پاسپورت به عنوان مدرکی رسمی، امکان عبور از مرز کشورها را برای شهروندان فراهم می‌کند و در ایران انواع مختلفی از این مدرک صادر می‌شود. در ادامه به بررسی اجمالی انواع گذرنامه، شرایط صدور و تمدید آن‌ها، هزینه‌های مربوطه و نکات مهم رفع ممنوع‌الخروجی پرداخته‌ایم تا همراهی جامع در برنامه‌ریزی سفرهای زیارتی و سیاحتی شما فراهم شود.
گذرنامه چیست؟
پاسپورت یا گذرنامه سند رسمی است که دولت برای شناسایی شهروندان خود و تسهیل ورود و خروج آن‌ها از مرزهای کشور صادر می‌کند. علاوه بر شناسایی، این مدرک تضمین‌کننده حقوق و امنیت شهروندان در خارج از کشور است. هر گذرنامه دارای شماره‌ای منحصربه‌فرد است که در صفحه نخست آن درج شده و برای پیگیری پرونده صادره به کار می‌رود.
انواع گذرنامه‌های ایرانی
گذرنامه‌های ایرانی بسته به نیاز و نوع سفر به چند دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
گذرنامه عادی (بین‌المللی): این گذرنامه برای سفرهای شخصی، تفریحی و گردشگری صادر می‌شود.
گذرنامه زیارتی (اربعین): مختص سفرهای زیارتی به ویژه جهت شرکت در مراسم مذهبی مانند پیاده‌روی اربعین می‌باشد.
گذرنامه خدمت: برای کارمندان و ماموران دولتی که مأموریت‌های خارج از کشور دارند، این گذرنامه با شرایط ویژه و رایگان صادر می‌شود.
گذرنامه دیپلماتیک: این نوع گذرنامه برای مقامات رسمی و افراد دارای وظایف دیپلماتیک صادر شده و همراه با امتیازات ویژه از جمله معافیت‌های قانونی است.
مدارک و شرایط عمومی صدور گذرنامه
برای دریافت هر نوع گذرنامه در ایران، رعایت برخی شرایط و ارائه مدارک اصلی الزامی است. مدارک عمومی مورد نیاز عبارتند از:
کارت ملی و شناسنامه: اصل به همراه کپی معتبر این مدارک.
عکس بیومتریک استاندارد: تصویری که باید با رعایت استانداردهای تعیین‌شده از جمله حفظ حجاب و رعایت نکات ظاهری تهیه شود.
تکمیل فرم درخواست: فرم‌های مربوط به صدور گذرنامه که به‌صورت حضوری یا آنلاین تکمیل می‌شود.
مدارک مربوط به شرایط خاص: مانند گواهی نظام وظیفه، دفترچه بیمه یا مدارک مربوط به وضعیت تحصیلی برای افراد زیر ۱۵ سال.
پرداخت هزینه‌های مربوطه: مبلغ تعیین‌شده جهت صدور گذرنامه که بسته به نوع گذرنامه متفاوت است.
گذرنامه عادی: شرایط، هزینه و زمان صدور
گذرنامه عادی یا بین‌المللی برای سفرهای شخصی و گردشگری به کار می‌رود. شرایط اصلی صدور این گذرنامه عبارتند از:
داشتن تابعیت ایرانی
عدم وجود ممنوع‌الخروجی
تکمیل فرم درخواست به همراه مدارک شناسایی
نکات مهم گذرنامه عادی
زمان صدور: معمولاً بین ۷ تا ۱۰ روز کاری پس از ارائه مدارک لازم.
هزینه‌ها: مبلغ پرداختی در سال ۱۴۰۳ حدود ۴۷۰ هزار تومان بوده و شامل هزینه‌های عکاسی، خدمات پلیس +۱۰ و صدور گذرنامه می‌شود.
اعتبار: گذرنامه عادی به مدت ۵ سال اعتبار دارد و پس از آن نیاز به تمدید دارد.
گذرنامه زیارتی (اربعین): ویژگی‌ها و روند صدور
این نوع گذرنامه مخصوص سفرهای زیارتی است و در حال حاضر کشور عراق از آن استفاده می‌کند. ویژگی‌های گذرنامه زیارتی عبارتند از:
سادگی در صدور: مدارک مورد نیاز نسبت به گذرنامه عادی کمتر است و روند صدور سریع‌تر انجام می‌شود.
اعتبار مورد نیاز: در صورتی که قصد شرکت در مراسم زیارتی مانند اربعین را دارید، گذرنامه باید حداقل ۶ ماه اعتبار از تاریخ اعزام داشته باشد؛ در غیر این صورت باید اعتبار آن تمدید شود.
هزینه‌ها: هزینه ثبت‌نام گذرنامه زیارتی در سال ۱۴۰۳ حدود ۶۰ هزار تومان بوده و علاوه بر آن هزینه خدمات جمعیت هلال احمر نیز به مبلغ ۲۰ هزار تومان از عهده زائر گرفته می‌شود.
مدارک مورد نیاز: مدارک اصلی مانند کارت ملی و شناسنامه، تکمیل فرم ثبت‌نام اینترنتی، رسید پرداخت هزینه و احراز هویت سخا از موارد ضروری است.
نحوه صدور: درخواست گذرنامه زیارتی از طریق سامانه ثبت‌نام آنلاین پلیس من انجام می‌شود و در مدت ۳ تا ۵ روز کاری پاسپورت صادر و به آدرس متقاضی ارسال می‌شود.
گذرنامه خدمت: مدارک و روند صدور برای ماموران دولتی
گذرنامه خدمت به‌طور انحصاری برای کارمندان دولتی صادر می‌شود که مأموریت‌های کاری خارج از کشور دارند. ویژگی‌های این گذرنامه شامل موارد زیر است:
مجوزهای ویژه: دریافت گذرنامه خدمت مستلزم ارائه حکم ماموریت اداری از سازمان مربوطه است.
مدارک شناسایی: اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی به همراه عکس پرسنلی.
رایگان بودن خدمات: هزینه صدور گذرنامه خدمت معمولاً از طرف سازمان پرداخت شده و برای متقاضی رایگان است.
زمان صدور: در بهترین شرایط صدور گذرنامه خدمت طی ۳ تا ۵ روز انجام می‌شود، اما در شرایط عادی ممکن است تا ۱۰ روز طول بکشد.
گذرنامه دیپلماتیک: شرایط خاص و امتیازات ویژه
پاسپورت دیپلماتیک برای افراد دارای سمت‌های رسمی و مسئولیت‌های دیپلماتیک صادر می‌شود. از ویژگی‌های این گذرنامه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
امتیازات قانونی: دارا بودن معافیت‌های مالیاتی و حمایت‌های قانونی ویژه.
مدارک مورد نیاز: ارائه مدارک شناسایی، عکس پرسنلی، فرم ثبت‌نام گذرنامه دیپلماتیک، گواهی نظام وظیفه و تاییدیه رسمی از وزارت امور خارجه.
روند صدور: متقاضیان جهت دریافت گذرنامه دیپلماتیک ابتدا باید مدارک خود را به وزارت امور خارجه ارائه کنند. پس از تایید، گذرنامه به‌صورت حضوری به دست ایشان تحویل داده می‌شود.
اعتبار: معمولاً گذرنامه‌های دیپلماتیک نیز دارای ۵ سال اعتبار بوده و در صورت لزوم با تایید مقامات مربوط تمدید می‌شوند.
تمدید گذرنامه: روند، مدارک و نکات کاربردی
تمدید گذرنامه در اکثر موارد شبیه به صدور اولیه است اما با تفاوت‌هایی که به سابقه و وضعیت گذرنامه قبلی بستگی دارد. مراحل تمدید شامل:
آماده‌سازی مدارک: اصل و کپی مدارک شناسایی، گذرنامه فعلی، عکس بیومتریک و اثر انگشت.
تکمیل فرم تمدید: فرم تمدید پاسپورت باید به‌صورت کامل تکمیل شود.
پرداخت هزینه‌ها: هزینه‌های مربوط به تمدید که معمولاً مشابه هزینه صدور گذرنامه است.
ثبت اطلاعات بیومتریک: مراجعه به دفاتر خدمات پلیس +۱۰ برای ثبت عکس و اثر انگشت.
تحویل گذرنامه جدید: پس از بررسی مدارک و پرداخت هزینه، گذرنامه جدید طی ۵ تا ۱۴ روز کاری تحویل داده می‌شود.
برای ایرانیان ساکن خارج از کشور نیز امکان تمدید گذرنامه از طریق مراجعه به سفارت یا کنسولگری ایران و همچنین سامانه‌های آنلاین مانند «میخک» فراهم شده است. در سامانه میخک، پس از ثبت‌نام و آپلود مدارک، می‌توانید به‌صورت آنلاین روند تمدید را پیگیری کنید.
پیگیری وضعیت گذرنامه
پیگیری روند صدور یا تمدید گذرنامه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. امروزه روش‌های مختلفی برای استعلام وضعیت گذرنامه وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
استفاده از سرویس‌های آنلاین:
سامانه پیشخوان۲۴: با وارد کردن کد ملی و شماره موبایل که از معتبرترین سامانه رهگیری گذرنامه است، می‌توانید از آخرین وضعیت گذرنامه خود مطلع شوید
اپلیکیشن پلیس من: پس از ایجاد حساب کاربری و وارد کردن اطلاعات هویتی، امکان پیگیری آنلاین گذرنامه فراهم است.
مراجعه حضوری: مراجعه به دفاتر خدمات پلیس +۱۰ امکان پیگیری حضوری و استعلام وضعیت گذرنامه را فراهم می‌کند؛ گرچه این روش از نظر زمانی ممکن است پرهزینه‌تر باشد.
افراد دارای ممنوع‌الخروجی و راهکارهای رفع آن
مشکلات حقوقی، کیفری یا خانوادگی ممکن است موجب ممنوع‌الخروجی افراد شده و مانع صدور یا تمدید گذرنامه گردد. انواع ممنوع‌الخروجی شامل موارد زیر است:
ممنوع‌الخروجی کیفری: به دلیل وجود پرونده قضایی، عدم پرداخت جریمه یا عدم حضور در جلسات دادگاه.
ممنوع‌الخروجی مالیاتی: ناشی از بدهی‌های معوق یا جرائم مالیاتی.
ممنوع‌الخروجی امنیتی: به دلیل اتهامات مرتبط با تهدید امنیت ملی یا فعالیت‌های سیاسی.
ممنوع‌الخروجی خانوادگی: از جمله مواردی که توسط خانواده یا همسر درخواست می‌شود.
رفع ممنوع‌الخروجی
برای رفع ممنوع‌الخروجی، متقاضیان باید:
به مراجع قضایی یا اداری مربوطه مراجعه کنند.
تعهدات قانونی یا مالی خود را تسویه نمایند.
مدارک و مستندات مورد نیاز جهت رفع محدودیت را ارائه دهند.
پس از بررسی و تایید مدارک، ممنوع‌الخروجی رفع شده و امکان صدور یا تمدید گذرنامه فراهم می‌شود.
شرایط عکاسی بیومتریک
از آن‌جایی که برای تمدید پاسپورت عکس لازم است؛ بنابراین گرفتن تصویر بیومتریک برای گذرنامه اجباری بوده و در دفاتر خدمات پلیس + ۱۰ انجام می‌شود. شرایط گرفتن عکس بیومتریک برای خانم‌ها و آقایان متفاوت است .برای خواندن این مورد به سایت پیشخوان مراجعه کنید.
جمع‌بندی
در این راهنمای جامع به بررسی انواع گذرنامه‌های ایرانی ، از عادی و زیارتی گرفته تا گذرنامه‌های خدمت و دیپلماتیک پرداختیم. نکات مهم در خصوص مدارک و شرایط صدور، هزینه‌ها، زمان صدور و تمدید گذرنامه به تفصیل بیان شد. همچنین به روند پیگیری وضعیت گذرنامه و چگونگی رفع ممنوع‌الخروجی پرداخته‌ایم تا همواره بتوانید با آمادگی کامل سفرهای داخلی و خارجی خود را برنامه‌ریزی کنید. در نظر داشته باشید که هر نوع گذرنامه بسته به هدف سفر و شرایط فرد متفاوت است؛ از این رو انتخاب صحیح و تکمیل مدارک مورد نیاز اهمیت ویژه‌ای دارد. در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر و راهنمایی‌های دقیق‌تر، مراجعه به سامانه‌های رسمی نظیر پیشخوان۲۴، پلیس من و میخک توصیه می‌شود.
