در دنیای امروز و با پیشرفت تکنولوژی در زمینه های مختلف، دنیای سرگرمی دستخوش تغییرات زیادی شده است و بسیاری از افراد دیگر از روش های قدیمی برای پرکردن اوقات فراغت خود استفاده نمی کنند. اما برخی از بازی های فکری از جمله تخته نرد ایرانی و شطرنج همچنان طرفداران خود را دارند و در همه جای دنیا یکی از این بازی های فکری را هنوز می توان در خانه بسیاری از مردم یافت.
در این مقاله قصد داریم تخته نرد ایرانی را به طور کامل بررسی کنیم تا اگر به این بازی علاقه مند هستید یا قصد خرید آن را دارید با تاریخچه و قوانین آن بیشتر آشنا شوید. پیشنهاد می کنیم برای مقالات آموزشی بیشتر با قسمت مقالات سایت مجموعه پرسیس همراه باشید.
این بازی یک بازی فکری است که بر برنامه ریزی، روش، شمارش و شانس تکیه دارد. در این بازی دو نفره، بازیکنان بر اساس دو عدد چاپ شده روی تاس، مهره های خود را در جهت عقربه های ساعت یا خلاف جهت عقربه های ساعت حرکت می دهند و در نهایت آن ها را از روی تخته بازی حذف می کنند و در انتها برنده بازیکنی خواهد بود که تمام خود را حذف کند. ابتدا چکرز از زمین بازی.
بعد از Go and Checkers سومین بازی در جهان است که در بین مردم اروپای شرقی و خاورمیانه به ویژه مردم ایران بسیار رایج است. در برخی مناطق ایران این بازی را نردستان می نامند.
تخته نرد یک بازی بسیار قدیمی با سابقه بسیار طولانی است. این بازی در بسیاری از کشورهای جهان شناخته شده است و طرفداران خود را دارد. در برخی از کشورها، ممکن است هنوز افراد مسن یا جوان زیادی را در کنار خیابان یا در کافه ها و رستوران ها مشاهده کنید که این بازی را انجام می دهند. این بازی در ایران معمولا با نام تخته شناخته می شود و طرفداران زیادی دارد.
تخته تخته نرد از یک تخته دو قسمتی که معمولاً از چوب ساخته می شود، دو دسته چکش سیاه و سفید به شکل دایره و مسطح و دو تاس تشکیل شده است. البته ممکن است این بازی در کشورهای دیگر کامپوننت ها و جزئیات بیشتری داشته باشد اما در ایران به همین شکل استفاده می شود.
بازی تخته نرد همانطور که گفته شد قدمتی بسیار دارد و به گفته مورخان از 1800 تا 3000 سال قبل از میلاد مسیح باز می گردد. جالب اینجاست که بسیاری از مورخان این بازی را به اقوام ایرانی آن زمان نسبت می دهند و این بازی را یک بازی شاهانه در زمان ساسانیان می دانند. همچنین قدیمی ترین تخته در سیستان و بلوچستان ایران پیدا شده است و نشان می دهد که بسیاری از مردم ایران از قدیم الایام به این بازی علاقه داشته اند.
البته بازی رومیزی امروزی تفاوت زیادی با نوع قدیمی خود دارد و در طول سال ها دستخوش تغییرات زیادی شده است. قواعد مدرن بازی توسط مصری ها نوشته و رایج شد.
به طور کلی مورخان منشا این بازی را مربوط به ایران باستان، یونان، روم و چین می دانند. هر کدام از این ملیت ها در طول زمان تغییراتی در بازی ایجاد کرده و تأثیر خود را بر قوانین آن اعمال کرده اند. تخته های قدیمی از چوب ساخته شده بودند و به جای مهره و تاس از چکمه های سنگی استفاده می شد.
کاوش های باستان شناسی در شهر سوخته نشان می دهد که این بازی در 3000 سال قبل از میلاد در ایران وجود داشته است. مجموعه ای از 30 مهره و دو تاس روی یک تخته با تصویر یک مار که در شهر سوخته یافت شده است، 100 تا 200 سال قدیمی تر از نمونه موجود در اور است.
ایران در بین تمام مردم جهان به عنوان سرزمین مادری این بازی شناخته می شود. اولین بازی دست ساز روی این کره خاکی که به اجداد تخته نرد و شاید شطرنج ایرانی معروف است، مربوط به حدود 6 هزار سال پیش در زمان تمدن ایلام در مناطق خوزستان، ایذه و شوش است.
تخته بازی که در شهر سوخته سیستان و بلوچستان از گور باستانی به نام شماره 761 به همراه 60 مهره آن کشف شد از چوب آبنوس و به شکل مار است که 20 بار خود را کلاف می کند و دم خود را در آن نگه می دارد. دهان آن
مهره ها و تاس های آن که با تاس های امروزی کاملاً متفاوت بود، در ظرفی سفالی در کنار تخته بازی می گذاشتند و از سنگ های معمولی شهر سوخته یعنی لاجورد، عقیق و فیروزه درست می کردند.
تاکنون اعتقاد بر این بود که تخته بازی یافت شده در گورستان سلطنتی اور در بین النهرین (عراق کنونی) قدیمی ترین بازی ساخته شده توسط انسان است. نمونه دیگری از قدیمی ترین بازی های تخته و تاس جهان که کشف شده مربوط به پنج هزار سال پیش است که به شکل عقاب و عقرب از سنگ صابون در حاشیه هلیل رود جیرفت کرمان کشف شد. حفاری های یوسف مجیدزاده و دارای سوراخ هایی (مربع) است که چکرها در آن قرار می گرفتند.
نمونه های دیگری از بازی ها در تپه سیلک کاشان و صخره های جزیره خارگ در خلیج فارس کشف شده است. محققان این نوع بازی تخته و تاس را که در ایران و در میان سایر ملل باستانی مانند چین، مصر و ... کشف شده است، نیاکان بازی تخته نرد امروزی نامیده اند.
در واقع تمام این بازی های اولیه به گونه ای بود که تعدادی سنگ یا مهره را روی تخته ای که تعداد خانه های مختلف داشت حرکت می داد و مهره ها را از نقطه شروع به نقطه پایان می رساند.
قدیمی ترین اسناد جهان که حاکی از وجود تخته نرد ایرانی به شکل امروزی آن است، اسناد معتبر و تاریخی ایرانی است که از ایجاد این بازی در زمان ساسانیان به دست وزیر هوشمند بزرگمهر خبر می دهد.
سند اول: نوشته پهلوی به نام چترنگ نامگ (ماتیکان چترنگ یا گزارش شطرنج) توسط بزرگمهر در پاسخ به بازی شطرنجی که پادشاه هند برای انوشیروان فرستاده بود، اختراع کرد و به گفته اردشیر بالکان، بنیانگذار سلسله ساسانی، او. نام آن را «نیوردشیر» به معنای اردشیر شجاع گذاشتند.
بزرگمهر با توجه به متن کتاب چترنگ نماگ، در ساخت تخته نرد ایرانی از نمادهای مختلفی الهام می گیرد که عموماً مربوط به باورهای زرتشتی است. مانند مقایسه تخته بازی با زمین، چهار قسمت زمین بازی با چهار فصل، سیاه و سفید تاس به شب و روز، تعداد تاس به تعداد روزهای یک ماه، چرخش تاس. به چرخش ستارگان و ستارگان و چرخش تاس به حرکت مردم.
همچنین چیدمان مهره ها در ابتدای بازی به آفرینش جهان و برخورد و عبور مهره ها به برخورد و عبور انسان ها در این زندگی تشبیه شده است و در پایان خروج آنها از صفحه بازی باعث شده است. با مرگ مقایسه شده است
نمادگرایی را حتی در توصیف اعداد تاس نیز می توان دید که در آنها 1 نشان اهورامزدا است. و 2 نشان دو مینو (Angre Mino و Sepenta Mino). 3 فکر، گفتار و کردار خوب. 4 نشانه از چهار عنصر خلقت یعنی آب، باد، خاک و آتش. 5 نشانه از پنج نور خورشید، ماه، ستارگان، آتش، رعد و برق، و 6 تا مانند شش بار شده است.
در تلمود نیز به این بازی اشاره شده است و جالب اینکه مجموع اعداد روبروی هم در طرفین تاس همیشه هفت است که عددی برای ایرانیان عزیز بوده است. همانطور که شش را در برابر یک، پنج در برابر دو، و چهار را در برابر سه قرار دادند.
سند دوم یک ظرف نقره ای مربوط به دوران ساسانیان است که سربازان ساسانی را در حال بازی تخته نرد و کشتی در نقوش این ظرف نشان می دهد.
سومین سند شاهنامه فردوسی است که در قسمت «درج شطرنج» به داستان ساخت تخته نرد در قالب شعر می پردازد.
بازی های رومیزی هزاران سال است که در مصر و آسیای جنوب غربی وجود داشته است. بازی باستانی سینیت و نقاشی مقبره های بزرگ این واقعیت را نشان می دهد.
تخته نرد نیز مانند هر بازی ذهنی دیگری قوانین خاص خود را دارد و هر بازیکن باید به دقت از آنها پیروی کند تا نتیجه را مشخص کند. این قوانین شامل نحوه قرار دادن مهره ها و ریختن تاس ها می شود. در ادامه بیشتر قوانین تخته نرد را بررسی می کنیم.
تخته نرد از دو نوع چکش سفید و مشکی و یک تخته چوبی تشکیل شده است. هر بازیکن باید یک رنگ را انتخاب کند و 15 مهره خواهد داشت. مهره های سفید در خلاف جهت عقربه های ساعت و مهره های سیاه در جهت عقربه های ساعت بازی می کنند. قبل از شروع بازی معمولا تاس انداخته می شود و با توافق طرفین هر فردی که عدد کمتر یا بیشتر به دست آورد می تواند رنگ مهره مورد نظر و نحوه چیدن مهره ها را انتخاب کرده و بازی را شروع کند.
در ابتدا هر بازیکن یک تاس می اندازد. در تخته نرد از دو تاس یکسان استفاده می شود. در برخی از کشورها تاس های دیگری به عنوان تاس دوتایی در بازی وجود دارد، همچنین برخی افراد به جای انداختن تاس در کف دست، از ظرف کوچکی برای انداختن و انداختن تاس در کف دست استفاده می کنند، اما در ایران این دو مورد زیاد رایج نیستند.
عدد روی تاس ریخته شده تعیین می کند که هر قالب چقدر می تواند حرکت کند. می توانید دو عددی را که روی تاس می بینید با هم جمع کنید و آنها را روی یک قالب اعمال کنید یا از هر عدد برای تاس های جداگانه استفاده کنید. زمانی که بیش از دو مهره همرنگ روی یک نقطه باشد، می گویند که نقطه بسته است و حریف شما نمی تواند مقصد مهره خود را روی آن نقطه قرار دهد.
اگر تعداد دو تاس شما یکسان است، باید تاس خود را 4 بار با همان عدد حرکت دهید. اگر مهره ای به صورت انفرادی در خانه ای قرار گیرد، مهره حریف می تواند آن مهره را حذف کند و جای آن را در آن خانه بگیرد. اگر امکان جابجایی تعداد هر دو تاس را دارید، باید این کار را انجام دهید. مگر اینکه همه خانه ها بسته باشد و شما نتوانید حرکت کنید.
اگر تعداد دو تاس شما یکسان است، باید تاس خود را چهار بار با همان عدد حرکت دهید. اگر مهره ای به صورت انفرادی در نقطه ای قرار گیرد، مهره حریف می تواند آن مهره را حذف کند و جای آن را در آن نقطه بگیرد. اگر امکان جابجایی تعداد هر دو تاس را دارید، باید این کار را انجام دهید. مگر اینکه همه نقاط بسته باشند و نتوانید حرکت کنید.
برای اتمام بازی باید مهره های خود را در شش نقطه گوشه تخته جمع کنید و هر مهره را با توجه به تعداد تاس ها از روی نقطه بردارید. اگر در آن نقطه چک نداشتید، باید دوباره چکر را با آن شماره جابجا کنید. در پایان، هر کسی که بتواند مهره های خود را سریعتر از بازی حذف کند، برنده است.
در زمان های قدیم تخته تخته نرد فقط از چوب و شطرنجی ها از سنگ یا چوب ساخته می شد. اما امروزه بازی های رومیزی در مواد و اندازه های مختلف تولید می شوند. انواع پلاستیکی این بازی نیز به بازار آمده است.
اما باز هم بهترین نوع بازی چوبی است که لعاب دارد. جنس مهره ها می تواند پلاستیک یا چوب باشد. تاس نیز انواع مختلفی دارد. آنها عموما از پلاستیک ساخته می شوند، اما در انواع چوبی نیز در بازار یافت می شوند.
اگر شما هم از طرفداران تخته نرد هستید و می خواهید این بازی را در خانه خود داشته باشید، باید بدانید که خرید تخته تخته نرد انتخاب عاقلانه و خوبی برای پرکردن اوقات فراغت شماست. بازی های قدیمی و سرگرم کننده مانند شطرنج و تخته نرد علاوه بر اینکه ذهن شما را در حین بازی درگیر می کند می تواند هیجان انگیز و بسیار جالب باشد.
بازی تخته نرد می تواند گزینه بسیار خوبی برای پر کردن زمانی باشد که با خانواده و دوستان خود جمع کرده اید و می خواهید هیجان و سرگرمی داشته باشید. این بازی قدیمی ممکن است در ابتدا برای کسانی که هنوز آن را به خوبی یاد نگرفته اند کمی مشکل باشد، اما با کمی تمرین و بازی، به سرعت تبدیل به یک بازی سرگرم کننده و جذاب برای شما خواهد شد.
منبع : persiscollection
