است. امروزه با پیشرفت تکنولوژی و ارتباطات سریع و گسترده، شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات مخابراتی و خدمات پایه، سهم به‌سزایی در عرصه ارتباطی کشور داشته و ابزار ما برای اتصال به دنیای وسیع رسانه و اینترنت هستند.
با توجه به این موضوع، انتظار می‌رود که در متن نظام‌نامه پیوست فرهنگی، بخشی جداگانه مربوط به نهادهای خصوصی وجود داشته باشد تا تکلیف روشن شود. همچنین امیدواریم این نظام‌نامه را موریانه‌ها نخورند، مانند برخی قوانین دیگر! که آه همگان بلند است از مظلومیت فرهنگ...
مهدی کمالی.
