ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) چیست؟

می توان گفت که CBDC ها ارزهای دیجیتالی هستند که توسط بانک های مرکزی صادر می شوند. ارزش آنها به ارز رسمی کشور صادرکننده مرتبط است.

آخرین باری که برای چیزی با پول نقد کاغذی پرداخت کردید کی بود؟ در حالی که ارز فیزیکی هنوز به طور گسترده در سراسر جهان استفاده می شود، مردم در برخی کشورها اخیراً کمتر از آن استفاده می کنند - به ویژه در طول همه گیری COVID-19، به دلیل کمبود پول نقد و نگرانی های بهداشتی این اتفاق در حال گسترش است. با دور شدن مردم از پول نقد، بسیاری به طور فزاینده ای به تراکنش های مالی دیجیتال روی می آورند. در سطح جهانی، بانک ها و مؤسسات مالی، تراکنش های بسیار بیشتری را به صورت دیجیتالی نسبت به شعب فیزیکی پردازش می کنند.

انواع اختلالات دیجیتال اخیر، از جمله ظهور ارزهای دیجیتال و فناوری بلاک چین، موج هایی را در بخش خدمات مالی ایجاد کرده است. ارزهای دیجیتال بخشی از این داستان هستند و بانک های مرکزی شروع به توجه به این موضوع کرده اند.

ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) شکل دیجیتالی یک ارز صادر شده توسط دولت است که به یک کالای فیزیکی متصل نیست. آنها توسط بانک های مرکزی صادر می شوند که نقش آنها حمایت از خدمات مالی برای دولت یک کشور و سیستم بانکی تجاری آن، تعیین سیاست های پولی و انتشار ارز است. نمونه‌هایی از بانک‌های مرکزی عبارتند از: سیستم فدرال رزرو ایالات متحده، بانک ژاپن، بانک خلق چین (PBOC) و Deutsche Bundesbank آلمان.

این CBDC ها شبیه به استیبل کوین ها – اما نه دقیقا مشابه آن ها – هستند. استیبل کوین ها نوع خاصی از ارزهای دیجیتال تثبیت شده خصوصی هستند که به ارز، کالا یا ابزار مالی دیگری با هدف حفظ ارزش نسبتاً پایدار در طول زمان متصل شده اند. برخلاف ارزهای رمزنگاری شده که غیرمتمرکز هستند، CBDC ها آن ها را صادر و اداره می کنند.

انواع مختلف CBDC چیست و در حال حاضر در کجا استفاده می شود؟

یک نوع ثابت CBDC وجود ندارد. طیف گسترده ای از رویکردها در کشورهای مختلف به صورت آزمایشی در حال اجرا هستند. یکی از انواع CBDC یک مدل مبتنی بر حساب است، مانند DCash، که در شرق کارائیب اجرا می شود. با DCash، مصرف کنندگان حساب سپرده مستقیماً نزد بانک مرکزی دارند. در نقطه مقابل این طیف، e-CNY چین قرار دارد، یک پایلوت CBDC که به بانک‌های بخش خصوصی برای توزیع و نگهداری حساب‌های ارز دیجیتال برای مشتریان خود متکی است. چین e-CNY را در طول بازی های المپیک 2022 در پکن به نمایش گذاشت. بازدیدکنندگان و ورزشکاران می‌توانند از این ارز برای خرید در دهکده المپیک استفاده کنند.

مدل دیگر، مدلی است که توسط بانک مرکزی اروپا در نظر گرفته شده است که در آن موسسات مالی دارای مجوز، هر یک گره مجاز شبکه بلاک چین را به عنوان مجرای برای توزیع یورو دیجیتال اجرا می کنند. مدل نهایی، که در میان «کریپتوفیل‌ها» محبوب است، اما هنوز به‌طور کامل توسط بانک‌های مرکزی آزمایش نشده است، این است که در آن ارز فیات (ارزی که دولتی صادر می‌شود اما توسط یک کالا پشتیبانی نمی‌شود) به عنوان توکن‌های قابل تعویض ناشناس برای محافظت از حریم خصوصی کاربران منتشر می‌شود.

در حال حاضر، 87 کشور که بیش از 90 درصد تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل می دهند، در حال بررسی CBDC هستند. در اینجا یک نگاه دقیق تری خواهیم داشت:

ارز JAM-DEX جامائیکا در ژوئن 2022 راه اندازی شد و اولین CBDC است که به طور رسمی به عنوان ارز قانونی تصویب شده است. این یک پیشنهاد نسبتا ساده است، بدون موارد استفاده پیشرفته (مانند پرداخت برون مرزی برای قراردادهای هوشمند). JAM-DEX بر خلاف Sand Dollar باهاما و DCash بانک مرکزی شرق کارائیب مبتنی بر بلاک چین نیست.

نیجریه، اولین کشور آفریقایی که CBDC را راه اندازی کرد، eNaira در اکتبر 2021 راه اندازی شد. کشورهای جنوب صحرای آفریقا آماده پذیرش CBDC هستند. استفاده گسترده از M-PESA، یک سرویس انتقال پول سیار، یک زیرساخت اجتماعی و مالی قوی برای استفاده بالقوه آینده از CBDC ها ایجاد کرده است.

پروژه Aber ابتکاری است که به طور مشترک توسط بانک های مرکزی عربستان سعودی و امارات متحده عربی راه اندازی شده است که استفاده از ارز دیجیتال مشترک منتشر شده را به عنوان ابزاری برای تسویه حساب های داخلی و فرامرزی بین دو کشور آزمایش کرده است.

چرا بانک های مرکزی به CBDC ها علاقه مند شده اند؟

چهار روند احتمالاً علاقه بانک‌های مرکزی را به CBDC ها برانگیخته است:

کاهش شدید استفاده از پول نقد در اروپا، استفاده از پول نقد بین سال‌های 2014 تا 2021 به میزان یک سوم کاهش یافت. در نروژ، تنها 3 درصد از تراکنش‌های پرداخت با پول نقد انجام می‌شود. این روند بانک های مرکزی را وادار کرده است تا نقش خود را در سیستم پولی بررسی کنند.

علاقه فزاینده به دارایی های دیجیتال صادر شده ی خصوصی. در بریتانیا، 10 درصد از بزرگسالان گزارش می دهند که دارایی دیجیتالی مانند ارز دیجیتال را در اختیار دارند. بانک مرکزی اروپا می گوید که 10 درصد از خانوارها در شش کشور بزرگ اتحادیه اروپا دارای دارایی دیجیتال هستند. استفاده مصرف کننده از دارایی های دیجیتال را می توان به عنوان یک چالش بالقوه برای ارز فیات به عنوان واحد اندازه گیری ارزش در نظر گرفت.

کاهش قدرت بانک های مرکزی به عنوان مبتکران پرداخت در جامعه. CBDC ها به بانک های مرکزی فرصت جدیدی برای هدایت گفتگوهای استراتژیک در مورد موارد استفاده از پول نقد برای عموم جامعه ارائه می دهند.

افزایش سیستم های پرداخت بین المللی، بسیاری از بانک های مرکزی به دنبال ایجاد حاکمیت محلی بیشتر بر روی سیستم های پرداخت جهانی هستند. بانک های مرکزی CBDC را به عنوان یک لنگر بالقوه تثبیت کننده سیستم های پرداخت دیجیتال محلی می دانند. ایجاد CBDC مزایای بالقوه ای دارد، اما آنها بدون خطر نیستند.

مزایای بالقوه CBDC ها چیست؟

حامیان ارزهای دیجیتال معتقدند که ابزارهای دیجیتال جدید، از جمله CBDC ها، می توانند بسیاری از مسائل مربوط به کارایی، امنیت و دسترسی را برطرف کنند:

کاهش هزینه ها. ارائه‌دهندگان خدمات مالی سالانه 400 میلیارد دلار در هزینه‌های مستقیم صرفه‌جویی می‌کنند و هزینه‌ها را از زیرساخت‌های فیزیکی دور می‌کنند و به سمت تامین مالی دیجیتال می‌روند. اما کاهش هزینه ها باید با سرمایه گذاری های قابل توجه در فناوری جدید که CBDC ها نیاز دارند اندازه گیری شود.

افزایش سرعت. CBDC ها می توانند سرعت و کارایی سیستم های پرداخت الکترونیکی بسیاری از کشورها را بهبود بخشند. (همانطور که در زیر خواهیم دید، این استدلال کمتر قانع کننده می شود.)

دسترسی بیشتر برای کسانی که حساب بانکی ندارند. در حال حاضر کمتر از 5 درصد از بزرگسالان ایالات متحده حساب بانکی ندارند. در سال 2016، 1.6 میلیارد نفر بدون بانکی در سراسر جهان وجود داشت. CBDC های قابل دسترسی از طریق دستگاه های تلفن همراه می توانند به طور بالقوه گنجاندن مالی را افزایش دهند. و برای ارائه دهندگان خدمات مالی دیجیتال، پول موبایل دروازه ای به بازارهای دست نخورده است. با این حال، پذیرش به معنای تضمین نیست؛ ممکن است بسیاری از افرادی که حساب بانکی ندارند، از ناشناس ماندن هویت پول نقد حمایت کنند.

افزایش امنیت. استقرار یک ارز دیجیتال تنظیم‌شده قابل دسترسی از طریق دستگاه‌های تلفن همراه می‌تواند به طور بالقوه امنیت پرداخت را با اطمینان از نهایی شدن و غیرقابل تغییر بودن تراکنش - حتی بدون حساب بانکی رسمی - افزایش دهد و احتمال کلاهبرداری را کاهش دهد. استفاده منظم از رمزنگاری کلید خصوصی می‌تواند کاربران را قادر سازد تا تراکنش‌ها را به صورت دیجیتالی امضا کنند و زمان انتظار برای نهایی شدن تراکنش را به‌طور غیرقابل برگشت کاهش دهد و به طرفین آرامش خاطر بیشتری بدهد.

برخی از نگرانی ها در مورد CBDC ها چیست؟

در حالی که بانک های مرکزی مشتاقانه در حال بررسی پتانسیل CBDC هستند، چالش هایی نیز وجود دارد که باید در نظر گرفته شوند. وقتی پول دیجیتالی می شود، قابل ردیابی و در نتیجه مشمول مالیات نیز می شود. تحلیلگران مک کینزی پیش بینی می کنند که این امر به مانعی برای پذیرش داوطلبانه تبدیل شود. موضوع دیگر فقدان ثبات تکنولوژیک است. در ژانویه 2022، نسخه دیجیتالی DCash کارائیب شرقی به دلیل مشکلات فنی به مدت دو ماه آفلاین شد.

همچنین نگرانی هایی وجود دارد که مورد تجاری CBDC ها ضعیف است. برای یک چیز، ممکن است تلاش بانک های مرکزی برای توسعه زیرساخت ارزهای دیجیتال بیش از آن چیزی باشد که با پاداش نسبتا ناچیز توجیه شود. همچنین، CBDC ها ممکن است سرعت افزایش یافته ای را که پیش بینی می شد ارائه نکنند: بسیاری از کشورهای توسعه یافته اکنون پرداخت های فوری را با استفاده از زیرساخت های قدیمی (غیر بلاک چین) فعال می کنند. بانک های مرکزی در برخی کشورها، مانند کانادا و سنگاپور، به این نتیجه رسیده اند که در حال حاضر مورد قوی برای ارز دیجیتال وجود ندارد.

چین چگونه از CBDC استفاده می کند؟

کریپتوکارنسی خصوصی در چین ممنوع است، اما این کشور همچنان در حوزه ارز دیجیتال مشغول است. در واقع، بانک مرکزی چین، PBOC، پیشرفته ترین برنامه کاربردی بازار CBDC را تا به امروز ایجاد کرده است. آزمایشی CBDC چین برای e-CNY به بانک‌های بخش خصوصی برای توزیع و نگهداری این حساب‌ها برای مشتریان خود متکی است.

در اواخر سال 2019، PBOC شروع به آزمایش e-CNY از طریق پرداخت‌های مبتنی بر اپلیکیشن و کیف پول برای خدمات دولتی، خرید، حمل‌ونقل و سایر موارد استفاده در سبک زندگی مصرف‌کننده کرد. این آزمایش در ابتدا در چهار شهر راه اندازی شد، سپس به سرعت به پنج شهر دیگر گسترش یافت. تا می 2022، 4.5 میلیون کیف پول تجاری و 260 میلیون تراکنش به ارزش بیش از 83 میلیارد یوان از طریق آزمایشی e-CNY انجام شده است.

نگاهی اولیه به درس‌های استفاده چین از CBDC مزایای بالقوه زیر را نشان داد:

مشارکت مالی را تشویق می کند. داشتن حساب بانکی پیش نیاز استفاده از e-CNY نیست. مصرف کنندگان بدون حساب می توانند کیف پول های دیجیتالی را از شش بانک دولتی مجاز دانلود و استفاده کنند.

از پروتکل های شناخت مشتری (KYC) پشتیبانی می کند. CBDC، مانند ارزهای رمزپایه مبتنی بر بلاک چین، مشتریان را قادر می سازد تا از اثر انگشت دیجیتال منحصر به فرد برای شناسایی خود در بانک ها استفاده کنند. این به بانک‌ها کمک می‌کند تا از همکاری با بازیگران تایید نشده خودداری کنند، که می‌تواند از تاثیر آنها در کلاهبرداری و سایر فعالیت‌های مجرمانه، از جمله پولشویی جلوگیری کند. هزینه های انطباق بانک ها را کاهش می دهد. استفاده از CBDC می تواند منجر به پس انداز بانک های مرتبط با نظارت و گزارش تراکنش ها شود. برنامه های دولت را ساده می کند. ممکن است برای e-CNY توزیع یارانه‌ها، مانند حمل و نقل برای کارکنان، ساده‌تر شود.

چگونه ذی نفعان مختلف می توانند برای آینده CBDC ها آماده شوند؟

هنوز برای پیش بینی آینده CBDC ها خیلی زود است. اما با وجود عدم قطعیت، بانک های مرکزی می توانند پنج سوال زیر را در نظر بگیرند:

برنده بازی در پذیرش CBDC در مقایسه با پول سنتی کیست؟ موارد و سناریوهای تجاری باید بر اساس ارزیابی از چشم انداز پرداخت فعلی و آینده و اهداف پذیرش واقع بینانه باشد. هدف CBDC رسیدگی به کدام حوزه هاست؟ انتخاب های طراحی باید بر اساس بخش کاربر باشد: شهروندان خصوصی، بانک های تجاری یا شرکت ها. تصمیمات باید با تخصص خارج از سازمان های سنتی بانک مرکزی اطلاع رسانی شود.

بانک مرکزی چه نقشی ایفا خواهد کرد؟ چه بانک مرکزی خود را عمیقاً درگیر تصور کند یا نه، روابط موجود با بانک‌های تجاری و شرکت‌ها باید برای دستیابی به اهداف پذیرش استفاده شود. چه منابع و قابلیت هایی مورد نیاز خواهد بود؟ بانک‌های مرکزی احتمالاً به فرآیندهای تصمیم‌گیری جدید، شیوه‌های مدیریت تغییر جدید و استعدادهای با تجربه در ایجاد شراکت نیاز دارند. بانک‌های مرکزی باید چه تغییراتی را فراتر از پرداخت‌ها اعمال کنند؟ برای دستیابی به اهداف اتخاذ شده توسط بانک‌های مرکزی، موانع موجود در مقررات، توانمندسازی بازرگانی و حقوق مالی باید برطرف شوند. اما همانطور که دیدیم، بانک‌های مرکزی تنها سازمان‌هایی نیستند که در این بازی سرمایه‌گذاری می‌کنند.

در اینجا نحوه آماده سازی سایر ذینفعان برای ورود CBDC ها آمده است:

ارائه دهندگان زیرساخت های خدمات مالی باید انتخاب های طراحی خود را برای قابلیت همکاری با ارزهای دیجیتال بهینه کنند. بانک‌های خرده‌فروشی، بازرگانان و ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت باید سطح سرمایه‌گذاری زیرساختی را که ممکن است برای اجرای موفقیت‌آمیز CBDC‌ها مورد نیاز باشد، در نظر بگیرند، زیرا سایر الزامات برای مدرن‌سازی پرداخت‌ها را برطرف می‌کنند. مدیران ارشد ریسک و مدیران مالی باید تأثیر ارزهای دیجیتال بر نقدینگی و سرمایه مورد نیاز بانک را با توجه به تغییرات احتمالی سیاست نظارت کنند. سرمایه گذاران در رمزارزهای محبوب و سوداگرانه باید پیش بینی کنند که CBDC ها چگونه بر دارایی های آنها تأثیر می گذارد. ظهور راه حل های بانک مرکزی می تواند مانع رشد اکوسیستم های رمزنگاری شود.

بانک‌های تجاری باید بیاموزند که به طور مؤثر KYC و نظارت بر ضد پولشویی ارزهای دیجیتال را انجام دهند. در مدل‌هایی که بانک‌های تجاری CBDC را برای مشتریان صادر می‌کنند (در ازای فرصت‌های درآمد مبتنی بر سپرده)، انتظار می‌رود که هزینه‌های مربوط به رعایت KYC را نیز تحمل کنند. در حالی که هنوز چیزهای زیادی در مورد آینده CBDC ها ناشناخته است، تصویر کامل تری از مزایا و معایب آنها با گذشت زمان نمایان خواهد شد. یک چیز واضح است: CBDCها این پتانسیل را دارند که به طور قابل توجهی بر جهان تأثیر بگذارند.

• برای تحلیل های بیشتر اقتصادی من را در اینستاگرام و توییتر PeymanMedia دنبال کنید.

منابع:

مقاله موسسه مکنزی

Olivier Denecker, Arnaud d’Estienne, Pierre-Matthieu Gompertz, and Elia Sasia, “Central bank digital currencies: An active role for commercial banks,” McKinsey, October 13, 2022

Ian De Bode, Matt Higginson, and Marc Niederkorn, “CBDC and stablecoins: Early coexistence on an uncertain road,” McKinsey, October 11, 2021

Matt Higginson, Atakan Hilal, and Erman Yugac, “Blockchain and retail banking: Making the connection,” McKinsey, June 7, 2019

Sonia Barquin, Vinayak HV, and Duhita Shrikhande, “Reaching Asia’s digital banking customers,” McKinsey, April 16, 2018

Chris Berry, Susan Lund, James Manyika, Marc Singer, and Olivia White, “How digital finance could boost growth in emerging economies,” McKinsey Global Institute, September 21, 2016