?
زمان مورد نیاز برای مطالعه: 4 دقیقه
مهم‌ترین نقش در ساختار فرش بر عهده چله است. زیرا هستی پود و پرز به وجود آن بسته است. چله همان تارهای قالی است که عمود بر دار قالی، بر روی سر دار و زیر دار قرار می‌گیرد. بستری برای پودگذاری و گره‌زنی فراهم می‌کند. بافت هر نوع فرشی با چله‌کشی و چله‌ریزی آغاز می‌شود. پس از قرارگیری چله روی دار قالی، بوم بافنده برای نقش‌آفرینی آماده می‌شود. به نخی که برای چله استفاده می‌شود “نخ‌چله” می‌گویند که با نام‌های دیگری چون تار-تون-تان و ریشه نیز شناخته می‌شود. برای چله‌کشی لازم است جنس نخ، تعداد و طول چله را با توجه به رجشمار، اندازه و نوع نقشه محاسبه گردد.
تار و پود، ساختار اصلی منسوجات از جمله فرش است. تار رشته‌های عمودی و پود رشته‌های افقی است. عبور متناوب پود از زیر و روی تار، باعث تنیدگی و بافت منسوج میگردد. تار و پود همچنین می‌تواند موجب نقش‌اندازی منسوج شود. برای مثال در گلیم، پودها و در خانواده جاجیم‌ها، تارها؛ وظیفه نقش‌اندازی را برعهده دارند.
?
در برخی از منسوجات علاوه بر تار و پود، خامه (پرز) نیز وجود دارد که موجب پرزدار شدن نوع دیگری از منسوجات مانند پارچه (مخمل)، قالی و گبه (فرش پرزدار) میگردد. در قالی و گبه، وظیفه نقش‌اندازی بر عهده‌ی پرزهاست. به این ترتیب که خامه در قالی به صورت گره بر روی تار می‌نشیند و همزمان پرز و نقش قالی را ایجاد می‌کند.
جنس چله‌ها از ابریشم، پنبه و پشم است. نخ چله در ضخامت‌های متفاوتی استفاده می‌شود. این ضخامت را با نمره نخ و تعداد لا مشخص می‌کنند. بدیهی است که ضخامت نخ‌چله با نقشه و رجشمار قالی مرتبط است. هرچه رجشمار و ظرافت قالی بیشتر باشد، بر تارهای چله نیز افزوده می‌شود. اینکه برای چله، چه جنس نخی مناسب است اهمیت زیادی دارد. اگر نخ چله‌ای مناسب انتخاب شود، خشت اول درست گذاشته شده و ساختار قالی متناسب و مقاومت آن مناسب خواهد بود. جنس این نخ از الیاف طبیعی حیوانی(ابریشم و پشم) و گیاهی(پنبه) است. هر یک از این الیاف، نسبت به یکدیگر، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی متفاوتی در برابر عوامل محیطی مانند (حرارت، رطوبت، مواد شیمیایی و آفات) دارند.
?
الیاف زیبای ابریشم از پیله کرم ابریشم به دست می‌آید. درخشش خیره‌کننده‌ای دارند و با وجود ظرافت و لطافت بسیارشان، دارای مقاومت بالایی هستند. به طور کلی فرش با چله ابریشم، مناسب بافت قالی‌های نفیس و ظریف است. از بین الیاف مورد استفاده در چله قالی، پنبه که لیفی سلولزی است، تنها الیافی است که نمی‌تواند به عنوان پرز قالی استفاده شود، ولی استفاده از چله پنبه (نخ) از دو نوع دیگر رایج‌تر است. چله پنبه مقاوم‌تر از چله پشم است و ساختار بیشتر قالی‌های شهری‌باف را تشکیل می‌دهد. نخ چله پشم از الیاف حیوانی است و بیشتر در مناطق عشایری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
?
همانطور که گفتیم، هدف از چله‌کشی قرار دادن تعداد تار مورد نیاز بافندگی روی دار است. چند روش برای بستن چله به دار قالی وجود دارد: دو روش کهن و اصلی، چله‌کشی به روش ترکی و چله‌کشی به روش فارسی. تفاوت این دو روش به زبان ساده این است که در چله‌کشی ترکی، که روی دارهای گردان انجام می‌شود، تارها مستقیما روی دار بسته می‌شوند اما در روش فارسی و دارهای ثابت، تارها ابتدا روی زمین و با استفاده از دستگاه، چله‌دوانی شده و پس از آن چله‌ها روی دار اصلی ریخته می‌شوند. چله‌کشی به این روش دقت و مهارت بیشتر چله‌کش را می‌طلبد. هر یک از روش‌های ترکی یا فارسی، مزایا و معایبی نسبت به دیگری دارد. آنچه سبب انتخاب یکی از این دو شیوه می‌شود، علاوه بر نوع نقشه و کاربرد فرش، سنت بافندگی هر منطقه و سلیقه و امکانات بافنده قالی است.
همانطور که گفته شد، چله ابریشم گران‌قیمت‌تر از دو نوع دیگر است. ظرافت الیاف، درخشش و جلوه‌ای که دارد برای تابلو‌فرش، فرش‌های ظریف و نفیس و مکان‌های لوکس بسیار مطلوب است. همچنین چله پشم برای مکان‌های نیازمند گرما و یا پاخور بیشتر، مناسب‌تر است و بیشتر عمر می‌کند. چله‌کشی تلفیقی نیز روش تازه‌ای است که با استفاده از دار قالیبافی ترکی و روش فارسی انجام می‌شود. دلیل انتخاب این روش افزایش کیفیت بافت، به دلیل تلفیق شیوه‌های موثر هر دو روش است.
همچنین بخوانید: انواع فرش از نظر جنس الیاف پرز و چله
آدرس کوتاه: https://www.cpersia.com/mag/fa/6725
