فرجام برجام
حسن روحانی درحالی در پیامک نوروزی خود به مردم ایران، برای آنها آرزوی رفع تحریم کرد که سخنرانی سال تحویل خود را نیز بکلی معطوف به این مساله کرده بود. امروز و در آغاز سال 1400 قریب به 8 سال از آغاز به کار دولت او گذشته است و عملا روحانی فقط 3 ماه دیگر فرصت دارد تا به آرزویش که بستن با کدخداست برسد. در این مجال در 3 وجه می توان وضعیت فعلی دولت را برای رسیدن به آرزویش بررسی کرد.
تصمیم نظام چیست؟
حامیان روحانی با این استدلال که برخی منصوبان رهبری در سال 93 و94 به تمجید از برجام پرداخته اند، برجام را تصمیم نظام می خوانند و مواضع خود رهبری انقلاب در خصوص مذاکره با غرب بر سر مساله هسته ای را نادیده می گیرند. این رویکرد در شرایط فعلی اما قابلیت تعمیم ندارد. چراکه همان هایی هم که ابتدای دولت روحانی برجام را تصمیمی درست می دانستند، امروز برای محکومیت برجام و مذاکره با یکدیگر رقابت می کنند. پیشران مزموم دانستن مذاکره با آمریکا در شرایط فعلی هم شخص رهبری حاکمیت جمهوری اسلامی است. لذا می توان به جرئت گفت که اگر برجام مجددی در کار باشد، اینبار دیگر نمی توان آن را به نظام نسبت داد، بلکه به وضوح این تصمیم، تصمیم دولت و حامیان آن که کمتر از 5 درصد مردم هستند خواهد بود.
توانایی مذاکره
توانایی تیم مذاکره کننده روحانی برای از آب درآورن مذاکرات احتمالی در 3 وجه قابل بررسی است. مقبولیت بین المللی، کارآمدی و مشروعیت داخلی
مجموع 5+1 و حتی اقطاب شرقی آن که روسیه و چین هستند در شرایط فعلی حاضر به مذاکره با دولت روحانی نیستند. چین به خاطر پذیرایی تاریخ ساز روحانی از رئیس جمهورش در آخرین سفر او به تهران، و روسیه به خاطر متزلزل بودن جایگاه دولت در حاکمیت نظام و خلع ضمانت اجرا برای تعهدات دولت روحانی. لذا تیم روحانی بصورت کامل از هرگونه مقبولیت بین المللی محروم است.
در وجه دوم که کارآمدی است، برجام مهم ترین سند سنجش است. سندی که اندیشکده های آمریکایی مدت ها قبل از انعقاد آن، متن کامل آن را منتشر کرده بودند و این نشان دهنده بلاموضوع بودن حضور تیم ایرانی در مذاکرات ژنو و وین است. در کنار این حضور جاسوس ایالات متحده آمریکا در تیم مذاکره کننده ایرانی «دری اصفهانی» که به جاسوسی خود اعتراف کرده و در خاطرات جان کری نیز رد پای او به وضوح مشخص است. اما این پایان ماجرا نیست و عدم اطلاع آقایان ظریف، عراقچی و تخت روانچی از مفاد برجام که بارها در مذاکرات داخلی در مجلس و نشست های خبری و مواضع رسانه ای به رخ ملت کشیده شده و نشان می دهد که آقایان حتی یکبار هم متن برجام را نخوانده اند. پس این گزاره که «این تیم از کارآمدی مذاکره نیز برخوردار نیست»، پر بیراه نیست.
وجه آخر هم مشروعیت داخلی است. رهبر انقلاب در دو سال اخیر بارها از ممنوعیت مذاکره با آمریکا سخن گفته اند. ممنوعیتی که به طریق اولی شامل مذاکره درباره توانمندی های موشکی نظام هم می شود. لذا در شرایط فعلی تیم روحانی حتی از مشروعیت مذاکره با غرب برخوردار نیست و کشور های طرف مذاکره با ایران قطعا در معادلات خود این مساله را در نظر دارند.
مطالبه مردمی برای مذاکره
آنچه مردم ایران در شرایط فعلی مطالبه آن را دارند تغییر است. تغییری که به نفع مردم باشد. تغییری که منتهی به خروج پیرمرد ها از اداره کشور شود و افراد تازه نفس جایگزین آن شوند. این تغییر اما گاهی منحرف می شود. برای مثال در سال 92 دلیل مشکلات اقتصادی مردم با قلب واقعیت، استقلال کشور معرفی شد و نسخه بستن با کدخدا برای مردم تجویز شد و کشور به وادی پسرفت افتاد. یا در سال 96 مطالبه مردم برای بهبود وضعیت معیشت شان به دوقطبی جنگ و صلح افتاد و معطل ماندن اقتصاد کشور به مرحمت ترامپ نماد صلح معرفی شد. همه اینها نشان دهنده این است که افکار عمومی ایران به دنبال بهتر شدن وضعیت اقتصادی کشور است نه به فکر پیوستن به جنگلی که سلطان آن آمریکاست. لذا در این مقوله هم اینکه دولت بخواهد علاقه اش به چشم آبی ها را به حساب مردم بگذارد، مردود است.
با همه اینها سوالی که باید این روز ها در ذهند ها تکرار شود این است که آیا مشکل کشور ما عدم تعاملش با آمریکا است یا عدم اعتماد به توانمندی های داخلی و جوانان این مرز بوم؟
