از زمان ظهور صنعت ریلی و حمل و نقلی، همواره بزرگترین دغدغه موجود، تامین امنیت جانی مسافران و سالم نگه داشتن تجهیزات بوده است. در همین راستا فعالان این صنعت همواره تلاش نمودهاند تا با بکارگیری بروزترین امکانات و تکنولوژیهای ممکن، سطح امنیت را به بالاترین حد خود برسانند. بارها اتفاق افتاده که به دلایلی از جمله سرعت بالا، وجود نقص فنی و یا رخ دادن خطای انسانی، قطارها از کنترل خارج شده و بعضا خسارت هایی جبران ناپذیر به بار آورده اند. از این رو برای به حداقل رساندن خطرات در مواقع اینچنینی، از دستگاهی به نام بافر استاپ (Buffer Stop) استفاده میشود. این تجهیز در انتهای خطوط ریلی و حمل و نقلی نصب میشود تا در مواقع اضطراری بتواند وظیفه متوقف کردن قطار را بر عهده بگیرد و مانع بروز خرابی و خسارات جانی و مالی شدید شود.
تصور کنید قطاری پر از مسافر با سرعت در حال نزدیک شدن به ایستگاه انتهایی میباشد. اگر به هر دلیلی (مثلا نقص فنی) سیستم تعلیق و ترمزی قطار نتواند آن را متوقف کند، چه فاجعه مالی و جانی بزرگی ممکن است رخ بدهد! در اینجاست که بافر استاپ تعبیه شده، وارد عمل میشود و قطار را به همراه مسافرانش، با حداقل خسارت ممکن متوقف میکند.
در تصور زیر میتوانید خسارات به وجود آمده به دلیل عدم وجود بافر استاپ را ملاحظه بفرمایید. (این حادثه در شهر هوبوکن ایالت نیوجرسی آمریکا در سال ۲۰۱۶ میلادی رخ داده است)
بافر استاپها عموما بر اساس شرایط محیطی، میزان حساسیت و نوع عملکرد در انواع مختلفی دسته بندی میشوند که در ادامه با چند نوع از مهم ترین و پرکاربردترین آنها آشنا خواهیم شد.
بافر استاپ ثابت همانگونه که از اسمش پیداست قابلیت حرکت نداشته و به دلیل همین ثابت بودنش، در هنگام برخورد نیروی زیادی را به قطار و همچنین زیر ساختهای ریلی وارد میکند.
از این مدل در مواقعی استفاده میشود که قطارها مطمئنا فاقد مسافر بوده و یا در سرعتهای پایین در حال حرکت میباشند. در تصویر زیر میتوانید یک نمونه از بافر استاپ ثابت ساخته شده توسط شرکت پویا راد را ملاحظه بفرمایید. (این تجهیز هم اکنون در انتهای خط سوختگیری درزینهای دیزلی خط یک قطار شهری مشهد نصب شده است)
این نوع بافر استاپ که نسخه ارتقا یافته مدل ثابت آن است، متشکل از یک بدنه فلزی و چندین کفشک ترمزی با ظرفیتهای مختلف میباشد. عملکرد آن نیز بدینگونه است که پس از برخورد قطار با بنده بافر استاپ، کفشکهای ترمزی وارد عمل شده و انرژی جنبشی قطار را از طریق نیروی اصطکاکی خود با ریل، مستهلک نموده و باعث توقف قطار میشوند.
بافر استاپهای اصطکاکی عموما در دو نوع ساده و آکاردئونی تولید میشوند. از مزیت مدل آکاردئونی میتوان به گستره کاری بالاتر و وارد نمودن کمترین نیروی ممکن به قطار در حین عملیات ترمز گیری اشاره نمود. در تصویر نیز زیر میتوانید ۲ عدد بافر استاپ آکاردئونی که صفر تا صد عملیات طراحی و ساخت آن توسط شرکت پویا راد انجام شده را ملاحظه بفرمایید. (این دو دستگاه هم اکنون در انتهای خطوط توسعه خط یک قطار شهری مشهد نصب شده و در حال استفاده میباشند)
این مدل بافر استاپ از سوار شدن یک یا چند ضربه گیر هیدرولیکی بر روی یک بدنه فلزی یا بتنی ساخته میشود. بافر استاپ هیدرولیکی ثابت همانند نوع ثابتش قاببلیت حرکت نداشته اما به واسطه وجود ضربه گیر هیدرولیکی، بازدهی بسیار بیشتری نسبت به مدل عادی دارد. وجود همین ضربه گیر هیدرولیکی باعث شده تا هنگام برخورد قطار با آن، نیروی ضربه به حد قابل توجهی کاهش یافته و خسارات ناشی از برخورد را به حداقل برساند. بافر استاپ هیدرولیکی ثابت عموما برای سرعت و وزنهای متوسط بازدهی بهتری دارند.
یکی از پربازده ترین نوع این دستگاه که تحت عنوان هیدرولیکی – اصطکاکی شناخته شده، از تلفیق بافر استاپ اصطکاکی و هیدرولیکی طراحی و ساخته میشود. در این نوع بافر استاپ یک یا چند ضربه گیر هیدرولیکی بر روی بدنهای فلزی نصب شده که خود بدنه نیز دارای چندین جفت کفشک اصطکاکی میباشد. اصلی ترین مزیت این نوع بافر استاپ این است که علاوه بر آنکه وجود ضربه گیر ضربه گیر هیدرولیکی باعث شده تا هنگام برخورد قطار کمترین نیروی ضربه بر آن وارد شود، به دلیل قابلیت حرکت و وجود کفشکهای ترمزی، از طریق اصطکاک جنبشی کفشکها با ریل، توانایی متوقف نمودن قطارهایی با سرعت و وزن بسیار بالاتر را نیز دارند.
در تصویر زیر میتوانید یک نمونه از این مدل بافر استاپ را که توسط شرکت پویا راد طراحی و ساخته شده، ملاحظه بفرمایید.