شیر کروی (Globe Valve) که با اسامی شیر گلاب ، شیر گلوب ، شیر بشقابی، شیر بشقابی کروی نیز شناخته می شود، متفاوت از شیر توپی ، نوعی شیر صنعتی است که برای تنظیم جریان در خطوط لوله مورد استفاده قرار می گیرد.
این شیر دارای حرکتی خطی بوده و عموما برای شروع، توقف یا تنظیم جریان مورد استفاده قرار می گیرد.در نتیجه در هنگام طراحی یک شیر کروی باید فاکتورهای مهم مقدار جریان، مقدار افت فشار و نحوه و محل استفاده از این نوع شیر مورد توجه قرار بگیرد تا در زمان کار با مشکل مواجه نشود.
درست است که شیرآلات کروی بیشتر از شیرهای صنعتی دیگر با عبور مستقیم (مانند شیر کشویی، شیر پلاگ، شیر توپی و ...) دارای افت فشار هستند ولی می توانند در زمان هایی که افت فشار موضوع مهمی نیست مورد استفاده قرار گیرند.
سه نوع طراحی بدنه برای طراحی شیر کروی وجود دارد :
· شیر کروی نوع TEE یا Z
این مدل متداول ترین نوع طراحی بدنه در شیرآلات کروی می باشد. حرف Z است. این نوع طراحی بدنه کمترین مقدار ضریب جریان و بیشترین مقدار افت فشار را دارد. از این نوع شیر کروی TEE یا Z عموما در سیستم های بای پس یا کنارگذر در کنار شیرهای کنترلی (Control Valve) استفاده می شود. همچنین در آن دسته از سیستم هایی که افت فشار عامل مهمی محسوب نمی شود و نیار به بستن مسیر وجود دارد نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
· شیر کروی زاویه ای یا Angle
این شکل از گلوب ولوها در واقع نمونه تغییر یافته نوع TEE یا Z است. قسمت پایانی بدنه این شیر نوع به صورت زاویه ای یا Angle بوده و دارای زاویه نود درجه است و جریان سیال از این زاویه پیچ درجه عبور می کند. شیر کروی زاویه ای یا Angle نسبت به شیر کروی نوع وای WHY یا Y دارای ضریب جریان نسبتا کمتری بوده و در مسیرهایی که جریان دارای تغییر مقدار باشد از گلوب ولو زاویه ای یا Angle استفاده می شود.
· شیر کروی نوع وای (WHY یا Y )
شیر کروی نوع وای در واقع یک نوع جایگزین برای شیر کروی معمولی برای افت فشار بالا می باشد. سیت (Seat) و استم (Stem) شیر کروی وای با زاویه ای 45 درجه نسبت به هم قرار گرفته اند که وقتی شیر باز باشد راه را برای عبور جریان ساده تر نموده و سیال با مقاومت کمتری از شیر عبور می کند از گلوب ولو وای اکثرا برای تعمیر یا بستن موقت مسیر سیال استفاده می شود. همچنین به صورت بسته به عنوان شیر تخلیه مورد استفاده قرار می گیرد.
انواع شیر کروی
· شیر کروی با دیسک توپی شکل (Ball Disc Globe Valve)
· شیر کروی با دیسک مخروطی (Plug Disc Globe valve)
· شیر کروی با دیسک ترکیبی (Composition Disc Globe Valve)
3 نکته مهم در رابطه با شیر کروی (Globe Valve)
1. نگهداری و تعمیر نسبتا آ‌سان، به این دلیل که دیسک و نشیمنگاه خراب را به آسانی می شود تعویض نمود.
2. در حالت کلی اختلاف فشار جریان عبوری از این شیر نسبت به کل فشار کل جریان نباید بیشتر از 20% باشد.
3. در شرایط گازهای عاری از ذرات جامد ، مایعات عاری از ذرات جامد ، سیستم های خلا و شرایط دمایی زیر صفر (cryogenic) گلوب ولو عملکرد بسیار خوبی دارد.
قیمت شیر کروی
شیر کروی یا گلوب ولو در مقایسه با شیر دروازه ای مزایایی دارد و به همین دلیل در شرایط مشابه گران تر است.
قیمت شیر کروی بر اساس استاندارد ساخت، سایز، برند و جنس بدنه آن تعیین تایین می شود.
