بــا توســعه و گســترده شــدن کاربردهــای هــوش مصنوعــی (AI)، بشــر بــه زودی بــه ایــن فکــر افتــاد کـه اگـر میتـوان نیـروی کار را جایگزیـن کـرد چـرا نیـروی نظامـی را جایگزیـن نکنـد؟ چشـم انـدازی کـه از ســال‌های دور داســتان‌هایی بــا ربات‌هــای جنگــی روایـت میشـد و بـا پیشـرفت هـوش مصنوعـی عملـا تحقــق یافــت. کاهــش تلفــات و هزینــه و افزایــش دقــت و اطمینــان، دو دلیل عمــده‌ی ســوق دادن انســان‌ها بــه ســمت اســتفاده از ایــن فنــاوری بــرای جایگزینــی نیــروی انســانی در جنگ‌هــا بــود کــه بــه زودی معــادلات مختلفــی را در ســطوح مختلــف جهانــی بهــم خواهــد زد.
بــا دســت یابــی بــه بــه ســاحهایی کــه قابلیــت کنتــرل از راه دور(AW) بــا کمــک ماهواره‌هــا را دارنــد، هزینــه ورود نظامــی بــه خــاک کشــورهای دیگــر، جاسوســی و جمــع آوری اطلاعــات و حتــی ایجــاد تهدیــد و ارعــاب کاهــش زیــادی یافــت. امــا ایـن تمـام آنچـه کـه رخ داد نبـود؛ بـه زودی اطلاعـات بــه دســت آمــده بــه ایــن شــیوه در کنــار اطلاعاتــی کــه بــه شــیوه‌های ســنتی یــا نویــن دیگــر جمــع آوری میشـد، بـا اسـتفاده از همیـن هـوش مصنوعـی مــورد تحلیــل و پــردازش قــرار گرفــت و در تعییــن اســتراتژی‌ها و برنامــه ریزی‌هــای نظامــی بــرای گرفتــن بهتریــن و دقیق‌تریــن تصمیــم بــا درنظــر داشــتن تمامــی اطالعــات موجــود بــه کار آمــد.
تــرور شــهید فخــری زاده در 7م آذر مــاه 1399 و تنهــا یــک روز پیــش از دهمیــن ســالگرد شــهادت دانشــمند هســته ای دیگــر، دکتــر مجیــد شــهریاری، شـاید مثـال خوبـی از آنچـه کـه قصـد شـرح دادنـش را داشــتیم باشــد:
در ایــن تــرور یــک ســاح نیمــه خــودکار کــه بــه صـورت ریمـوت و بـا کمـک ارسـال و دریافـت دادههـا از ماهــواره هدایــت میشــد بــه کار رفــت؛ ســاحی بلژیکــی بــا وزن حــدودی یــک تــن کــه بــه صــورت قطعـه قطعـه وارد کشـور و در داخـل کشـور تجمیـع شــده اســت. ایــن نــوع خــاص از مسلســل قابلیــت اتصــال بــه یــک یونیــت رباتیــک را داراســت کــه بــا اســتفاده از داده‌هــای دریافتــی و ارســالی، توانایــی recognition face یــا همــان تشــخیص چهــره بــا اسـتفاده از الگوریتم‌هـای هـوش مصنوعـی را دارد. بـا شناسـایی هـدف توسـط سلاح، اپراتـوری کـه عملیات تـرور را کنتـرل میکنـد بایـد فرمـان شـلیک را صـادر کنـد تـا بـا قفـل شـدن سـلاح بـر روی هـدف خـود، شـلیک صـورت بگیـرد. تمـام ایـن عملیـات از لحظـه تشـخیص تنهـا 60 ثانیـه زمـان بـرده و دقـت کار بـه قـدری بـالا بـوده کـه فقـط خـود شـهید مـورد اصابـت قــرار گرفتــه و حتــی یــک تیــر هــم بــه همسرشــان کــه تنهــا حــدود 25 ســانتی متــر بــا ایشــان فاصلــه داشـته برخـورد نکـرده اسـت. اصابـت تیـر بـه محافـظ ایشـان هـم تنهـا بـه دلیـل قـرار گرفتـن وی در مسـیر گلولــه بــوده اســت. امــا آنچــه کــه پیشــرفته بــودن ایــن سیســتم را بیشــتر نمایــان میکنــد ایــن اســت کــه پیــش از شــلیک بــه هــدف اصلــی، ابتــدا نقــاط حســاس خــودروی حامــل هــدف شناســایی و ســپس بـه آنهـا شـلیک شـده، در ادامـه و بـا توقـف خـودرو، هــدف اصلــی مــورد اصابــت قــرار گرفتــه اســت، آن هــم در شــرایطی کــه دیگــر چهــره هــدف قابــل تشــخیص نبــوده؛ ایــن بــه خوبــی نشــان می‌دهــد بــا یـک بـار شناسـایی و تاییـد آن، سـلاح بـر روی هـدف تــا پایــان عملیــات قفــل شــده اســت.
کافــی اســت تمــام این‌هــا را در کنــار شــیوه‌هــای پیشــین تــرور دانشــمندان هســته ای قــرار دهیــم. توضیــح زیــادی الزم نخواهــد بــود تــا لــزوم قانــون گــذاری و پرداخــت بــه مســائل حقوقــی اســتفاده از فنـاوری هـوش مصنوعـی در صنایـع نظامـی و اقــدام سـریع بـرای برنامـه‌ریـزی و تدوین اسـنادی مشـخص جهــت پیشــرفت در ایــن حــوزه، احســاس شــود. کمپینــی کــه ســال 2015 ایــان ماســک، صاحــب شــرکت فضاپایــه SpaceX راه انداخــت نیــز بــا موضوعـی مشـابه و بـا هـدف جلوگیـری از اسـتفاده از جنـگ افزارهـای خـودکار و مبتنـی بر هـوش مصنوعـی بـوده کـه هـزاران نفـر از سرتاسـر جهـان و بـه طـور خـاص دانشـمندانی چـون اسـتیون هاوکینـگ بـه آن پیوسـتند. در همیـن راسـتا سـازمان ملـل نیـز شـروع بـه فعالیـت کـرده اسـت و دور از انتظـار نیسـت روزی کــه قوانیــن و چهارچوبهایــی جهانــی بــرای اســتفاده از هــوش مصنوعــی جهــت جلوگیــری از دســتیابی بــه ســاحهای جنگــی وضــع شــود و کشــورهای دیگــر بــرای تقویــت حتــی پدافنــدی خــود مجبــور بــه پاســخگویی در قابــل چنیــن تعهداتــی باشــند. تعهداتــی کــه بــی شــک ســازندگانش را موظــف بــه پایبنــدی بــه هیــچ چیــزی نمیکنــد و تنهــا ســدی اسـت بـرای جلوگیـری از دسترسـی کشـورهای دیگـر بــه ایــن فنــاوری.
زینب سعیدی.
