وب3.0، که با نام‌های «وب غیرمتمرکز» یا «وب توزیع‌شده» نیز شناخته می‌شود، نسل بعدی فناوری اینترنت است که معماری متمرکز سنتی را به معماری غیرمتمرکز تبدیل می‌کند. برجسته‌ترین ویژگی وب3.0 این است که به افراد این امکان را می‌دهد تا ارزش‌ها را تبادل کنند و داده‌ها را مستقیماً از طریق اینترنت ارسال کنند و، در عین حال، از امنیت، شفافیت و تمرکززداییِ تبادلات‌شان اطمینان داشته باشند. از آن‌جا که فناوری اینترنت در حال توسعه است، وب3.0 مسیری اجتناب‌ناپذیر است و مدل‌های کسب و کاری و روش‌های عملیاتیِ امروزیِ اینترنت را تماماً تغییر خواهد داد.
سیر تکامل از وب1.0 به وب3.0 به شرح زیر است:
اهمیت وب3.0 به تمرکززدایی آن است که باعث می‌شود واسطه‌های اینترنتی حذف شوند و کاربران قادر باشند بر کل شبکه تسلط داشته باشند. وب3.0، علاوه بر تمرکززدایی، خدمات ایمن‌تر، کارآمدتر، شفاف‌تر و خصوصی‌تری را ارائه می‌دهد.
اصول کار و فناوری‌های مربوطۀ وب3.0 روزبه‌روز شهرت بیشتری می‌یابند و اپلیکیشن‌های مرتبط با آن در بسیاری از صنایع، از جمله آموزش و پرورش، اینترنت اشیاء (IoT) ، امور مالی و رسانه‌های اجتماعی، مشهودند. گفته می‌شود که وب3.0 موجی از تغییرها و تبدیل‌ها را به راه خواهد انداخت که اهمیت‌شان بیشتر از دوران پیشین اینترنت است.
در مقایسه با وب1.0 و وب2.0، وب3.0 به‌عنوان ترکیبی از فناوری‌های متعدد شامل طبقه‌بندی‌های خاص‌تر و طیف گسترده‌تری می‌شود. در حوزۀ وب3.0، اپلیکیشن‌های مشهور بسیار زیادی وجود دارند که شایان توجهند.
بلاک‌چین عمومی
بلاک‌چین عمومی نوعی بلاک‌چین است که برای کل شبکه آزاد است و نیازی به مجوز ندارد. این بلاک‌چین از توسعۀ سناریوهای اپلیکیشنی مختلف پشتیبانی می‌کند و زیرساختی اساسی در دورۀ وب3.0 است. تمرکززدایی، امنیت و شفافیت از ویژگی‌های بلاک‌چین‌های عمومی هستند؛ این بلاک‌چین‌ها از کارهایی چون قراردادهای هوشمند و صدور توکن نیز پشتیبانی می‌کنند.
در حال حاضر، اتریوم یکی از مشهورترین بلاک‌چین‌های عمومی است که از پلتفرم توسعۀ اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (dApps) پشتیبانی می‌کند. اتریوم با بهره‌گیری از کارکردهایی چون قراردادهای هوشمند، محیط توسعۀ توانمندی را برای اپلیکیشن‌های نوآورانۀ مختلف در زمینه‌هایی چون امور مالی و بازی‌ها فراهم می‌آورد و در حوزۀ وب3.0 پیشتاز شده است. امروزه بسیاری از برنامه‌سازان، اپلیکیشن‌های وب3.0 را بر بستر اتریوم می‌سازند.
سولانا و پالیگان دیگر بلاک‌چین‌های عمومیِ موجود در بازار هستند. این بلاک‌چین‌ها، به‌واسطۀ مزایای متمایزی که از لحاظ تمرکززدایی، امنیت و عملکرد دارند، پشتیبانی‌های فنی گوناگونی را برای توسعۀ dAppها فراهم می‌آورند.
توکن غیر قابل تعویض (NFT)
توکن‌های غیر قابل تعویض نوع خاصی از دارایی‌های دیجیتال هستند. برخلاف دارایی‌های دیجیتال معمولی، NFTها منحصربه‌فرد و غیر قابل تعویض هستند. از این توکن‌ها در ابتدا در حوزه‌هایی چون اقلام کلکسیونی و بازی استفاده می‌شد اما در سال‌های اخیر در حوزه‌های متعددی چون هنر، موسیقی، ورزش و املاک نیز استفاده شده است. NFTها، به‌عنوان دارایی دیجیتال جایگزین در دنیای وب3.0، راه‌کاری ایمن‌تر و کارآمدتر برای نشر آثار هنری دیجیتال و آیتم‌های بازی‌های مجازی هستند که توسعۀ دارایی‌های دیجیتال را به‌طور چشمگیری تسریع می‌کنند.
امور مالی غیرمتمرکز (DeFi)
امور مالی غیرمتمرکز به خدمات مالیِ مبتنی بر فناوری بلاک‌چین اشاره دارد که هدف آن ایجاد یک سیستم مالی غیرمتمرکز و بدون محدودیت‌های نهادهای مالی سنتی است. در DeFi، کاربران می‌توانند تجربۀ استفاده از خدماتی چون تجارت، وام‌گیری، بیمه و غیره را داشته باشند، بدون این‌که نگران امنیت، شفافیت و تمرکززداییِ فرایند این خدمات باشند.
برای مثال، در مبادلات غیرمتمرکز نیازی نیست کاربران دارایی‌های خود را در این پلتفرم از قبل سپرده‌گذاری کنند، بلکه می‌توانند دارایی‌های خود را از طریق کیف پول شخصی‌شان مبادله کنند؛ این امر فرایند کار را بسیار ساده می‌کند و دیگر دغدغه‌ای در مورد امنیت دارایی هنگام مبادله وجود ندارد. DeFi چشم‌انداز بزرگی دارد زیرا فضاها و فرصت‌های جدیدی را برای نوآوری در زمینۀ خدمات مالی در دورۀ وب3.0 فراهم می‌آورد.
هویت دیجیتال سیستمی مبتنی بر فناوری بلاک‌چین برای مدیریت و احراز هویت است که عمدتاً برای رفع مسائل امنیتی و حریم خصوصی در سیستم‌های سنتیِ احراز هویت استفاده می‌شود. سیستم هویت دیجیتال می‌تواند روش قابل اعتمادتری را برای احراز هویت جهت اتصال داخلی در دنیای دیجیتال فراهم کند و در عین حال حریم خصوصی افراد و امنیت داده‌ها را حفظ کند. از هویت دیجیتال به‌طور گسترده در زمینه‌های مختلف استفاده می‌شود، از جمله امور مالی، مراقبت‌های بهداشتی و اینترنت اشیاء. همان‌طور که دیجیتالی‌سازی با سرعت بیشتری گسترش می‌یابد، هویت دیجیتال نیز به یکی از مهم‌ترین مسیرها برای توسعۀ وب3 تبدیل خواهد شد.
Gavin Wood مفهوم وب3.0 را در سال 2014 مطرح کرد و وب3.0 تاکنون اکوسیستمی نوپا و درحال‌تکامل باقی مانده است. اما روی‌هم‌رفته، همان‌طور که از ظهور پی‌درپی اپلیکیشن‌های نوآورانه پیداست، وب3.0 روندی اجتناب‌ناپذیر در مسیر توسعۀ فعلی اینترنت است. باور بر این است که وب3.0، در آیندۀ نزدیک، شاهد غوغای اپلیکیشن‌ها همراه با انقلابی جدید در اینترنت خواهد بود. با ما همراه باشید.
