شیرآلات صنعتی (Industrial Valve) قطعات مکانیکی می‌باشند که وظیفه کنترل جریان و فشار داخل یک فرآیند یا سیستم را بر عهده دارند. شیرآلات از اجزای اصلی و مهم سیستم‌های لوله‌کشی بوده که سیالات گوناگون (مایعات، گازها، بخارها و …) را منتقل می‌کند.
عملکرد شیرآلات صنعتی شامل قطع و وصل، کاهش و افزایش، کنترل و تنظیم جریان و تخلیه فشار مشخص در سیستم لوله‌کشی می‌باشد.
• بدنه شیرآلات (Valve body)
بدنه شیرآلات که به آن پوسته هم گفته می‌شود، قسمت اصلی یک شیر فشاری است. بدنه قسمت اصلی شیر است زیرا چهارچوبی است که تمام قطعات را کنار هم نگاه می‌دارد.
• کلاهک شیرآلات (Bonnet)
پوشش دهانه در بدنه شیر در واقع همان کلاهک شیر است که دومین قسمت مهم شیر فشاری محسوب می‌شود. کلاهک شیرآلات صنعتی مانند بدنه شیر طرح‌ها و مدل‌های مختلفی دارند.
• تریم شیرآلات (Valve trim)
قطعات قابل تعویض داخل شیرآلات صنعتی که با جریان در تماس هستند مجموعاً تریم شیر یا valve trim نامیده می‌شوند.
• دیسک شیرآلات
دیسک قطعه‌ای است که بسته به موقعیت خود می‌تواند جریان را جاری، کم و یا قطع نماید.
• نشیمنگاه شیرآلات (Valve Seat)
نشیمنگاه یا حلقه‌های درزگیری، سطح نشیمنگاه را برای دیسک آماده می‌کنند. ممکن است شیر یک یا چند نشیمنگاه داشته باشد.
• اِستِم یا ساقه شیرآلات (Valve Stem)
ساقه حرکت ضروری برای دیسک، پلاگ یا توپ (ball) را جهت باز و بسته کردن شیر ایجاد می‌کند و مسئول قرارگیری صحیح دیسک می‌باشد. ساقه از یک طرف به هندل یا هندویل (handwheel)، اکچویتور (عملگر) و یا اهرم و از طرف دیگر به دیسک متصل می‌باشد.
• یوغ
یوغ، بدنه شیر یا بونت را به مکانیزم محرک متصل می‌کند.
• مهره یوغ
مهره یوغ، مهره استم یا بوشن یوغ در قسمت بالایی یوغ قرار دارد و استم از داخل آن عبور می‌کند.
• عملگر یا اکچویتور (Valve Actuator)
شیرها معمولاً به عملگر مجهز هستند. عملگر یا اکچویتور در تعریف گسترده، قطعه‌ای است که تحت فرمان یک مرکز کنترل و به وسیله یک منبع نیرو حرکت خطی و دورانی ایجاد می‌کند. عملگرهای معمولی برای باز و بسته کردن کامل شیر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
انواع شیرآلات صنعتی عبارتند از:
• شیر کشویی یا گیت ولو (Gate Valve)
شیر کشویی که با عنوان شیر دروازه ای یا گیت ولو (Gate Valve) نیز شناخته می‌شود برای تمامی کاربری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای نصب در کاربری‌های روی زمینی و زیر زمینی مناسب می‌باشد.
• شیر کروی یا گلوب ولو (Globe Valve)
شیر کروی (Globe valve) حرکتی خطی داشته و برای قطع، وصل و تنظیم جریان طراحی شده است. می‌توان دیسک شیر کروی ( گلوب ولو ) را کاملاً از مسیر جریان برداشت یا می‌تواند به طور کامل مسیر جریان را ببندد.
• شیر سماوری یا پلاگ ولو (Plug Valve)
شیر سماوری یا پلاگ ولو (plug-valve) یکی از انواع ولوهای صنعتی حرکت دورانی یک چهارم دارد که از پلاگ مخروطی یا استوانه‌ای برای قطع و وصل کردن جریان استفاده می‌نماید. شکل پلاگ مانند دیسک دارای مجرایی برای عبور دادن جریان می‌باشد.
• شیر توپی یا بال ولو (Ball Valve)
شیر توپی یا بال ولو (Ball valve) نوعی شیر قطع کن با چرخش یک چهارم است که جریان سیال یا گاز را توسط یک توپ چرخشی که در مرکز خود دارای حفره است و در بین دو نشیمنگاه قرار دارد، کنترل می‌کند.
• شیر یکطرفه یا چک ولو (Check Valve)
شیر یکطرفه یا چک ولو (Check Valve) که از آن با عنوان شیر برگشتی هم یاد می‌شود، شیری اتوماتیک است که اجازه می‌دهد سیال فقط در یک جهت حرکت کند. شیر یکطرفه با جریان رو به جلو باز شده و با جریان معکوس بسته می‌شود.
• شیر دیافراگم یا دیافراگم ولو (Diaphragm Valve)
شیرآلات صنعتی مانند شیر دیافراگمی (Diaphragm Valve) تقریباً به هر سیستم پیچیده‌ای کمک می‌کنند. این شیرآلات مکانیکی یا الکترومکانیکی جریان سیال را تنظیم کرده و در ده‌ها نوع مختلف تولید می‌شوند
• شیر اطمینان یا سیفتی ولو (Safety Valve)
شیر اطمینان (Safety valve) یک ابزار ایمنی است که جهت حفاظت از سیستم‌ها یا مخازن تحت فشار در هنگام بروز فشار بیش از حد، طراحی شده است.
• شیر کنترل یا کنترل ولو (Control Valve)
متداول‌ترین اِلمان کنترل نهایی در صنایع کنترل فرآیند، شیر کنترل (Control Valve) است. این شیر جریان سیالاتی مانند گاز، بخار، آب یا ترکیبات شیمیایی را دچار تغییر می‌کند تا اختلال سیستم را جبران کرده و متغیر تنظیم شده فرآیند را تا حد ممکن به سِت پوینت مورد نظر نزدیک کند.
• شیر صافی یا استرینر ولو (Strainer Valve)
شیر صافی (Strainer valve) را می‌توان به عنوان اتصالات لوله به حساب آورد که سیال برای تصفیه، فیلترینگ و جداسازی مواد جامد از آن عبور می‌کند.
• شیر سوزنی یا نیدل ولو (Needle Valve)
شیر سوزنی (Needle valve) که از آن با نام شیر پیستونی نیز یاد می‌شود، شیر تنظیم کننده است و مهندسان را قادر می‌سازد تا جریان و فشار سیال را تنظیم و کنترل نمایند.
